Бексарыұлы Мұратбек delphi визуалды бағдарламалау жүйесі әдістемелік оқу құралы

2. Төменде келтірілген бағдарламаны пайдаланып, сол компоненттердің оқиғалары мен қасиеттерін өңдеп, жұмыс мақсатына жеткізетін әрекеттерді орындаңыз.

// мәтіндік файлды редакциялау-қарап шығу

unit rd1_;

{$R *.dfm}

// Ашу батырмасын шерту

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

var

f: TextFile; // файл

buf: String[80]; // жолды оқуға арналған буфер

begin

if not OpenDialog1.Execute

exit;

fName := OpenDialog1.FileName;

Form1.Caption := fName;

AssignFile(f, fName);

try

Reset(f); // оқу үшін ашу

on EInOutError do

begin

ShowMessage('файлға қатынас жасауда қате кетті '+ fName);

end;

// файлдан оқу

begin

Memo1.Lines.Add(buf); // жолды Memo1 өрісіне қосу

end;

CloseFile(f); // файлды жабу

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin // сүзгіні анықтау

OpenDialog1.Filter := 'Мәтін|*.txt';

end;

end.

1. Жаңа жоба ашып, Пішінге 51-суретте көрсетілгендей компонент-терді орналастырыңыз.

unit Zhuldyzdar_;

{$R *.dfm}

// жұлдыз салады

procedure TForm1.StarLine(x0,y0,r: integer);

// x0,y0 – жұлдыз центрінің координатасы

// r – жұлдыз радиусы

var

a: integer; // ОХ осі мен жұлдыз центрін және сәуле не ойыс //ұшын қосатын түзу арасындағы бұрыш

i: integer;

begin

for i:=1 to 10 do

begin

if (i mod 2 = 0) then

p[i].x := x0+Round(r/3*cos(a*2*pi/360));

p[i].y:=y0-Round(r/3*sin(a*2*pi/360));

end

begin // сәуле

p[i].x:=x0+Round(r*cos(a*2*pi/360));

p[i].y:=y0-Round(r*sin(a*2*pi/360));

end;

a := a+36;

p[11].X := p[1].X; // жұлдыз контурын тұйықтау үшін

p[11].Y := p[1].Y;

Canvas.Polyline(p); // жұлдыз контурын сызу

end;

// тышқан батырмасын басу

Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

begin

if Button = mbLeft // сол жақ батырма басылды ма?

else Canvas.Pen.Color := clRed;

StarLine(x, y, 30);

end;

№27. Мәліметті басып шығару

1. Жаңа жоба ашып, сол Пішінге 52-суретте көрсетілген компоненттерді орнатыңыз.

{ Бағдарлама тек басып шығаруды ғана орындайды. }

unit malymet_;

{$R *.dfm}

uses Printers;

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

var

i: integer;

with StringGrid1 do

begin

Cells[0,0] := ' №';

Cells[2,0] := ' Білімі';

Cells[3,0] := ' Санаты';

Cells[4,0] := ' Өтілі';

for i:=1 to 10 do

Cells[0,i] := ' '+IntToStr(i);

end;

end;
// Басып шығару батырмасында шерту

const

TOP_MARGIN = 2; // жоғарыдан шегініс 2 см

var

dpiX, dpiY : integer; // Принтердің X және Y бойынша шығару //мүмкіндігі

// кесте

x1,y1,x2,y2: integer; // кестенің шекаралары

px,py: integer; // шығу нүктесінің көрсеткіші

i,j: integer;

begin

{ Экран мен принтердің шығару мүмкіндіктері әр түрлі, енді олардағы кескін өлшемдерін сәйкестеу үшін экран нүктелерінің координатын принтер координатына түрлендіретін коэффициентке көбейту керек. Ол принтердің мүмкіндігіне байланысты. Мыс, принтердің шығаруы 300 dpi болса, онда экрандікі -96 dpi, сонда коэффициент 300/96=3.125-ке тең.}

// LOGPIXELSX -X бойынша дюймге келетін пикселдер саны

dpiX := GetDeviceCaps(Printer.handle,LOGPIXELSX);

dpiY := GetDeviceCaps(Printer.handle,LOGPIXELSY);

kx := dpiX / Screen.PixelsPerInch;

ky := dpiY / Screen.PixelsPerInch;

px := Round(LEFT_MARGIN / 2.54 * dpiX);

py := Round(TOP_MARGIN / 2.54 * dpiY);

// кесте бағандарының «принтерлік» координаттарын есептеу

p[0] := px;

for i:=1 to 4 do

begin

end;

begin

// кестенің тақырыбы

Canvas.Font.Name := Edit1.Font.Name;

Canvas.Font.Size := Edit1.Font.Size;

Canvas.TextOut(px,py,Edit1.Text);

// StringGrid1кестенің құрамы

py := py+ Round(Edit1.Font.Size * 2 * ky);

x1 := px; y1 := py; // кестенің сол жақ жоғарғы бұрышы

Canvas.Font.Name := StringGrid1.Font.Name;

Canvas.Font.Size := StringGrid1.Font.Size;

x2 := p[4] + Round(StringGrid1.ColWidths[4]* kx);

y2 := py +

Round(StringGrid1.RowCount * StringGrid1.RowHeights[1] * ky);

for j:=0 to StringGrid1.RowCount do

begin

// кестенің жолдары

begin

// көлденең сызық

Canvas.MoveTo(p[0],py);

Canvas.LineTo(x2,py);

end;

py:=py+ Round(StringGrid1.RowHeights[j]* ky);

// тік сызық

for i:=0 to StringGrid1.ColCount -1 do

begin

Canvas.LineTo(p[i],y2);

end;

Canvas.MoveTo(x2,y1);

EndDoc; // басып шығаруды жабу

end; end; end.

.

№28. Тир

1. Ол үшін жаңа жоба ашып, сол Пішінге қажетті компоненттерді орналастырыңыз.

public

{процедуралар хабарламасының мұнда орналасуы, бет бейнесі салынатын пішінге процедура жақын болсын дегендіктен }

procedure PaintFace(x,y: integer); // бет бейнесін салады

procedure EraseFace(x,y: integer); // бет бейнені өшіреді

end;

var

fx,fy: integer; // бет бейненің координаттары

n: integer; // тышқан батырмасын шерту саны

p: integer; // тигізу саны

implementation

// бет бейнені салу

procedure TForm1.PaintFace(x,y: integer);

begin

Canvas.Brush.Color := clYellow; // боялым түсі

// бет бейнені салу

Canvas.Ellipse(x,y,x+30,Y+30); // беті

Canvas.Ellipse(x+9,y+10,x+11,y+13); // сол көзі

Canvas.Ellipse(x+19,y+10,x+21,y+13); //оң көзі

Canvas.Arc(x+4,y+4,x+26,y+26,x,y+20,x+30,y+20); //күлкісі

end;

procedure TForm1.EraseFace(x,y: integer);

begin

// пішінмен сәйкес келетін шекарасы мен боялым түсін беру.

Canvas.Pen.Color := clBtnFace; // шеңбер түсі

Canvas.Brush.Color := clBtnFace; // боялым түсі

Canvas.Ellipse(x,y,x+30,y+30);

{$R *.dfm}

EraseFace(fx,fy);

// бет бейненің жаңа қалпы

fx:= Random(ClientWidth-30);//30 – бет бейне диаметрі

fy:= Random(ClientHeight-30);

PaintFace(fx,fy);

end;

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

// бет бейненің бастапқы қалпы

fx:=100;

fy:=100;

end;

procedure TForm1.FormMouseDown(Sender: TObject; Button: TMouseButton;

Shift: TShiftState; X, Y: Integer);

begin

if (x > fx) and (x < fx+30) and

(y > fy) and (y < fy+30)

then begin

// бет бейнені шерту

inc(p);

if n = 10 then

begin
// ойын аяқталды

Timer.Enabled := False; //таймерді тоқтату

ShowMessage('Атылғаны: 10. Тигені: ' + IntToStr(p)+'.');

EraseFace(fx,fy);

Label1.Visible := True;

Button1.Visible := True;

// енді батырма мен хабарлама қайта көрінді

end;

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

Label1.Visible := False; // хабарламаны жасыру

Timer.Enabled := True; // таймерді іске қосу

end;

end.

№29. Тестілеу бағдарламасы

Жұмыстың мақсаты – тестілеу бағдарламасын құру.

1. Ол үшін жаңа жоба ашып, сол Пішінге қажетті компоненттерді орналастырыңыз.

2. Төменде келтірілген бағдарламаны пайдаланып, сол компоненттердің оқиғалары мен қасиеттерін өңдеп, жұмыс мақсатына жеткізетін әрекеттерді орындаңыз.
{ Тестілеудің әмбебап бағдарламасы

(с) Культин Н.Б., 2003 }

unit tester_;

interface

SysUtils, WinTypes, WinProcs, Messages, Classes, Graphics, Controls,

Forms, Dialogs, StdCtrls, ExtCtrls,

jpeg;
type

TForm1 = class(TForm)

Label5: TLabel; // сұрақ

Label2: TLabel;

Label3: TLabel;

Label4: TLabel;

RadioButton2: TRadioButton;

RadioButton3: TRadioButton;

RadioButton4: TRadioButton;

Button1: TButton;

Panel1: TPanel;

RadioButton5: TRadioButton;

procedure Button1Click(Sender: TObject);

procedure RadioButtonClick(Sender: TObject);
// Бұл хабарландырулар қолдан қойылған

procedure Info;

procedure SurakToScr;

procedure ShowPicture; // кескін шығарушы

procedure ResetForm; // кезекті сұрақты шығару алдында пішінді //«тазарту»

procedure Kortyndy;

procedure FormCreate(Sender: TObject); // тестілеу нәтижесі
private

{ Private declarations }

public

{ Public declarations }

Form1: TForm1; // Пішін

{$R *.DFM}

const

N_LEV=4; // бағалаудың төрт деңгейі

f:TextFile;

fn:string; // сұрақтар файлының аты
level:array[1..N_LEV] of integer; // деңгейге сәйкес келетін ұпай mes:array[1..N_LEV] of string; // деңгейге сәйкес келетін //хабарлама
score:array[1..N_ANS] of integer; // жауапты таңдағаны үшін баға

summa:integer; // жиналған ұпай

surak:integer; // ағымдағы сұрақ нөмірі

jauap:integer; // таңдалған жауап нөмірі

var

begin

Form1.Caption := s;

buf:='';

repeat

if s[1] <> '.'

then buf := buf +s + #13;

until s[1] ='.';

Label5.caption:=buf;

end;
Procedure GetLevel; // тесттен алған бағаң жайлы хабарламаны оқу

var

i:integer;

begin

repeat

if buf[1] <> '.' then begin

mes[i]:=buf; // хабарлама

readln(f,level[i]); // баға

i:=i+1;

end;

end;
Procedure TForm1.ShowPicture; // кескінді масштабтау

var

w,h: integer; // суреттің мүмкін болған ең үлкен өлшемі

// суреттің мүмкіндігі бар өлшемін есептеу

w:=ClientWidth-10;

h:=ClientHeight

- Panel1.Height -10

- Label5.Top

- Label5.Height - 10;
if Label1.Caption <> '' // сұрақтар

then h:=h-Label1.Height-10;

if Label2.Caption <> ''

then h:=h-Label2.Height-10;

if Label3.Caption <> ''

then h:=h-Label3.Height-10;

if Label4.Caption <> ''

then h:=h-Label4.Height-10;

if Image1.Picture.Bitmap.Height > h

then Image1.Height:=h

else Image1.Height:= Image1.Picture.Height;

if Image1.Picture.Bitmap.Width > w

then Image1.Width:=w

else Image1.Width:=Image1.Picture.Width;
Image1.Visible := True;

end;
Procedure TForm1.SurakToScr; // сұрақты шығару

var

i:integer;

ifn:string; // кескін файлы

begin

surak:=surak+1;

// сұрақты оқу

buf:='';

repeat

if (s[1] <> '.') and (s[1] <> '\')

then buf:=buf+s+' ';

until (s[1] ='.') or (s[1] ='\');

Label5.caption:=buf; // сұрақты шығару
{Иллюстрацияны оқиық, бірақ оны баламалы жауаптарды оқып және шығару үшін қолданатын пішін өлшемінің ең үлкен мөлшерін анықтап болған соң ғана шығарамыз}

if s[1] <> '\'

then Image1.Tag:=0 // сұраққа сәйкес кескін жоқ

else // сұраққа сәйкес кескін бар

begin

Image1.Tag:=1;

try

except

Image1.Tag:=0;

end;

end;
// Жауап нұсқаларын оқу

repeat

repeat // жауап нұсқасының мәтінін оқу

readln(f,s);

if (s[1]<>'.') and (s[1] <> ',')

then buf:=buf+s+' ';

until (s[1]=',')or(s[1]='.');

// балама жауап оқылды

score[i]:= StrToInt(s[2]);

case i of

1: Label1.caption:=buf;

2: Label2.caption:=buf;

3: Label3.caption:=buf;

4: Label4.caption:=buf;

end;

until s[1]='.';

// мұнда кескіндер мен балама жауаптар оқылды
// сұрақ мәтіні шығарылған

if Image1.Tag =1 // сұраққа сәйкес кескін бар

then ShowPicture;
// балама жауаптарды шығару

if Form1.Label1.Caption <> ''

then begin

if Form1.Image1.Tag =1

then Label1.top:=Image1.Top+Image1.Height+10

else Label1.top:=Label5.Top+Label5.Height+10;

RadioButton1.top:=Label1.top;

Label1.visible:=TRUE;

RadioButton1.visible:=TRUE;

end;
if Form1.Label2.Caption <> ''

then begin

Label2.top:=Label1.top+ Label1.height+10;

RadioButton2.top:=Label2.top;

Label2.visible:=TRUE;

RadioButton2.visible:=TRUE;

end;
if Form1.Label3.Caption <> ''

then begin

Label3.top:=Label2.top+ Label2.height+10;

RadioButton3.top:=Label3.top;

Label3.visible:=TRUE;

RadioButton3.visible:=TRUE;

end;
if Form1.Label4.Caption <> ''

then begin

Label4.top:=Label3.top+ Label3.height+10;

RadioButton4.top:=Label4.top;

Label4.visible:=TRUE;

RadioButton4.visible:=TRUE;

end;

begin // барлық белгілер мен радио батырмаларды көрінбейтін ету

Label1.caption:='';

Label1.width:=ClientWidth-Label1.left-5;

RadioButton1.Visible:=FALSE;

Label2.caption:='';

Label2.width:=ClientWidth-Label2.left-5;

RadioButton2.Visible:=FALSE;

Label3.caption:='';

Label3.width:=ClientWidth-Label3.left-5;

RadioButton3.Visible:=FALSE;

Label4.caption:='';

Label4.width:=ClientWidth-Label4.left-5;

RadioButton4.Visible:=FALSE;

end;
// жеткен деңгейін анықтау

procedure TForm1.Kortyndy;

var

buf:string;

begin

buf:='';

+'Барлық ұпайыңыз: '+ IntToStr(summa);

i:=1;

while (summa < level[i]) and (i

i:=i+1;

buf:=buf+ #13+mes[i];

Label5.Top:=20;

Label5.caption:=buf;

end;
procedure TForm1.FormActivate(Sender: TObject);

begin

if ParamCount = 0

then begin

Label5.caption:= 'Тест сұрақтарының файлы берілмеген.';

Button1.caption:='Ok';

Button1.tag:=2;

Button1.Enabled:=TRUE

end

fn := ParamStr(1);

assignfile(f,fn);

try

except

begin

Button1.caption:='Ok';

Button1.tag:=2;

Button1.Enabled:=TRUE;

exit;

end;

Info; // тест жайлы хабарламаны оқу және шығару

GetLevel; // бағалаудың деңгейі жайлы хабарламаны оқу

end;

procedure TForm1.Button1Click(Sender: TObject);

begin

case Button1.tag of

Button1.caption:='Әрі қарай';

Button1.tag:=1;

RadioButton5.Checked:=TRUE;

// бірінші сұрақты шығару

Button1.Enabled:=False;

ResetForm;

SurakToScr;

end;

1: begin // басқа сұрақтарды шығару

RadioButton5.Checked:=TRUE;

Button1.Enabled:=False;

ResetForm;

if not eof(f)

then SurakToScr

else

begin

closefile(f);

Button1.caption:='Ok';

Form1.caption:='Нәтижесі';

Button1.tag:=2;

Button1.Enabled:=TRUE;

Kortyndy; // нәтижені шығару

end;

2: begin // жұмысты аяқтау

Form1.Close;

end;

end;

procedure TForm1.RadioButtonClick(Sender: TObject);

begin

if sender = RadioButton1

else if sender = RadioButton1

then jauap:=2

else if sender = RadioButton3

then jauap:=3

else jauap:=4;

Button1.enabled:=TRUE;

end;
// компоненттерді баптауды қамтамасыз етеді

procedure TForm1.FormCreate(Sender: TObject);

begin

Image1.Proportional := True;

RadioButton1.Visible := False;

end;