Билет №6 Модуль А. «Кәсіби қызметте білім беру мен оқытудың теориялық және практикалық негіздерін сипаттау»
XVI ғасыр және оқытудың сыныптық-оқу жүйесі
жүктеу/скачать 55,19 Kb.
|
БИЛЕТ педагогика
| XVI ғасыр және оқытудың сыныптық-оқу жүйесі
Балаларды топтық (ұжымдық) оқытуды ұйымдастырудың жаңа нысанының пайда болуы XVI ғасырға жатады, ол қазіргі қолданылатын оқытудың сыныптық-оқу жүйесінің (оқу жұмысының) ұрығы болып табылады. Классикалық-мықты жүйені теориялық негіздеу, кейіннен бүгінгі күнге дейін дамып келе жатқан және жетілдірілетін, чех педагогы Я. А. Коменскийге (XVII ғ.) тиесілі. Классикалық-оқу жүйесінің даму тарихына белгілі поляк дидактикалық В. Оконь өзге көзқарасты ұстанады: “ағарту тарихында ұжымдық оқытуды ұйымдастырудың ең ерте жүйесінде классикалық-оқу жүйесі болды. Шын мәнінде, бұл жүйенің құрушысы Я. А. Коменский болып саналады, бірақ оның бастамашысы Джон Сил болды, 1374 жылы голландиялық Цволладағы мектеп ректоры. Осы бастауыш мектепте ол ана тілінде оқытуды ұйымдастырды,оқушыларды сыныптарға бөлуді және оларды келесі сыныпқа көшіру тәртібін енгізді. Басқа мектептерде мұндай тәртіпті Дж тиесілі болатын “бірлескен өмірдің ағайындары” бірлестігі енгізді. Күштер. Бұл бірлестіктің еңбегі Голландияда барлық оқушыларды оқулықтармен қамтамасыз етуге мүмкіндік беретін алпыс баспахананың негізі болып табылады. 1537-1588 жж.Страсбургтегі мектептің ректоры бола отырып, ол оқушыларды он сыныпқа бөлді. Кейіннен бұл орта мектептер үшін үлгі болды. Әр сынып мұғалімдер қатаң сақтай отырып, толық әзірленген бағдарлама мен педагогикалық принциптерге сәйкес жұмыс істеді”. Қазіргі заманғы психологтар, тәжірибе-мұғалімдері, жаңашыл-мұғалімдер, педагог-технологтар оқытудың сынып-оқу жүйесін дамытуға өз үлестерін қосты. Англиядағы өнеркәсіптің қарқынды өсуі XVIII — XIX ғғ. аяғы мен білікті жұмысшылар мен мамандардың жетіспеуі жаппай оқыту қажеттілігін өзектендірді. Діни қызметкер А. Белл және мұғалім Д. Ланкастер Я. А. Коменскийдің 300-ден астам адамды бір мезгілде оқыту туралы идеясын пайдаланды. Мұғалімдердің тапшылығы жағдайында олар “сатылы” оқыту немесе “өзара оқыту” жүйесін ұсынды. Оның мәні мынада: күннің бірінші жартысында мұғалім ересек, қабілетті (ондық) оқушылар тобымен айналысты, күннің екінші жартысында олар Нұсқаулық алып, әр ондық оқушымен сабақ өткізді, мұғалімнің жалпы басшылығымен өз білімі мен іскерлігін бере отырып.Англия мен Индия мектептерінде пайда болған және қолданылған белл-ланкастерлік өзара оқыту жүйесі балаларды даярлаудың жеткілікті деңгейін қамтамасыз ете алмады және одан әрі кең таралған жоқ екені түсінікті. Негізінен “орта” оқушыға жұмыс істейтін өзара оқыту жүйесінің жетілмегендігі және балалардың жеке ақыл-ой мүмкіндіктерін оқытуда есепке алудың саналы қажеттілігі оқытудың жаңа ұйымдастырушылық нысандарын іздестіруді көрсетті. ХХ ғасырдың басында АҚШ-тағы батав жүйесі мен Еуропадағы мангейм жүйесі ұсынған сайлау оқытудың жаңа нысаны пайда болды. Оқу жұмысының батавалық жүйесі екі бөлімнен тұрды. Бірінші бөлім— барлық сыныптармен жұмыс істеу, екінші бөлім-жеке сабақтар және оған мұқтаж оқушыларға көмек көрсету, немесе өз дамуындағы қабілетті, алға шыққан мұғалімнің жұмысы. Қалған оқушылармен мұғалім көмекшісі жұмыс істеді. 2. Психология пәні, маңызы және шығу тарихы. Психика туралы түсінік. Психологияның салалары. Психология психикалық құбылыстардың пайда болу және қалыптасу заңдылықтарын зерттейтін, яғни адамдардың жан-жүйесін зерттейтін сан салалы ғылым. Психологияның ерте заманнан бері келе жатқан ғылым, мұның даму тарихына екі жарым мыңдай жылдай болды.Оның дүниеге тұңғыш келген жері ежелгі Грекия. Психология атауы «псюхе»-қазақ тілінде «жан», «логос»- «ілім», «ұғым», «ой» деген гректің екі сөзінен тұрады. Психика обьективті дүниенің субьективті бейнесі. Психикалық құбылыстар бізді қоршап тұрған сыртқы дүние заттары мен құбылыстарының мидағы бейнесі. Олар ( түйсік, ой, елес, сезім, қабілет, мінез, т.б.) көпшілігімізге мәлім, тілімізде жиі кездесетін ұғымдар. Осылардың бәрін ғылыми тұрғыда психология ғылымы зерттейді. Психологияның зерттеу пәнінің негізіне, адам болмысының табиғаты психикалық құбылыстары, процестері, қасиеттері кіреді. Адам дамуының заңдылықтары және оның ерекшеліктері туралы ғылыми ілімдердің жүйесі жалпы қоғамның дамуы үшін қажет. Қазіргі кезеңде өндіріс, ғылым, медицина, өнер, оқу, ойын, спорт салаларындағы бірде-бір әрекет психологиялық заңдылықтарды түсініп, танып, білмей тиімді орындалуы мүмкін емес. Адам әр түрлі ғылым тұрғысынан жан-жақты зерттелетін обьект. Солардың ішінде гуманитрлық ғылымдар әлеуметтік процестерді зерттеген кезде психологиялық факторларды ескереді. С.Л.Рубинштейн өзінің «жалпы психология негіздері» еңбегінде «Психология зерттеуіндегі ерекше құбылыстар ауқымы анық көрінеді – олар біздің сезімдеріміз бен ойларымыз, қабылдауларымыз бен түйсінулеріміз, ықылас-ниеттеріміз және т.б. жатады...» Ерте заманда пайда болып, ғасырлар бойы соқыр сенім нанымдар мен кейбір зиялылардың көзқарастарында насихатталып келген түсінік бойынша жан ерекше, тәннен бӛлек жасайтын құбылыс және адамда тәннен тәуелсіз «жан» болады. Мәңгі бақи жасайтын жан адамның барлық психикалық тіршілігінің (ойының, сезімінің, еркінің) иесі де, себепшісі де. Жан туралы жалған түсініктің қалыптасуына алғашқы адамдардың табиғат сырларын дұрыс түсіне алмауы себеп болды.Олар дүниеде табиғатқа бағынбайтын, одан оқшау тұратын, ерекше бір сиқырлы күш бар, ал жан болатын болса, соның бір кӛрінісі, ұйқы кезінде ол денеден уақытша шығып кетеді де, адам оянған кезде айтып келеді, егер келмей қалса, адам ӛледі деп тұжырымдады. Осылайша, психикалық процестер, қалыптар мен қасиеттер ғылыми талдауға түсіп, зерттелгенге дейін адамдардың бір-бірі жайлы қарапайым түсініктер мен ұғымдар жинақтала берді. Қазіргі заман психология теориялары мен психология салаларының бастаулары осы ӛмір тәжірибесі мен атадан балаға ұрпаққа жеткен рухани мұрадан келіп шығады. Психология ғылымындағы күрделі міндеттердің бірі – заңдылықты сипатқа ие байланыстар мен қатынастарды кӛре білу. Психикалық әрекеттің даму барысындағы оның заңдылықтарын оқытып – үйрету психологияның негізгі міндеті болып табылады. Соңғы жылдары психологиялық зертеулер айтарлықтай ұлғайып, жаңа ғылыми бағыттар мен пәндер пайда болды. Психология ғылымынында жаңа болжамдар мен тұжырымдамалар пайда болып, психология жаңа тәжірибелік мәліметтермен толысуда. Психология ғылымын зерттеу нәтижелері бұл пәннің барлық салалары мен тармақтарын дамытып отырудың іргетасы болып есептеледі. Сондықтан бұл пәнді оқып меңгеруде мынандай негізгі екі бӛлімін қарастырамыз: 1)психикалық процестер; 2)психикалық қасиетте; 3)психикалық қалып. 1)Психикалық процестер: түйсік, қабылдау, зейін, ойлау мен сөйлеу, қиял және елес, ес; 2)Психикалық қасиеттер: сезім және эмоция, ерік, темперамент, мінез, қабілет. 3) Психикалық қалып: адамның түрлі кӛңіл күйінің (зерігу, үрейлену, абыржу, ашулану, қуану)т.б. компоненттері. Сонымен, психология – психикалық құбылыстардың, пайда болу, қалыптасу заңдылықтарын және механизмдерін зерттейтін ғылым. Психология алдында тұрған теориялық және тәжірибелік міндеттердің кӛпшілігіне байланысты қазіргі уақыттағы психология ғылымы қарқынды даму үстінде. Психикалық әрекеттің даму барысындағы оның заңдылықтарын оқытып - үйрету психологияның негізгі міндеті болып табылады. Психология зерттейтін құбылыстар аумағы өте кең. Ол күрделілік деңгейі әр түрлі - сезім мүшелеріне әсер ететін объектінің жеке түрлерінің қарапайым айырмашылығынан бастап тұлғаның мотивтік күресіне дейін болатын адамның күйлері мен қасиеттерін, процестерді қамтиды. Зерттелетін құбылыстар мен олардың байланыстарын жалпы және дерексіз сипаттау - теория болады деп көпшілік санайтынын ерекше атап айтқан жөн. 19-ғасырдың 2-ші жартысынан бері қарай ғалымдар психикалық қыбылыстарды (түйсік, қабылдау, ес, елес т.б.) эксперимент жүзінде әр-түрлі құрал-жабдықтың көмегімен зерттей бастады.Осы кезден бастап психология өз алдына дербес отау тігіп, тәжірибелік ғылым ретінде дами бастады. Психиканы зерттеу және түсіндіру психология пәнінің қалыптасуының алғашқы кезеңі болады. Сонымен психология алғашқыда Жан туралы ғылым ретінде анықталды. Әр тарихи дәуірлерде ғалымдар ғалымдар бұл сӛз мағынасын сан қилы түсіндірді. Психиканың мәніні байланысты кӛзқарастардың қалыптасуы және дамуы әрқашанда философияның ӛзекті мәселесі – материя мен сана, заттық және рухани болмыстардың ара қатынасына байланысты болған. Осы мәселе төңірегінде бір-біріне қарама-қарсы бағыт материализм мен идеализмнің талас тартысына толы болды. Психикалық құбылыстарды идеалистік тұрғыдан түсінудің мәні психиканың материядан тыс, өз бетінше өмір сүретін болмыс ретінде қаралатындығында. Психика – тәнсіз, материясыз негіздің, «абсолютті рухтың», «идеяның» көрініс беруі-, дейді идеалистер. Материалистік түсінік бойынша психиканы материядан туындайтын, екінші құбылыс ретінде көрсетеді. Сыртқы психикалық ӛмірсіз ішкі психикалық ӛмір бола алмайды. Яғни, ӛзінен тьәуелсіз әрі тысқары обьективтік шындықты психика, сана бейнелейді, бұл ұғынылған болмыс. Ақиқат болмаса, бейнелеу туралы айтудың мағынасы жоқ. Бұл туралы ертедегі грек ойшылдарының бірі Демокрит сол кездің ӛзінде-ақ психикады (психиканы) оттың атомдарындай қозғалмалы қасиет деп түсіндіреді. Ол психиканың мәңгі еместігін, оның ӛсіп, ӛшіп отыратындығын айтып, материалистік тұжырым жасады.Сол заманның екінші бір ойшылы , идеалист Платон керісінше «психика мәңгі ӛлмейді, ӛшпейді».- деп тұжырымдады. Психикалық әрекетті осылайша екі түрлі кӛзқарас тұрғысынан түсіну, орта ғасырлар заманынан бермен қарай кең ӛріс ала бастады. Шығыстың ұлы ойшылы Әбу-насыр әл-Фараби дүние материядан құралады, ол жойылмайды, бір түрден екінші түрге кӛшіп, ӛзгере береді, психика денеден бұрын ӛмір сүрмейді, бір денеден екінші бір денеге барып орналаса алмайды деп материалистік тұрғыдан пайымдаса, батыс ойшылы Фома Аквинский психиканың мәңгі ӛлмейтіндігі, оның денеден бӛлек ӛмір сүретіндігі жайлы пікірлерді дамытты. жүктеу/скачать 55,19 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|