Бекітемін Ғылыми кеңес төрағасы, ректор, ҚР ҰҒА академигі

«Биохимия» пәні бойынша

Геоэкология факультеті

2008

Рябова Инна Николаевна, х.ғ. к., ӨЭжәнеХ кафедрасы доценті

Карилхан Айдынгул, ӨЭжәнеХ кафедрасы ассистенті
Өнәркәсіптік экология кафедрасының мәжілісінде талқыланады

«____»______________200___ ж. № _______ хаттама

Кафедра меңгерушісі________________ «____»____________200___ ж.

(қолы)

Геоэкология факультетінің әдістемелік бюросымен мақұлданады

«____»______________200___ ж. № _______ хаттама

Төраға ________________ «____»____________ 200___ ж.

Оқытушы туралы мәліметтер және байланыс ақпарат

Аты-жөні Рябова Инна Николаевна

Ғылыми дәрежесі, өтініші, лауазымы х.ғ. к., ӨЭжәнеХ кафедрасы доценті

Аты-жөні Карилхан Айдынгул

Ғылыми дәрежесі, өтініші, лауазымы ӨЭжәнеХ кафедрасы ассистенті
ӨЭ және Х кафедрасы ҚарМТУ 1 корпусында (Б.Бульвары, 56) орналасқан, 526ауд., байланыс телефоны 56-59-29 қос. 120, факс- электронный адрес IEaCKSTU@mail.ru
Пәннің еңбек сыйымдылығы

Семестр	Кредиттер саны	Сабақтардың түрі					СӨЖ сағаттар саны	Жалпы сағаттар саны	Бақылау түрі
		Қосылған сағаттар саны			ОСӨЖ сағаттарының саны	Барлығы сағаттар саны
		лекциялар	Практикалық сабақтар	Зертханалық сабақтар
2	3	15	-	30	45	90	45	135	емтихан

Пәннің сипаттамасы

«Биохимия» пәні базалық пәндердің циклына кіреді. «Биохимия» пәні тірі табиғи заттар және тірі заттардың зат айналым процестерін қарастырады.

«Биохимия» пәні студенттерді қазіргі биохимия ғылымының

заңдылықтарының негіздері нәтижелерін игерту және биополимерлер және

олардың компоненттерін құрылымы, қасиеттерін зерттеу практикалық

дағдыларын меңгерту мақсатын алға қояды.
Пәннің міндеттері

Пәннің міндеттері мынадай:

-биологиялық заттардың негізгі кластары (құрылымы, қасиеті, механизмі), ағзадағы негізгі метаболикалық жолдар туралы білім алу.

-биологиялық функция және молекулярлық құрылымы , тіршілікәрекеттегі негіздері арасындағы байланыстарды білу.

-тірі табиғат молекуласымен биотехнологиялық өндіріс арасындағы байланыс туралы түсінік қалыптастыру.

Берілген пәнді оқу нәтижесінде студенттер міндетті:

• 
  Зат алмасу негізі және тіршілік әрекеттері энергиясына қатысты негзгі биологиялық жүйенің құрылымы, функциялану қағидалары туралы,
  
• 
  Нәруыз, көмірсу, май және нуклейн қышқылдары катаболизмі және анаболизмі туралы және зат алмасудың реттелу туралы түсінікке ие болуға;
  
• 
  Биологиялық макромолекуллар-нәруыз, көмірсу, май және нуклейн қышқылдарының негізгі құрылымдық қағидалары;
  
• 
  аминқышқылдардың физикалық –химиялық қасиеттері және олардың нәруыз молекуласының құрылымын реттеу және қалыптасуындағы маңызы ;
  
• 
  тіршілікәрекеттегі нәруыз және нуклейн қышқылдарының функциональдық маңызы,
  
• 
  ферментативтік катализдің негізгі күйі, ферменттердің кинетикалық сипаттамасы және маңызды реакциялары;
  
• 
  биотехнологиядағы фермент маңызы,
  
• 
  генетикалық ақпаратты беру, туындатудағы ДНҚ және РНҚ маңызы және қасиеті;
  
• 
  май көмірсу, және нуклейн қышқылдарының құрылымдық ерекшеліктері және қасиеттері, олардың биологиялық функцияларын білуге;
  

• 
  «Биохимия» курсы білімін басқа да биологиялық дисциплиналарды игеруде қолдану, биотехнологияның практикалық мәселелерін жекелей және инженерлі энзимологияда шешу;
  
• 
  Табиғи органикалық қосылыстардың әртүрлі түрлерін органикалық қосылыстардың функциональды тобы, полимерлерінің ұқсастығының айырмашылығын қарастыру;
  
• 
  табиға қосылыстардың қасиеттерін зерттеуді істей білуге;
  

• 
  қауіпсіздік техникалық ережелерін қадағалау;
  
• 
  лабораториялық ыдыс құрылғылармен дұрыс қатынаса білу,
  
• 
  оқу және арнайы әдебиеттермен өзіндік жұмыс істеу;
  
• 
  экспериментті жоспарлау мен жүргізудің; экспериментті жоспарлау мен жүргізудің, оның нәтижелерін түсіндіру;
  
• 
  ферменттермен жұмыс практикалық дағдыларды меңгеруге.
  

Берілген пәнді оқу үшін келесі пәндерді (бөлімдерді (тақырыптарды) көрсетумен) меңгеру қажет:

«Биохимия» пәнін оқу кезінде алынған білімдер келесі пәндерді меңгеру барысында қолданылады. «Жасушалық биотехнология», «Өсімдіктер физиологиясы» «Жалпы және молекулярлық генетика» «Өсімдіктер биотехнологиясы»

2 Аминқышқылдар және нәруыздардың ұқсастығы.

3 Биологиялық заттарда титрлеумен нәруыздың сандық мөлшерін анықтау.

4. Нәруызды бөлу және тазалау.

5. Фермент әсерінің ерекшелігін зерттеу.

6. Фермент белсенділігін анықтау. Фермент белсенділігіне рН әсерін

анықтау.

7. Биологиялық материалдан ферментті бөлу.

8. Нуклейн қышқылдарының химиялық құрамын анықтау.

9. Ашытқыдан нуклеопротеид гидролизатын дайындау.

10. Май құрамының құрылымын анықтау. Майдың физикалық химиялық қасиеттерін зерттеу.

11. Майлардың майлылығын анықтау.

12. Әртүрлі заттарда дәрумендерді табу.

13. Дәрумендерді сандық анықтау.

1. 
   Көмірсулар стереоизомериясы.
   
2. 
   Гексоза, пентоза, олардың құрылымы және қасиеті.
   
3. 
   Қалпына келетін және қалпына келмейтін дисахаридтер.
   
4. 
   Полисахаридтер , олардың құрылымы және қасиеті.
   
5. 
   Аминқышқылдар физикалық- химиялық қасиеттері.
   
6. 
   Нәруыз құрылымы.
   
7. 
   Ферменттер құрылымы және қасиеті.
   
8. 
   Фермент әсері механизмі.
   
9. 
   Фермент иммобилизациясы.
   
10. 
    ДНҚ құрылымы.
    
11. 
    ДНҚ репликациясы және репарациясы.
    
12. 
    РНҚ биологиялық функциясы.
    
13. 
    Белок синтезінің негізгі этаптары.
    
14. 
    Генетикалық код. Генетикалық код қасиеттері.
    
15. 
    Сабынданатын майлар.
    
16. 
    Стероидтар және терпендар.
    
17. 
    Просталандиналар, олардың биологиялық мәні.
    
18. 
    Дәрумендердің жіктелуі, құрылымы және қасиеті.
    
19. 
    Суда еритін дәрумендер
    
20. 
    Майда еритін дәрумендер
    
21. 
    Стероидты гормондар.
    
22. 
    Нәруызды –пептидті гормондар.
    
23. 
    Гормондар- аминқышқылдар туындылары.
    

Пән бойынша емтихан бағасы аралық бақылау (60% дейін) және қорытынды аттестаттау (емтихан) (40% дейін) бойынша үлгерімнің ең жоғары көрсеткіштерінің сомасы ретінде анықталады және кестеге сәйкес 100% дейін мәнді құрайды.

«А» (өте жақсы) деген баға, студент семестр барысында пәннің барлық бағдарламалық сұрақтары бойынша өте жақсы білім көрсеткен, сонымен қатар, өздік жұмыс тақырыптары бойынша жиі аралық білімін тапсырған, оқылатын пән бойынша негізгі бағдарлама бойынша теориялық және қолданбалы сұрақтарды оқуда дербестік көрсете білген жағдайда қойылады.

«А-» (өте жақсы) деген баға негізгі заңдар мен процестерді, ұғымдарды, пәннің теориялық сұрақтарын жалпылауға қабілетін өте жақсы меңгеруін, аудиториялық және дербес жұмыс бойынша аралық тапсырмалардың жиі тапсырылуын болжайды.

«В+» (жақсы) деген баға, студент пәннің сұрақтары бойынша жақсы және өте жақсы білімдер көрсеткен, семестрлік тапсырмаларды көбінесе «өте жақсы» және кейбіреулерін «жақсы» бағаларға тапсырған жағдайда қойылады.

«В» (жақсы) деген баға, студент, пәннің нақты тақырыбының негізгі мазмұнын ашатын сұрақтары бойынша жақсы және өте жақсы білімдер көрсеткен, семестрлік тапсырмаларды уақытында «өте жақсы» және «жақсы» бағаларға тапсырған жағдайда қойылады.

«В-» (жақсы) деген баға студентке, егер ол аудиториялық қалай болса, дәл солай СӨЖ тақырыптары бойынша пәннің теориялық және қолданбалы сұрақтарына жақсы бағытталады, бірақ семестрде аралық тапсырмаларды жиі тапсыратын және пән бойынша семестрлік тапсырмаларды қайта тапсыру мүмкіндігіне ие болған жағдайда қойылады.

«С+» (қанағаттанарлық) деген баға студентке, егер ол аудиториялық сабақтардың және СӨЖ барлық түрлері бойынша зейінділік сипаттағы сұрақтарға ие, пәннің жеке модульдарының мазмұнын аша білген, семестрлік тапсырмаларды «жақсы» және «қанағаттанарлық» бағаға тапсырған жағдайда қойылады.

«С» (қанағаттанарлық) деген баға студентке, егер ол аудиториялық сабақтардың және СӨЖ барлық түрлері бойынша зейінділік сипаттағы сұрақтарға ие, пәннің жеке модульдарының мазмұнын аша білген, семестрлік тапсырмаларды «қанағаттанарлық» бағаға тапсырған жағдайда қойылады.

«С-» (қанағаттанарлық) деген баға студентке, егер ол аудиториялық сабақтардың және СӨЖ барлық түрлері бойынша жалпы мағлұматтандырылған және нақты тақырыптың шеңберінде ғана жеке заңдылықтар мен олардың ұғымын түсіндіре алатын жағдайда қойылады.

«D+» (қанағаттанарлық) деген баға студентке, егер ол аудиториялық сабақтардың және СӨЖ барлық түрлері бойынша семестрлік тапсырмаларды уақытында тапсырмаған және нақты тақырыптың шеңберінде ғана жеке заңдылықтар мен олардың ұғымын түсіндіре алатын жағдайда қойылады.

«D» (қанағаттанарлық) деген баға студентке, егер ол семестрлік тапсырмаларды уақытында тапсырмаған және аудиториялық сабақтар мен СӨЖ бойынша білімі төмен, сондай-ақ, сабақтар босатқан жағдайда қойылады.

«F» (қанағаттанарлықсыз) деген баға студент, СӨЖ және сабақтардың түрлері бойынша теориялық және практикалық білімнің төмен деңгейіне де ие емес, сабақтарға жиі қатыспайтын және уақытында семестрлік тапсырмаларды тапсырмайтын жағдайда қойылады.

«Z» (қанағаттанарлықсыз) деген баға студент, СӨЖ және сабақтардың түрлері бойынша теориялық және практикалық білімнің төмен деңгейіне де ие емес, сабақтардың жартысынан көп қалатын және семестрлік тапсырмаларды ұсынбаған жағдайда қойылады.

Аралық бақылау оқытудың 7-ші, 14-шы апталарында жүргізіледі және бақылаудың келесі түрлерінен шыға отырып, ұйымдастырылады:

«Биохимия» пәнін оқу кезінде келесі ережелерді сақтауды өтінеміз:

1 Сабаққа кешікпей келуді.

2 Дәлелді себепсіз сабақ босатпауды, ауырған жағдайда анықтама, ал басқа жағдайларда түсініктеме хат ұсынуды.

3 Студенттің міндетіне барлық сабақтарға қатысу кіреді.

4 Оқу процесінің күнтізбелік жоспарына сәйкес бақылаудың барлық түрлерін тапсыру.

5 Жіберілген практикалық және зертханалық сабақтар оқытушы белгілеген уақытта қайта тапсыру.
Оқу-әдістемелік қамтамасыз етілушілік

Автордың аты-жөні	Оқу-әдістемелік әдебиеттің атауы	Баспа, басылып шығатын күні	Даналар саны
			кітапханада	кафедрада
1	2	3	4	5
Негізгі әдебиет
1. И.В. Березин, Ю.В. Савин	Основы биохимии	1990	15	2
2. Е.С. Северин, Т.Л. Алейникова, Е.В. Осипов	Биохимия	М.: Медицина, 2000	10	2
3. А. Ленинджер	Биохимия, т.1-3	М.: Мир, 1981	10	1
4. А. Уайт	Основы биохимии	М.: Мир, 1981	5	1
5. Д. Мецлер	Биохимия	М.: Мир, 1980	5	2
6. Л. Страйер	Биохимия	М.: Мир, 1985	5	1
7. А.А Анисимов	Основы биохимии	М.: Высш. шк., 1986	10	1
8. Д.Г. Кнорре, С.Д. Мызина	Биологическая химия	М.: Высш. шк., 2000	10	1
9. З.С. Сеитов	Биохимия	Алматы: Агроуниверситет, 2000	30	1
10. Д. Мари, Д. Греннер, П. Мейес, В. Родуэлл	Биохимия человека	М.: Мир, 1993	10	1
11. Я. Мусил, О. Новакова, К. Кунц	Современная биохимия в схемах	М.: Мир, 1981	5	1
Қосымша әдебиет
12. Е.М. Попов, В.ВУ. Демин, Е.Д. Шибанова	Проблема белка, т.1-5	М.:Наука, 1996	1	1
13. В.И. Добрынина	Биологическая химия	М., 1976	2	1
14. П. Фридрих	Ферменты: четвертичная структура и надмолекулярные комплексы	М.:Мир, 1986	2	1
15. Б. Уильямс, К. Уилсон	Методы практической биохимии	М:Мир, 1978	1	1
16. Г.А. Соловьев	Руководство для малого практикума по биохимии животных	М.:МГУ, 1979	1	1
17. Д.К. Шапиро	Практикум по биологической химии	Минск:Высш.шк., 1972	1	1
18. О.Д. Кушманов, Г.М. Ивченко	Руководство к практическим занятиям по биологической химии	М.: Медицина, 1974	4	1
19. Е.А. Строев	Практикум по биологической химии	М.: Высш. шк., 1986	2	1
20. В.Б. Розен	Основы эндокринологии	М.: Высш. шк., 1984	70	1
21. Под ред. С.Е. Севериной, Г.А. Соловьевой	Практикум по биохимии	М.: МГУ, 1989	2	1

Пән бойынша тапсырмаларды орындау және тапсыру кестесі

Бақылау түрі	Тапсырманың мақсаты және мазмұны	Ұсынылатын әдебиет	Орындалу ұзақтылығы	Бақылау түрі	Тапсыру мерзімі
1	2	3	4	5	6
Зертханалық жұмыс №1	Биологиялық материалдарда ғы глюкоза мөлшерін анықтау және көмірсулардың ұқсастығын білу дағдыларын қалыптастыру	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	2 апта
Тексеру жұмысы №1	Көмірсулар туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	3 апта
Зертханалық жұмыс №2	Аминқышқыл-дар және нәр-уыздардың ұқсастығын меңгеруге дағдыландыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	3 апта
Тексеру жұмысы №2	Нәруыз туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	4 апта
Зертханалық жұмыс №3	Биологиялық объектіде титрлеу арқылы нәруыздың сандық мөлшерін анықтау дағдысын қалыптастыру	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	4 апта
СӨЖ тексеру	Көмірсу нәруыздар туралы білімдерін кеңейту	[1-8,11, 12,14]	30 минут	ағымдағы	5 апта
Зертханалық жұмыс №4	Нәруыздарды тазалау және бөліп алу шыдамдылығын қалыптастыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	5 апта
Тексеру жұмысы №3	Фермент туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	6 апта
Зертханалық жұмыс №5	Фермент әсері ерекшеліктерін үйрену.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	6 апта
Зертханалық жұмыс №6	Фермент белсенділігіне рН әсерін зерттеу	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	7 апта
Аралық бақылау №1	Шыдамдылығын тексеру	[1-8,11]	1 біріккен сағат	аралық	7 апта
Зертханалық жұмыс №7	Биологиялық материалдан Ферментті бөліп алу дағдысын қалыптастыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	8 апта
Тексеру жұмысы №4	НҚ туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	8 апта
СӨЖ тексеру	Фермент НҚ туралы білім деңгейін арттыру.	[1-8,11]	5 апта	ағымдағы	9 апта
Зертханалық жұмыс №8	Нуклейн қышқылдары құрамын анықтау	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	9 апта
Тексеру жұмысы №5	нәруыз биосинтезі туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	10 апта
Зертханалық жұмыс №9	Ашытқыдан нуклеопротеид гидролизатын дайындау.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	10 апта
Тексеру жұмысы №6	Майлар туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	11 апта
Зертханалық жұмыс №10	Май құрамының құрылымын анықтау. Майдың физикалық химиялық қасиеттерін зерттеу.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	11 апта
СӨЖ тексеру	Май туралы білімдерін кеңейту	[1-8,11]	5 апта	ағымдағы	12 апта
Зертханалық жұмыс №11	Майлардың майлылығын анықтау дағдысын қалыптастыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	12 апта
Тексеру жұмысы №7	Дәрумендер туралы білімін тексеру	[1-8,11]	15 минут	ағымдағы	13 апта
Зертханалық жұмыс №12	Әртүрлі объектлерде дәрумендерді табу дағдысын қалыптастыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	13 апта
Аралық бақылау №1	Теориялық білімдерді игеру шыдамдылығы	[1-8,11]	1 біріккен сағат	аралық	14 апта
Зертханалық жұмыс №13	Дәрумендерді сандық анықтау дағдысын қалыптастыру.	[15-19, 21]	2 біріккен сағаттар	ағымдағы	14 апта
Емтихан	Пән материалының меңгерілу деңгейін тексеру	Негізгі және қосымша әдебиеттің жалпы тізімі	2 біріккен сағаттар	Қоры тынды	Сессия кезеңін де

1. 
   Үйексіз, үйексіз зарядталмаған және үйекті зарядталған аминқышқылдардың құрылымдық формулаларын сызыңдар.
   
2. 
   рН-тің физиологиялық мәнінде Аминқышқылдардың амино-, карбоксил топтарының ионизациясы қандай күйде болады?
   
3. 
   Табиғи қантта Cl атомы және аминқышқылдарды биосинтездеуші көміртегі атомының α хиральдылығы қандай?
   
4. 
   Фруктозаның маннозадан химиялық айырмашылығы?
   
5. 
   Құрылысы , конформациясы туралы түсінік. Органикалық молекулалардың құрылысы , конформациясын өлшеу мүмкін бе. Мұндай өзгеріке мысал келтіріңіз?
   
6. 
   Биологиялық мембрана неден құралған. Мембран компонентіне мысал келтір?
   
7. 
   Фосфомайлардың гидрофильдігі қандай. Олар қандай топтардан тұрады?
   
8. 
   Сулы ерітінділерде оңай, орташа немесе азеритін стероидтар. Мембран компоненті болатын стероидқа мысал келтір.
   
9. 
   пептидтік байланыс жиілігі қандай. Неге?
   
10. 
    Кез-келген аминқышқылдағы үшпептидті сыз.
    
11. 
    Полипептид соңдары қалай аталады. Нәруыз қай бағытқа қарай синтезделеді?
    
12. 
    ДНҚ және РНҚ бірінші құрылымды деңгейдегі айырмашылығы қандай?
    
13. 
    Адам ағзасы неліктен целлюлозаны емес крахмалды өңдейді?
    
14. 
    «Нәруыз- сызықтық полимер » тұжырымын дұрыс еместігін дәлелдеңіз.
    
15. 
    Макромолекуланың кеңістіктегі төрт құрылымын анықтап атаңыз?
    
16. 
    Нәруыз әсері –стекинг болуы мүмкін бе? Неге?
    
17. 
    Апофермент деген не? Кофактор? Кофермент?
    
18. 
    Нәруыздың альфа-спиралын спиральды дөңгелек ретінде неліктен сипаттайды?
    
19. 
    Фибрилляр, глобуляр және нәруыз мембранасын функция көрсеткіштерімен мысал келтіріңіз.
    
20. 
    Эубактерияларда ТҒ және DnaK шаперондарымен қандай химиялық реакциялар катализаторланады? Олар рибосомаға қатысты ма?
    
21. 
    Циклде GroE шапероны болғанда нәруыз нативті пішінге ие бола ма?
    
22. 
    Полимердің лигандамен байланысу графигі қандай координатада түзу болады? Оның иілуі нені білдіреді?
    
23. 
    Полимердің лигандамен байланысу графигі егер координатада түзу болмай сыртқа қисайса нені аңғаруға болады ? Ішке қисайса ше ?
    
24. 
    Комплекс концентрациясы Хилла байланысуда коопеативті моделде лиганда концентрациясына қалай тәуелді болады ?
    
25. 
    Оттегінің гемоглобинмен коооперативті байланысуы қалайша оттегінің өкпеден ұлпаға тасылуын арттырады ?