Өнімнің номенклатурасын таңдау, олардың сипаттамалары

2 Өнімнің номенклатурасын таңдау, олардың сипаттамалары

Жобаланып отырған зауыт өндіреді: азаматтық құрылысқа қажетті көп қуысты қабатаралық плита, баспалдақ өндіру жоспарланды

№	Бұйымның түрі және атауы, эскизі.	Бұйымның маркасы	Өлшемдері, мм			Бұйымның салмағы, т	Бұйымның шығыны				МЕМСТ, ТУ, серия
			L	B	H		Бетон		Болат, кг
							марка	көлемі, м3	бұйымға	Бұйымның 1м3
1	К өп қуысты қабатаралық плита	СПК 8-59-12с9	5860	1190	220	2,07	400	0,92	42,27		ТУ 66-074-80
2	Баспалдақ	2ЛМФ39.14.17-5	3913	1350	295	1,41	300	0,566			9818-85

3 Кәсіпорынның жұмыс істеу режимі

Өнеркәсіптің жұмыс режимі жылдық жұмыс күні санымен, тәуліктегі ауысым санымен және жұмыс ауысымындағы жұмыс сағатымен анықталады. Цехтағы негізгі агрегаттардың жұмыс түрін, ауысымдық жұмысын, құрал - жабдықтарды өтпелі және жобалық жөндеу үшін қажетті уақыт қорын және де темірбетон және бетон бұйымдарын өндіретін өнеркәсіптерді технологиялық жобалау нормаларын ескере отырып келесі жұмыс режимі қабылданды.

1.Жылдағы тәулік саны 365
2.Мейрам күндері мен демалыс күндері саны 103
3.Жылдық есептік тәуліктер саны 262
4.Апталық жұмыстың ұзақтығы тәулік 5
5.Тәуліктегі жұмыс аусым саны 2
6.Ылғалды жылумен өңдеудің жұмыс сменасының саны 3
7.Жұмыс аусымның ұзақтығы сағат 8
8.Негізгі технологиялық қондырғыны пайдалану коэффициенті
Негізгі технологиялық құрал-жабдықтардың жұмыс уақытының жылдық
қоры 255


4 Жобалық (өндірістік) қуат, өндірістік бағдарлама

Өндірістік қуаттылық бұл берілген бұйымдардың түрлерін максимальды шығарудың мүмкіндігі.

Өндірістік бағдарлама нормаланған уақыттағы бұйымның әр-бір түрін шығарудағы өндірістік қуат.
Берілген жылдық жобалық қуаты (50 000м³) таңдалған бұйымдарды шығаруға бөлгенде 4.1 кестедегі қағида басшылыққа алынды:

4.1 кесте - Жобалық қуат бойынша өндірістік бағдарлама

№ р/с	Атауы	Бұйымның шығарылуы
		жылдық		тәуліктік		ауысымдық		сағаттық
		м3	дана	м3	дана	м3	дана	м3	дана
1	Көп қуысты қабатаралық плита	30000	32609	117,6	128	58,8	64	7,4	8
2	Баспалдақ	20000	35336	78,4	138	39,2	69	4,9	9
	Барлығы	50000	68211	196	266	98	133	12,3	17

Экономика бөлімі

Жобалаған мекеменің құндылығы күрделі салымның меншікті нормативтері арқылы анықталады.

_{ } (1)

мұнда: К - жобаланатын объектінің құрылысына жұмсалатын күрделі шығындар;

С_м.р- құрылыс-монтаж жұмыстарына жұмсалатын салыстырмалы күрделі қаражаттар нормативі;
К_тер- аймақтық белдеулер бойынша құрылыс-монтаж жұмыстар құнының өзгеруін ескеретін коэффициент;
К_кл - климаттық аудандар бойынша құрылыс-монтаж жұмыстар құнының өзгеруін ескеретін коэффициент;
К_с -жоғары сейсмикалы аудандарда құрылыс-монтаж жұмыстар құнының өзгеруін ескеретін коэффициент;
С_об - жабдықтар және алаң іші байлауларға жұмсалатын салыстырмалы күрделі шығындар нормативі;
С_пр - басқа шығындарға жұмсалатын салыстырмалы күрделі шығындар нормативі;
К_об - аудандар бойынша жабдықтар құнының өзгеруін ескеретін коэффициент;
Зауыттың құрылысқа жұмсалатын күрделі салымының көлемі:

С_м.р =2184

С_об =678
С_пр =171,3
К_тер =1,05
К_кл =1,08
К_с =1,04
К_об =1,03

С_{привязки} - сыртқы инженерлік қатынас жолдарға кәсіпорындарды байлауға жұмсалатын салыстырмалы күрделі қаражаттар нормативі.

Нормативтерде кәсіпорындарды, объектілер мен шаруашылықтарды, инженерлік желістердің ұзындығы 2 км тең қабылдап, сыртқы инженерлік қатынас жолдарына салыстырмалы байлау шығындары ескерілген. Басқа ұзындықтар болған жағдайда келесі формула бойынша дәлдеп түзетіледі:
_{ } (2)

мұнда: 31 - сыртқы инженерлік қатынас жолының 1-ші түрі, 1 км орташа құны;

L1 - сыртқы инженерлік қатынас жолының 1-ші түрінің нақты ұзындығы;
Квз - көлемнен тыс коэффициент (0,1 тең қабылданады);
М - салынушы объекттің қуаты.

Мекеменің сыртқы инженерлік коммуникацияларға қосылу үшін күрделі салымның меншікті нормативті, кесілген жобаланған зауыттың бас жоспары :

Электр торабы - 2 км 1000
Автожолдың ұзақтығы - 1,5 км 3000
Теміржолдық ұзақтығы - 0,7 км 2000
Су құбырының торабы - 0,5 км 700
Канализация торабы - 0,7 км 1000
Радио және байланыс торабы - 1,2 км 1000
Жылу торабы - 1 км 1000

1м³ бұйымға кететін меншікті күрделі салымның нақты нормативі:

К=50000·(7640·1,05·1,08·1,04+678·1,03+171,3+223) = 505147000 тг.



мұндағы: Зi –i – түрдегі сыртқы инженерлік коммуникацияның 1км-нің
орташа құны; Li–i–түрдей сыртқы инженерлік коммуникацияның 1км-нің
нақты ұзақтығы; K_вз–көлемдік жұмсалу коэффициенті, K_вз =0,1; М – салынатын мекеменің қуаттылығы.
Мекеменің сыртқы инженерлік коммуникациясына қосылуына күрделі салымның меншікті нормативті, кесілген жобаланған зауыттың бас жоспары:
- Электр торабы - 1, 5 км 364
- Автожолдың ұзақтығы - 1,5 км 2700
- Теміржолдық ұзақтығы - 1,2 км 2000
- Суқұбырының торабы - 1,5 км 760
- Канализация торабы - 0,5 км 960
- Радио және байланыс торабы - 0,7 км 196
- Жылу торабы - 0,7 км 840

Инженерлік коммуникациясының 1км-дей орташа құны қабылданады, теңге/км: Электр торабы -1,5; Автожолдық -1,5; Теміржолдық -1,2;

Суқұбырының торабы -1,5; Канализация торабы - 0,5; Радио және байланыс торабы -0,7; Жылу торабы - 0,7.
1м³ бұйымға кететін меншікті күрделі салымның нақты нормативі:

 = 223
Бір орташа тізімдегі жұмысшының жұмыс уақытының балансын есептеу
Жұмысшылардың санын білу үшін, бір жұмысшының жұмыстағы орындаған уақытын білу керек (күнмен немесе сағатпен). Осы мақсатпен белгіленген қалыптағы бір орташа тізімді жұмыскердің жұмыс уақытының балансын қарастырамыз.

14.1 кесте - Бір орташа тізімді жұмысшының уақыт балансы

№	Ысырабтың элементтері	5 күндік жұмыс аптасында және 8 сағаттық жұмыс күнінде
1.	Бір жылдағы календарлы жұмыс күні	365
2.	Демалыс күндер	104
3.	Мейрам күндер	9
4.	Номиналды күн саны	252
5.	Жоспарланып жұмысқа шықпау -кезекті және қосымша демалысқа шығу -оқуға байланысты босату -аяғы ауыр болуына және босануына орай жұмысқа шықпау -ауруына орай жұмысқа шықпау -мемлекеттік міндеттерді орындау	32 16,6 1,0 2,0 10,4 2,0
6.	Бір жылдағы жұмыс күнінің саны	220

14.2 кесте - Бұйымды шығарудың өндірістік бағдарламасы

№	Атауы	Бұйымның шығарылуы
		жылдық		тәуліктік		ауысымдық		сағаттық
		м3	дана	м3	дана	м3	дана	м3	дана
1	Көп қуысты қабатаралық плита	30000	32609	136,4	148	68,2	74	8,5	9
2	Баспалдақ	20000	35336	90,9	160	45,4	80	5,7	10
	Барлығы	50000	68211	227,3	308	113,6	154	14,2	19

14.3 кесте - Зауыттағы жұмыскердің тағайындалуы

№ қ.с	Мамандық және цехтың аталуы	Кезектегі жұмыскердің саны	Кезектің саны	Барлығы
1	2	3	4	5
1 2 3 4 5 6 7 8 9	Агрегатты-ағынды технологиядағы технологиялық бойлық:Қалыптау цехы. Бетоншылар Краншы Арматуршы Жылумен өндеу операторы Дәнекерлеуші Өзі жүретін арбаның машинисті Токелажник Электрик Жәрдемші жұмысшы Барлығы:	1 1 1 1 1 1 1 1 2	2 2 2 2 2 2 2 2 2	2 2 2 2 2 2 2 2 4 20
1 2 3 4 5 6 1 2 3 4 5 6 7 8 9 10	Бетонараластыру цехы Бункер үсті бөлімінің операторы Моторист операторы Мөлшерлегіш Бетон араласпасын беретін оператор Кезекші слесарь Электрик Барлығы: Арматура цехы Арматураны дайындаушы Элекр кранның мотористі Краншы Электр пісіруші Түзету – кесу саноктағы арматуршы Ілмек дайындайтын арматуршы АТМС машинасындағы электорпісіруші МТ-250 машинасындағы электорпісіруші Доғалы пісірудегі электорпісіруші Жәрдемші жұмысшы Барлығы:	1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1	2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2 2	2 2 2 2 2 2 12 2 2 2 2 2 2 2 2 2 8 26

14.3 кестенің жалғасы

№ қ.с.	Мамандар және цехтың аталуы	Кезектегі жұмыскердің саны	Кезектің саны	Барлығы
1	2	3	4	5
1 2 3 4	Цемент және тұтқыр материалдардың қоймасы Цементті және толтырғыштарды қабылдайтын бункердің мотористі Тарату конвейеріндегі моторист Бульдозерші Жәрдемші жұмысшы Барлығы:	1 1 1 1	2 2 2 2	2 2 2 2 10
1 2 3 1 2 3	Дайын бұйымдарды артатын және жинайтын цех Краншы Токелажниктер Кладовщик Барлығы: Толтырғыштар қоймасы Бригадир Жүк түсірушілер Жәрдемші жұмысшылар Барлығы	1 2 1 1 1 1	2 2 2 1 2 2	2 4 2 8 1 2 2 5
	Зауыт бойынша жұмысшылар саны			78

Жұмысшылардың санын анықтау үшін алдыменен демалысқа шыққан жұмысшының орынымен алмасқан, ауыруына байланысты қағазы және тағы басқа жұмысшының санын көру керек. Бұл қатысқан тізім санына байланысты өтпелі коэффициенттің көмекшімен орындалады берілген жұмысшының уақыт балансы бойынша коэффициент анықталады.

Демек, бұл жұмысшы санының 14% жұмысшыларды алмастыруға керек.
Алмастыруға қажет: 78·0,14 = 10,92
Зауыт бойынша жұмысшылар саны болады: 78 +10,29 = 88
Замандардың, жетекшілердің, қызметкерлердің саны жалпы барлық жұмысшылардың 20% құрайды: 88·0,2 = 17,6.
Топқа еңбек жалақыны төлеу, ол бұйымды дайындаудағы күрделілік коэффициенттік ескертіп анықтайды.
14.4 кесте - Жетекшілердің, мамандардың бір айлық қызметтік жалақысы мен олардың санын анықтау

қ.с	Жұмыс орының аталуы	Адам саны	Айлық төлем ақы (теңге)
1	2	3	4
1 2 3 4 5 6 7	Директор Директордың орынбасары Бас инжинер Кадр бөлімі : жоғары инспектор Өндірістік –экономикалық бөлімі: Бас маман ӨӘБ 2- Инжинер –технолог I-кат 3- Инжинер–экономист II-кат 4- Еңбекті нормалау мен ұйымдастыру инжинері II-кат Бас механик және бас энергетик Бөлімі: Бас механикалық Бас энергетик Инжинер-механик I-кат Инжинер- энергетик I-кат ОТК: Бас ОТК және лобаратория Зерттеуші –инжинер II-кат Қалыптау цехын бақылайтын инжинер II-кат Арматура цехтың сапасын бақылайтын инжинер II-кат	1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1	125000 101000 88000 75000 78000 75000 72000 68000 70000 70000 65000 65000 65000 55000 50000 45000
8 9 10 11 12 13 14 15	Конструкциялық технологиялық бөлім Конструкциялық бюроның бастығы Инжинер конструктор I-кат Техникалық – конструктор I-кат Бухголтерия Бас есеп – қисапшы Бас есеп – қисапшының орынбасары Қаржы жұмысшының экономисі II-кат Есеп - қисапшы I-кат Кассир Қамтамасыз ету және өнім шығару бөлімі Бөлім бастығы Қамтамасыз ететін сиерт Тауартанушы ТБ және О инжинері Зангер – консультант Машинист- хатшысы Дайын бұйымды босату диспечері Диспечер Қалыптау цехы Цех бастығы Мастер II	1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1	55000 45000 45000 45000 30000 30000 30000 28000 40000 35000 32000 40000 25000 40000 40000 60000 55000

14.4 кестенің жалғасы

1	2	3	4
№	Жұмыс орының аталуы	Адам саны	Айлық төлем ақы (теңге)
16 17 18 19 20 21	Технолог II БАЦ Цех бастығы II Мастер II Технолог II Арматура цехы Цех бастығы II Мастер Технолог Механик Жөндеу механикалық цех 1-аға механик мастер Қос күшті цех 1-цех мастері III кат Электр цехы 1-аға мастер II кат	1 1 1 1 1 1 1 1 1 1 1	55000 50000 45000 47000 50000 45000 50000 40000 37000 30000 27500
22	Барлығы Орташа жалақы	48	2318500 40 302 теңге

14.5 кесте - Шығарылатын өлшемнің сметалық шығынын есептеу

№ қ.с	Шығын түрлері	Өлшем бірлігі	Жылдық шығын	Жоспарланған материалдың бағасы	Жылдық шығын, теңге	Бір бұйымға кететін шығын, теңге
Көп қуысты қабатаралық плита
1 2 3 4	Негізгі материалдар мен шикізаттар -Цемент Құм Арматура Қиыршық тас Барлығы: Косымша материалдар мен шикізаттар -Май -Электр энергиясы -Су -Отын Барлығы: Жалпы: Негізгі қорлардың аммортизациясы (8%) Тағы басқа ақшалай шығындар (10%) Жалпы:	т м3 т м3 кг мың/кв м3 кг	4564,3 8001,11 1680,9 16554,6 39402 507297 2697,6 177545	18000 1600 95000 2200 50 18 43 22	82157400 12801776 159685500 36420120 291064796 1970100 9131346 115996,8 3905990 15123433 506188229 24495058,3 30618822,9 561302110	2738,6 426,7 5322,9 1214 9702 66 304 3,9 130 803 20206 816,5 1169,9 22043

14.6 кесте - Шығарылатын өлшемнің сметалық шығынын есептеу

№ қ.с.	Шығын түрлері	Өлшем бірлігі	Жылдық шығын	Жоспарланған материалдың бағасы	Жылдық шығын, теңге	Бір бұйымға кететін шығын, теңге
Баспалдақ
1 2 3 4	Негізгі материалдар мен шикізаттар Цемент Құм Арматура Қиыршық тас Барлығы: Қосымша материалдар мен шикізаттар Май Электр энергиясы Су Отын Барлығы: Жалпы: Негізгі қорлардың аммортизациясы (8%) Тағы басқа ақшалай шығындар (10%) Жалпы:	т м3 т м3 кг мың/квт м3 кг	3228 8115,6 3874,1 15776,4 3943,53 510027 2490 188235	18000 1600 95000 2200 50 18 43 22	58104000 12984960 368039500 34708080 473836540 197176,5 9180486 107070 4141170 13625902,5 487462443 38996995,4 48746244,3 575205683	2905,2 649,2 18402 1735,4 23692 9,6 459 5,6 207 681 24373 1827 2099,8 28760

1. 
   Өнімді сатқаннан кейінгі табысты анықтаймыз.
   

Ол төменгі формуламен анықталады:

BР= Ц₁·М₁+ Ц₂·М₂+ ... Цn·Мn; (14.3)

мұндағы: Ц₁ ... Цn – бұйымдар түрлерінің көтерме бағасы; М₁... Мn – зауытта бір жылда өндірілетін бұйымның көлемі.

BР=Ц·М = 27000·32609+30000·35336=1940523000 теңге

2. 
   Валды кірісті төменгі формуламен есептейміз.
   

ВК = ВР – МШ (14.4)

мұндағы: МШ – материалдың шығындары.

ВК = 1940523000 – 1136507793 = 804015207 теңге

3. 
   Есептік кірісті мына формуламен анықтаймыз
   

ЕТ = ВК – ӨҚ – П_ер. (14.5)
мұндағы: ӨҚ – өндірістік қорға төленетін қаржы (оны 2-8%) негізгі қордан
және айналым құралдарынан алынады. Негізгі өндірістік қорлардың 95% күрделі салымнан алынады. Ал айналым құралдары 10-15% тік негізгі өндірістік қорлардан аламыз; П_ер.- еңбек ресурстарына төленетін қаржы.

ЕТ = 804015207 – 4183036 – 278220 = 799553951 теңге

НҚ = 505147000 · 0,95 = 348586350 теңге
АҚ = 348586350 · 0,15 = 52287952,5 теңге
ӨҚ = 52287952,5 · 0,08 = 4183036 теңге
П_ер = 2318500 · 0,12 = 278220 теңге

Өндірістік қор, негізгі қорлар мен айналым құралдарының қосындысынан есептеледі:

П_ө.қор.= П_қ+ П_а = 348586350+ 52287952,5 = 400874303 (14.6)

4. 
   Шаруашылық кірісті анықтаймыз:
   

ШК = ЕТ– МБ – ЖМ (14.7)

мұндағы: МБ–мембюджетке төленетін қаржы (салық); ЖМ–жоғары мекемелерге төленетін қаржы.

Мембюджетке төленетін қаржы ретінде 5-9 % ЕТ аламыз.
Жоғары мекемелерге төленетін қаржыны 20-30% ЕТ аламыз.
МБ= 799553951 · 0,09 = 71959855,6 теңге;
ЖМ = 799553951 · 0,30 = 239866185,3 теңге;
ШК = 799553951 – 71959855,6 – 239866185,3 = 487727910 теңге

ШК-дан 10%-ы өндірістің дамуына және ғылым мен техникаға жұмсаймыз.

Шаруашылық кірістен қалғаны жұмысшылардың жалақы қорына, ал
әлеуметтік сақтандыру қорына 30%-тін жұмсалады.
ҒТ = 487727910 · 0,10 = 48772791теңге;
СҚ = 487727910 · 0,30 = 146318373 теңге;
ЕФОТ = 487727910–48772791–146318373 = 292636746 теңге

13.1.2 Жобаланған кәсіпорынның экономикалық тиімділігі

Күрделі салымның тиімділік көрсеткіші:

1. 
   Өндірістік рентабельдік денгейі:
   

(14.8)

мұндағы: П-өнімді сатқаннан кейінгі жылдық түсім (пайда); Ф_осн+О_об – өндірістік қордың құны.

Өнімді сатқаннан кейінгі түсетін мына формуламен есептейміз:
П = ВР – С (14.9)
С=МШ – ЕФОТ (14.10)

С - өндірістік өнімнің шығындары.

Н_қор+А_құр - өндірістік қордың құны.= 400874303
П = 1940523000-292636746 = 1647886254

2. 
   Өтеу мерзімін күрделі салыммен жылдық пайданың көлемдік қатынасы арқылы табылады:
   

жыл (14.9)

3. 
   Экономикалық тиімділік коэффициенті:
   

Е = П / К = 1647886254/366933000 = 0,49 (14.20)

4. 
   Қор қайтарымы – бұл өнім көлемінің ақшаға шаққандағы және 1теңге негізгі қордан, т.б
   

Ф_от = ТП/ Ф_осн (14.21)

мұндағы: ТП – тауарлы өнім; Ф_осн – негізгі қор (негізгі өндірістік қорлардың 95% күрделі салымнан алынады).

Ф=Ц·О/Ф_осн.= 807252600/348586350= 2,3 тенге/тенге

мұндағы: Ц–өнімнің өзіндік құны (1тенге); О– бір жылдағы өнімді шығарудың нақты көрсеткіші (дана/жылына); Ф_осн. – негізгі фондтардың құны (348586350).
Егер экономикалық тиімділік коэффициентінің мәні 0,12 жоғары болса, онда өндіріс орнын құру экономикалық тиімді деп есептеледі.

ЕФОТ=ЕФОТ/0,12=292636746 ·0,12=35116409

ПТ=ВР/адам=1940523000/78=24878500
14.11 кесте - Негізгі техника-экономикалық көрсеткіштер

Көрсеткіштер	Өлшем бірлігі	Осы жұмыс бойынша
1. Жылдық өнімділік (нақты)	м3	50 000
2.Товарлық өнімнің құны: Көп қуысты қабатаралық плита Баспалдақ	тенге тенге	27000 30000
3. Күрделі салымдар:	мың тенге	366933
4. Жұмысшылар мен қызметкерлердің жалпы саны	адам	78
5.Еңбек төленудің ортақ қоры	мың тенге	35116
6.Орташа айлық жалақы	тенге	40302
7.Өнімнің өзіндік құны: Көп қуысты қабатаралық плита баспалдақ	тенге тенге	22043 28760
8.Пайда	мың тенге	16478
9.Рентабельдік	%	41,1
10.Өзіз - өзі өтеу мерзімі	жыл	3,1
11.Қор қайтарымы	тенге	2,3
12.Тиімді коэфиценті	тенге	0,49

Қорытынды

Қазақстанда азаматтық құрылысқа қажетті темірбетон бұйымдар құрылысының қарқынды дамуы, сапалы құрылыс материалдары, бұйымдары мен конструкцияларына деген қажеттілікті арттырды. Құрылыс сапсы мен оның технико-экономикалық тиімділін арттырудың ең тиімді жолдары, жергілікті шикізаттар және әлемнің озық технологиялары негізінде құрылыс бұйымдары мен конструкцияларын өндіретін отандық өндіріс орындарын салу болып табылады. Бұл курстық жұмыста Шымкент қаласында, жылдық қуаттылығы 50 000м³ темірбетонды құрылыс бұйымдарын өндіретін шағын зауыт құрылысының жобасы технологиялық, экономикалық, құрылыс сәулеттік және экологиялық жағынан негізделіп, өндіріс орнының бизнес жоспары жасалған. Зауыт өндірістік құрылысы үшін көп қуысты қабатаралық плита баспалдақ өндіреді. Бұл өндіріс орнының құрылысы осы өңіріндегі темірбетонды бұйымдарға деген қажеттілікті өтеуге және халықты жұмыспен қамтамасыз етуге мүмкіндік береді.

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі

1. 
   Стефанов Б.В. и др. Технология бетонных и железобетонных изделий. Киев, Высшая школа, 1982г.
   
2. 
   Баженов Ю.М., Алимов Л.А., Воронин В.В., Магдееа У.Х. Технология бетона, строительных изделий и конструкций. М., Издательство Ассоциасии строительных вузов, 2008. – 350 с., с илл.
   
3. 
   Гершберг О.А. Технология бетонных и железобетонных изделий, Стройиздат, М., 1971г.
   
4. 
   Горяйков К.Э. и др. Проектирование заводов железеобетонных изделий, М., Высшая школа 1970г.
   
5. 
   Технология бетонных и железобетонных изделий. М., Высшая школа 1972г.
   
6. 
   Баженов Ю.М. Технология бетона. М., Высшая школа 1987г.
   
7. 
   Баженов Ю.М., Комар А.Г. Технология бетонных и железобетонных изделий. М., Стройиздат, 1984г.
   
8. 
   Утилизация отходов промышленности. Под редакцией Рамзина С.К. Шымкент, Ғылым, 1992г.
   
9. 
   Туркебаева Э.А. и др. Комплексное стабилизование сырья и отходов промышленности. Шымкент, Казахстан, 1988г.
   
10. 
    Эффективность использования промышленных отходов в строительстве. Под редакцией Рекитора Я.А. М., Стройиздат, 1975г.
    
11. 
    Ротинов В.Б. и др. Добавки в бетон. М., Стройиздат, 1989г.
    
12. 
    Родин И.И. и др. Основы проектирования заводов железобетонных изделий. М., Высшая школа, 1966г.
    
13. 
    Цителаури Г.И. Проектирование технологии заводов сборного железобетонных изделий. М., Стройиздат, 1973г.
    
14. 
    Мамыркулов М.И., Темиркулов Т.Т. Дипломдық жобаға жетекшілік. Шымкент, 1996 ж.
    
15. 
    Казарин В.Н. и др. Экономика организация и планирование производства строительных деталей и железобетонных конструкции. М., Стройиздат, 1988г.
    
16. 
    Монфред Ю.Б. и др. Организация, планирование и управление предприятиями стройиндустрий, М., Стройиздат.