Билет нөмірі 7 Қазақстандағы мұғалім мәртебесі туралы заң

Билет нөмірі 7
1. Қазақстандағы мұғалім мәртебесі туралы заң.
«Педагог мәртебесі туралы» және «Қазақстан Республикасының кейбір заңнамалық актілеріне педагог мәртебесі, оқушы мен мұғалімге жүктемені төмендету мәселелері бойынша өзгерістер мен толықтырулар енгізу туралы» заң жобалары Елбасы Н. Назарбаевтың «Қазақстандықтардың әл-ауқатының өсуі: табыс пен тұрмыс сапасын арттыру» Жолдауын және Қазақстан Президенті Қ. Тоқаевтың 2019 жылы өткен «Bіlіm jáne gylym!» педагогтердің тамыз конференциясында берген тапсырмаларын орындау мақсатында әзірленген.«Педагог мәртебесі туралы» ҚР Заңының мақсаты - педагогтердің мәртебесін арттыру, жүктемесін азайту, оларды жосықсыз тексерулерден және өздеріне тән емес функциялардан қорғау, ынталандыру бойынша өзге де мәселелерді заңнамалық деңгейде шешу. Бұдан басқа, Заңда педагогтердің құқықтары мен міндеттері қарастырылған, сондай-ақ педагогикалық қызметке рұқсат беру талаптары белгіленген.«Педагог мәртебесі туралы» ҚР Заңы 21 баптан тұрады және еліміздегі 500 мыңнан астам педагогтің мүдделерін қорғауды көздейді. Заң нормалары мектепке дейінгі, орта, кәсіптік және техникалық білім беру, қосымша білім беру, мамандандырылған, арнайы білім беру ұйымдарының, әдістемелік кабинеттердің педагогтеріне қатысты талаптарды қамтиды.
2. Жеке тұлғаның дамуы мен тәрбиесінің жас және жеке ерекшеліктері
Адамның жалпы дамуында бір-бірімен тығыз байланысты, қатар жүретін екі бағыттарды көрсетуге болады: биологиялық және әлеуметтік. Олар өзара тығыз байланыста, бір-бірінен тәуелділікте болғандықтан адамдағы тұқымқуалаушы қасиеттер оның тек биологиялық эволюциясы емес, сонымен қатар әлеуметтік- тарихи дамуының да нәтижесі болады. Осыған байланысты «адам», «тұлға», «индивид» және «даралық» ұғымдарының қандай биологиялық не әлеуметтік мәні бар екенін ажыратып алуымыз керек. Жоғарыда айтылғандарды ескере келе, адам дегеніміз, еңбек әрекетімен шұғылдана алатын, әлеуметтік қатынастарға түсетін, өзара байланыс жасауға толық қабілеті бар тіршілік иесі деп анықтама беруге болады. Туған сәби әлі тұлға емес. Ол тек қана индивид. Ол адам тегінің өкілі. Адам қасиетiн түсiндiретiн тағы бiр ұғым – “индивид”. Бұл сөз латын тiлiнен алынған және оның қазақша баламасы – “жекелiк”. Күнделікті тұрмыста индивид деп оның өзіне тиесілі ерекшеліктері бар нақты бір адамды айтамыз. Индивид – жеке-дара адам. Индивидтің ең жалпылама сипаттамалары ретінде психофизиологиялық ұйымдасуының тұтастығы мен өзіндік ерекшелігін, қоршаған ортамен өзара әрекеттегі тұрақтылығын, белсенділігін айтуға болады. Бұл орайда әрбiр адам индивид болып табылады
3. Білім беру бағдарламаларын құрудың спиральдық принципі.
Брунердің жұмысына негізделген спиральді білім беру бағдарламасының негізгі ерек­шеліктері:-оқушы мектепте оқыған кезде тақырыпты немесе пәнді бірнеше рет қайталап оқиды;әрбір қайталап оқыған сайын тақырыптың немесе пәннің күрделілігі арта түседі;жаңа білім алдыңғы біліммен тығыз байланысты және бұған дейін алынған ақпарат тұрғысынан қарастырылады.
Спиральді білім беру бағдарламасын жақтаушылар оның төмендегідей басымдықтары­на назар аударады:-оқушы пәнді қайталап оқыған сайын ақпарат толықтырылып бекітіліп отырады;-спиральді білім беру бағдарламасы жеңіл идеялардан анағұрлым күрделі идеяларға қисынды жолмен ауысуға мүмкіндік береді;-оқушыларды соңғы оқу мақсаттарына қол жеткізу үшін бұрын алған білімдерін қол­дануға жетелеу ұсынылады.Спиральділік қағидаты бойынша құрылған білім беру бағдарламасы Джером Брунердің «Білім беру үдерісі» (1960) атты еңбегінде қарастырылған танымдық теорияға негізделеді. Оның пікірінше, ең күрделі материалдың өзі дұрыс құрылымдалып, дұрыс ұсынылатын бол­са, оны тіпті кішкентай балалар да түсіне алады.Қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформасына түрлі жаңалықтар енгізілуде, жаңашыл, заманауи жобалар жасалуда. Солардың бірі — «Қазақстан Республикасы орта білім беру мазмұнын жаңарту» аясындағы жаңартылған білім беру жобасы. Бұл жоба «Спиральді оқыту» бағдарламасы деп те аталады.
Билет нөмірі 8
1. Жаңартылған білім мазмұнының білім беру кеңістігі.
Жаңартылған білім беру мазмұны – сапалы білім.Егеменді еліміздің өсіп келе жатқан ұрпағын ойлы да іскер, өзіне – өзі сенімді, интеллектуалдық деңгейі биік азамат етіп тәрбиелеуде мектептің алатын орны ерекше.Жаңартылған білім беру бағдарламасының негізгі мақсаты – оқушыларды сындарлы оқытуға үйрету, әлемдік білім кеңістігіне қол жеткізу, инновациялық білім негіздерін терең меңгеру саласындағы бүгінгі басты міндеттерінің бірі – оқушыларға терең білім беру.Бүгінгі білім беру кеңістігіндегі ауадай қажет жаңару оқытушының қажымас ізденімпаздығы мен шығармашылық жемісімен келмек. Сондықтан да әрбір оқушының қабілетіне қарай білім беруді, оны дербестікке, ізденімпаздыққа, шығармашылыққа тәрбиелеуді жүзеге асыратын жаңартылған педагогикалық технологияны меңгеруге үлкен бетбұрыс жасалуы қажет. Өйткені мемлекеттік білім стандарты деңгейінде оқу үрдісін ұйымдастыру жаңа педагогикалық технологияны ендіруді міндеттейді.Ал мұғалім үнемі ізденіп, білім қорымен өзінің іс - тәжірибесін таратып, өзгенің жаңалығын үйреніп отырса, оның сабақтары да қызықты, бала үшін тиімді болмақ. Кәсіби тұрғыда жаңа сатыға қадам басып, білім жүйесіне енген жаңалықтың қыр – сырын зерттей бастаған сәтімде арнайы курсқа баруым бағдарлама туралы туындаған сұрақтарымның жауабын табуға берілген мүмкіндік секілді көрінді. Заман талабына сай жабдықталған әр ұстаздардың осы талапқа сай жұмыстануға бетбұрыстары айқын көрініс тауып жатыр. Бүгінгі мұғалімнің еңбегі, тынымсыз ізденуді, үздіксіз кәсіби дамуды талап етеді.
2. Балалар ұжымы оқу-тәрбие процесінің объектісі және субъектісі ретінде.
Балалар ұжымы-балалардың оң әлеуметтік тәжірибе жинақтауының негізгі базасы. Тәжірибені тәрбиеленуші отбасында, мектептен тыс ұйымдастырылмаған жағдайда құрдастарымен қарым-қатынас жасау арқылы, бұқаралық ақпарат құралдары, кітап оқу және басқа көздер арқылы алады. Алайда, тек ұжымда оны игеру арнайы жоспарланған және оны кәсіби педагогтар береді Қоғам мен ұжымның мүшесі ретінде тәрбиеленуші белгілі бір ұжымға тән қатынастардың ережелері мен нормаларын қабылдауға мәжбүр. Ұжым бағыну, белсенді қарама-қайшылық және көшбасшылық позицияларында ұжымдық мінез-құлық тәжірибесін жинақтау мүмкіндіктерін ашады. Бұл азаматтық, гуманизм, бастамашылық, жауапкершілік, әлеуметтік әділеттілік және т. б. сияқты әлеуметтік құнды қасиеттердің қалыптасуына әкелуі керек.
А. С. Макаренконың шығармашылығын арнайы зерттеген И. Ф. Козловтың анықтамасы бойынша тәрбие ұжымы-бұл балалар өмірін тәрбиелеудің ғылыми ұйымдастырылған жүйесі. Тек ұжымдық өмірде жеке тұлғаның интеллектуалды-адамгершілік бағдарлары, оның азаматтық ұстанымы және бірқатар әлеуметтік маңызды дағдылар қалыптасады.Ұжым жағдайында ол еңбектің, өзара көмектің түпкілікті нәтижелері үшін өзара жауапкершіліктің көрінісін ынталандырады.Оқушылардың ұжымдық өмірі жеке тұлғаның физикалық және көркемдік әлеуетін іске асыру үшін шексіз мүмкіндіктер ашады. Еркін қарым-қатынас жағдайында ұйымдастырылған дене шынықтыру-сауықтыру және көркемдік-эстетикалық қызмет рухани құндылықтардың мағыналы алмасуын, шындыққа эстетикалық қатынасты қалыптастыруды, арнайы білімдердің, дағдылардың кең спектрін игеруді ынталандырады. Бұл іс-шаралар оқушылардың эмоционалды дамуына ықпал етеді, ұжымдық эмпатия, эмпатия, эмоционалды-моральдық атмосфераның бірлескен сезімі және оның бірлесіп жұмыс істеуі сезімдерін тудырады.
Жеке тұлғаны дамытудағы ұжымның рөлі-бұл өмірді ұйымдастырудың демократиялық формаларын практикалық игеру мүмкіндіктерін ашады. Ең алдымен, бұл мектептің өзін-өзі басқаруына және әртүрлі қоғамдық өмірге белсенді қатысу арқылы жүзеге асырылады. Педагогикалық бағдарланған ұжым әлеуметтік құнды тұлғаны қалыптастыру және оның даралығын көрсету үшін қолайлы мүмкіндіктер жасайды.Балалар ұжымдарының құрылымы және негізгі түрлері. Мектептегі практикалық жұмыс үшін ұжымның құрылымы мен оның қатысушылары туралы мәселе үлкен маңызға ие. Тәжірибе көрсеткендей, жалпы мектеп ұжымында 400 - ден 500-ге дейін оқушы болмауы керек. Сонымен қатар, жалпы мектеп ұжымы әр адамға жеке әсер етпейді. Бұл тек бастапқы ұжым арқылы жүзеге асырылады, яғни.оқушылар үнемі іскерлік және тұлғааралық қарым-қатынаста болатын.Оқушылардың ұжымдық өмірін ұйымдастырған кезде бастауыш топтардың әртүрлі формаларын біріктіруге тырысу керек, олардың кейбіреулері тұрақты, ал басқалары уақытша болуы мүмкін. Қызметтің сипаты бойынша бастауыш топтардың барлық алуан түрлілігін үш топқа бөлуге болады: әртүрлі, соның ішінде оқу, қызмет негізінде ұйымдастырылған (сыныптар, отрядтар және т. б.); қандай да бір қызмет түрі (үйірмелер, секциялар, клубтар және т. б.) негізінде ұйымдастырылған; ойын және басқа да қызмет түрлері негізінде ұйымдастырылған тұрғылықты жері. Жас құрамы бойынша бастауыш топтар бір жастағы және әр түрлі жастағы болуы мүмкін. Бастауыш топтардың үйлесімі тек практикалық ғана емес, сонымен бірге осы негізде педагогикалық жүйенің алдында тұрған тәрбиелік міндеттерді де жақсы шешуге мүмкіндік беретіндей болуы өте маңызды.
Балалар ұжымының сәтті жұмыс істеуі онда қызметті үйлестіретін және жалпы мақсаттарға жетуге бағыттайтын органдардың болуын талап етеді. Ұжымның негізгі органы-тәрбиеленушілер жиналысы. Жедел міндеттерді шешу үшін, әдетте, актив қалыптасады және староста сайланады. Көптеген жағдайларда қандай да бір іс-шараны ұйымдастыру және жүзеге асыру үшін уақытша ұжымдық органдар (кеңестер, штабтар) құрылады. Оларға бастауыш топ жоспарлау, тапсырмаларды бөлу, орындалуын тексеру және басқа басқару функцияларын тапсыратын сайланған немесе уәкілетті студенттер кіреді.
Ұжымның жиналатын өзегі, оны ұйымдастырушы орталығы а. с. Макаренко актив деп санады. Активке ұжымның белгілі бір тапсырмаларын орындайтын және оның органдарында тұратын тәрбиеленушілер кіреді. Белсенділер қатарына ең белсенді және құрметті мектеп оқушылары таңдалады.
Тәжірибені зерделеу активпен тәрбие жұмысы педагогикалық жұмыстың мынадай түрлерінен құралуы мүмкін екенін көрсетеді: нұсқау беру арқылы ұжымның құқықтарын, міндеттері мен міндеттерін түсіндіру; ұжымдық қызмет стратегияларын әзірлеуде күнделікті практикалық көмек көрсету; жұмыс тәжірибесімен алмасуды ұйымдастыру ("ұшқыштар", кеңестер);
тапсырмалардың орындалуын бақылау және орындалған жұмыстың сапасына активтің назарын аудару жұмыс. Активпен жұмыс істеу өте қажет, өйткені А. С. Макаренко, актив-бұл салауатты және тәрбиелік балалар мекемесінде қажет резерв, ол ұжымдағы ұрпақтар сабақтастығын қамтамасыз етеді, ұжымның стилін, тонын және дәстүрлерін сақтайды.Талап оның қалыптасуын анықтайтын негізгі параметр болып табылатын ұжымның даму кезеңдерін алғаш рет А.С. Макаренко негіздеді. Бірінші ұйымдастырушылық кезеңде білім алушылар тобы ұжым болып табылмайды, өйткені ол әртүрлі өмірлік тәжірибесі, көзқарасы, ұжымдық өмірге деген көзқарасы бар адамдар.Осы кезеңдегі оқу тобының өмірі мен қызметін ұйымдастырушы педагог болып табылады, ол білім алушылардың мінез-құлқы мен іс-әрекет режиміне талаптар қояды. Мұғалім үшін екінші реттік талаптардың, нұсқаулардың, тыйымдардың көптігіне жол бермей, білім алушылардың қызметі мен тәртіптілігіне қойылатын 2-3 маңызды және принципті талаптарды нақты бөліп көрсету маңызды.Бұл ұйымдастырушылық кезеңде көшбасшы топтың әр мүшесін, оның мінезін, жеке басының ерекшеліктерін мұқият зерттеп, бақылау және психологиялық тестілеу негізінде білім алушының жеке басының "жеке психологиялық картасын" анықтап, біртіндеп ұжымның мүдделерін неғұрлым сезімтал қабылдайтындарды бөліп көрсетуі керек. Жалпы, бірінші кезең әлеуметтік-психологиялық бейімделумен сипатталады, яғни.оқу процесіне белсенді бейімделу және жаңа ұжымға кіру, оқу орнының талаптарын, нормаларын, дәстүрлерін игеру.Ұжым дамуының екінші кезеңі ұжымның ресми емес, тиімді активі анықталған кезде пайда болады, яғни.ұжым мүшелерінің көпшілігінде беделге ие ұжымдық қызметті ұйымдастырушылар анықталды. Енді ұжымға тек мұғалім ғана емес, сонымен қатар ұжым активі де талаптар қояды. Басшы ұжым дамуының екінші кезеңінде ұжым мүшелерінің тұлғааралық қатынастарын социометрия, референтометрия әдістерімен объективті зерделеуге, талдауға, жоғары және төмен социометриялық мәртебесі бар топ мүшелерінің жағдайын түзету үшін ықпал ету шараларын уақтылы қабылдауға тиіс. Олардың негізделетін бейресми қатынастардың құрылымын білу топ ішіндегі атмосфераны түсінуді жеңілдетеді және топтық жұмыстың тиімділігіне әсер етудің ең ұтымды жолдарын табуға мүмкіндік береді. Осыған байланысты топтағы тұлғааралық қатынастардың құрылымын анықтауға, оның көшбасшыларын ажыратуға мүмкіндік беретін арнайы зерттеу әдістері үлкен маңызға ие.Ұжым мүшелерін бірлескен қызметтің әртүрлі түрлеріне тарту (еңбек, оқу, спорт, Демалыс, Саяхат және т.б.), ұжымның алдына қызықты және күрделі мақсаттар, көптеген қатысушылар үшін тартымды міндеттер қою, достық және талапшыл қарым – қатынас орнату, адамдар арасындағы жауапкершілікке тәуелділік-бұл екінші кезеңде ұжымды нығайтуға және дамытуға ықпал етеді.
3. Прогресс оқушылардың оқу жетістіктерінің сипаттамасы ретінде.
Қазақстанда білім сапасын бағалау әлі де бақылаушы және басқару органдарының бақылау қызметі ретіндегі іс-әрекет болып отыр. Ол сыртқы бақылау–тестілеу, бақылау үзігі және аттестациялау, лицензиялау арқылы жүзеге асырылады.Білім сапасын бақылау сол оқу орындарының өзімен жүргізіледі. Атап айтқанда, оқушылардың күнделікті және жылдық үлгерімі, көшірілу және мемлекеттік емтихандар қорытындысы,оқу-тәрбие үрдісінің жеке параметрлерінің жағдайын талдау.Тек соңғы жылдары біздің мемлекеттің дүние жүзілік білім беру кеңістігіне енуіне байланысты.Шет елдің тәжірбиені зерттеу және білім сапасын бағалауда білім сферасындағы салыстырмалы талдау жүргізу нәтижесінде белгілі бір жүйелілік қалыптасып,жаңа әдістер мен іс-әрекеттер қолданыла бастады.Осыған орай оқу мекемелерінің өзін-өзі бағалау процедуралары кеңінен енгізіле бастады. Сонымен қатар сыртқы бағалаудың жаңа түрлері енгізілуде, ол (4,9) сынаптардың мемлекетаралық бақылау (МАБ), орта білім берудің жеке деңгейлерінің аяқталуынан кейін оқушылардың академиялық білімдерін (МАБ) мемлекетаралық бақылау және орта білім мектептерінің түлектеріне арналған “Бірыңғай Ұлттық Тестілеу”(БҰТ) Осы жоғарыдағы аталған мәселелерге байланысты мен де өз жұмыс жасап жүрген сыныптар аралығында оқушылардың білімдерін бағалауды білім сапасын басқарудың бір критерийі деп есептеймін.Дәстүр бойынша оқушының оқу жетістігі –меңгертілу деңгейі балдық бағалар мен бағаланатын білім, білік және дағдыларды жинақтау үрдісінде меңгерілетіндердің көлемінің өсуі, олар жалпы пән бойынша (жалпы пәнді оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі пәндік компетентіліктер) және әрбір сынып бойынша (жеке оқу курстарын оқытудан күтілетін нәтижелер ретіндегі) білім, білік және дағдылар тізбесі көрініс береді.
Білім сапасын бағалау үшін оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау мен олардың белгіленген стандартқа сәйкестілігі пайдаланылады. Шындығында, білім сапасы оқушылардың оқу жетістіктерін бағалау арқылы белгіленеді, яғни бағалау –білім саапасын басқарудағы негізгі критерий. «Оқушы жетістіктері» ұғымы білімнің құндылығы мен мақсатына және оның мазмұнына өзара байланысты.Оқушылардың оқу жетістіктерінің өлшеуіштерін анықтау үшін немесе бағалау үшін диагностикалау қажет. Диагностикалық іс-әрекет бақылауды, тексеруді, бағалауды қамтиды. Диагностикаланатын мақсаттар мен оқыту нәтижелерінің тепе –теңдігі оқыту сапасының критерийі, ал оның көрсеткіші оқушылардың оқу материалын меңгерудің белгілі бір деңгейіне жетуі болып табылады.Бағалау жүйесінің обьективтілігіне диагностикалық маңыздылығына көңіл бөлінуі қажет.Оқушының оқу жетістігін өлшеу дәлдігі оның білімдік жетістіктерімен тұлғалық жетістіктерінің сапасына әсер ететінін байқауға болады. Ол үшін оқушының оқу жетістіктерінің өлшеуіштері мазмұны мен құрылымы жағынан ұтымды тыңдалуы тиіс. Өлшеуіштерге оқушы жетістіктерінің сапалық және сандық сипатының алдын ала берілген параметрлері білім салалары бойынша оқушылардың оқу дайындықтарының деңгейін айқындайтын құралдар мен тәсілдер жатады. Педагогикалық өлшеуіштер тәсілдерінің ішінде ең көп тарағандары бақылау, білімді ауызша тексеру формасы, білімді тексерудің жазбаша формасы, интервью түріндегі әңгімелесу, сауалнама т.б
Билет нөмірі 9
1. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік білім беру саясаты. Білім беру саясатының принциптері. Қазақстан Республикасындағы білім беру жүйесінің құрылымы.
Қазақтың кең-байтақ өлкесінде білім ісінің пайда болып, даму тарихы да өзінің ілкі бастауларын сонау ерте замандардан алады. Қазақстан жерінде, әсіресе, оның отырықшы аудандарында орта ғасырдық ерте дәуірінде-ақ (ҮІІ-ҮІП ғ.ғ.) көптеген мектептер (мұсылманша бастауыш оқу орны) мен медреселер, діни білім беретін ортадан жоғары оқу орындары жұмыс істей бастағаны тарихтан белгілі.
Ертедегі Исфиджаб, Тараз, Сайрам, Түркістан, Отырар, т.б. қалаларында көптеген медреселер болған, олардың жалпы саны 84-ке жеткен. Ауылдық жерлерде мектепте молдалар (татар, башқұрт, т.б.) ұстаздық еткен. Оқыту ақысы халықтан жиналған. Балалар қыс, күз айларында оқыған. Оқу мерзімі 4 жыл, оқуға 7 жастан бастап қабылдаған, жыл аяғында емтихан тапсыру мектеп бітіргені үшін балаға ресми куәлік тапсыру тәртібі сақталмаған. Медреселер мұсылмандық рәсімдерін таратушы оқу орны болып қана қоймай, ірі мәдениет орталығы ретінде де қызмет атқарған. Бұл оқу орындарында заңтану, тарих, логика, философия, математика, астрономия, медицина, т.б. пәндер енгізілген. Медреселердің жанында салиқалы кітапханалар болған.
Патша үкіметінің 150 жылға созылған отарлау саясаты халқымыздық егемендік жолындағы ғасырлар бойғы күресіне зор нұқсан келтіргенімен, Батыс пен Шығыстың рухани өмірдегі қарым-қатынасына жол ашты. Мысалы, Змеиногорскіде (Шығыс Қазақстан) қорғасын-мырыш кен орнында 1761 жылы тау-кен жұмысшыларының балаларына арнап мектеп ашты, 1786 жылы Омбы қаласында "Азиялықтар мектебі" ірге көтерді. Осындай мектеп 1789 жылы Орынбор қаласында да ашылды.
Қазақ феодалдарының (сұлтан, би, бай, старшин) балаларына Неплюев кадет корпусына (1825), Омбы кадет корпусына (1848) түсіп оқуына рұқсат етілді. Алғашқы қазақ мектебі Бөкей хан ордасында (1841), 1850 жылы Орынбордағы шекара комиссиясының жанынан ашылған болатын.
Ресей Халық ағарту министрлігі 1870 жылы бұратана халықтарға білім беру шаралары туралы арнаулы заң қабылдады. Осы заң бойынша шет аймақтағыларды орыстандыруды көздеген миссионерлік педагогика жүйесі енгізілді. Мәскеуде құрылған арнайы миссионерлік қоғамның негізгі принциптерінде былай делінген: мусылман елдерін ыдырату, арасына от жағу, яғни, пантүркішілдік пен панисламдыққа қарсы күресу; бұратана халықтарды провославие дініне көшіріп, шоғындыру, халықты ата-баба тарихынан, ұлттық мәдениетінен қол үздіру, орыс алфавитін енгізу; мұсылмандық мектептер мен медреселерді біртіндеп жою, олардың орнына орыс-түзем, орыс-қазақ мектептерін ашу, кейін бұлардың бәрін таза орыс тіліне көшіру, шет аймақтардағы отаршылдық саясатты жүзеге асыру үшін миссионер ғалымдар, оқытушылар кадрларын көптеп даярлау. Омскідегі "Азия мектебі", Орынборда Неплюев кадет корпусы, Омскідегі кадет корпустары құжатта көрсетілген шаралардың жүзеге асуының нақты көрінісі болатын.
Қазақ қоғамындағы білім беру ісі "қазақтың тұңғыш ұстазы" ретінде танылған Ы.Алтынсарин есімімен тығыз байланысты. Қазақ даласында Ы.Алтынсариннің ағартушылық қызметі мен идеялары бүгінде педагогика саласының ғылыми-зерттеу жұмысына айналды. Оның ағартушылық қызметі қазақ халқының рухани-саяси отарлау саясатының қысымшылығы қысып түрпиі кезеңге тұспа-тұс келді. Бұл саясатты тоқтатуға ағартушылардың жергілікті саяси күші болмады. Тек ұлттық білім беру жүйесін заман талабына сай, миссионерлік ағарту-оқу ісінің негізгі заңдылықтарын қабылдай отырып, Қазақстанда халық ағарту ісі жаңа жолға түсті.XIX ғасырдық аяқ кезінде "қазақ мектептері қандай болу керек" деген мәселе күн тәртібіне қойыла бастады. Осы жөнінде бір-біріне қарама-қарсы екі көзқарас пайда болды.Бірі - бұратана халықты шала сауатты қалдырып, төл мәдениетінен қол үздіріп, бірте-бірте орыстандыру саясатын көздейтін миссионерлер (Н.И.Ильминский, т.б.), ал екіншісі – орыс халқының прогрессивті озық мәдениет үлгілерін игеру арқылы "Өз елін өркениетті елдердің деңгейіне көтеру қажет"- дейтін қазақ ағартушылары (Ы.Алтынсарин, Ш.Уәлиханов, А.Құнанбаев) еді.Қазіргі өскелең өмір талаптарына сай жастарға білім және тәрбие беру, оларды жан-жақты дамыту — қоғам алдында тұрған басты міндеттердің бірі. Білім беру - бұл қоғам мүшелерінің адамгершілік, интеллектуалдық мәдени дамуының жоғары деңгейін және кәсіби біліктілігін қамтамасыз етуге бағытталған тәрбие беру мен оқытудық үздіксіз процесі.Қазақстан Республикасында жастарға білім беру процесі халқымыздық ұлттық салт-дәстүріне, мәдениетіне, экономикасына және саяси өміріне негізделіп іске асырылады.Заңда көрсетілген білім беру жүйесінің негізгі міндеттері:жеке адамның рухани және күш-қуат мүмкіндіктерін ашу, адамгершілік пен салауатты өмір салтының берік негіздерін қалыптастыру, әрбір адамды дамыту үшін жағдайлар жасау; азаматтықты, үйелменнің, халықтың, қоғамның және мемлекеттің алдындағы жеке адамның қүқылары мен міндеттерін ұғынуды, сондай-ақ республиканың мәдени, қоғамдық, экономикалық және саяси өміріне қатысу қажеттігін тәрбиелеу;Республика тұрғындарына жалпы және кәсіптік білім алу үшін мүмкіндіктер жасау;жеке адамның шығармашылық қабілеттерін және эстетикалық тәрбиесін дамыту;қазақ халқының мәдениеті мен дәстүр-салтын оқып-үйрену үшін жағдайлар жасау.Халыққа білім беру ісін дамытуда педагогикалық фактордық да әсері бар. Мысалы, мектеп жасына дейінгі балалар тәрбиесін ерте бастан қолға алып, оларды тиісті дайындқпен мектепте оқуға дайындау қажет. Ол үшін балалар бақшасында және үйелменде тәрбие жұмысының процесіне нақты педагогикалық басшылық жасап, оның барынша сапасын және нәтижесін арттыру тәрбиешілерден, ата-аналардан, мектепке дейінгі мекемелер меңгерушілерінен үлкен педагогикалық шеберлікті талап етед і. Халыққа білім беру жүйесінің міндеттерін жүзеге асыру білім берудің мемлекеттік саясат принциптеріне тәуелді. Қазақстан Республикасының "Білім туралы" Заңы бойынша мына мемлекеттік принциптер басшылыққа алынады:1) Қазақстан Республикасының барлық азаматтарының білім алу құқықтарының теңдігі:
2) Әрбір азаматтың интеллектуалдық дамуы, психикалық фиииологиялық және жеке ерекшеліктері ескеріле отырып, халықтың барлық деңгейдегі тұрғындарының білімге қол жеткізуі;3) білім берудің зайырлы сипаты;
4) жеке адамның білімділігін ынталандыру және дарындылығын дамыту;
5) білім беру сатыларының сабақтастығын қамтамасыз ететін білім беру процесінің үздіксіздігі; оқу мен тәрбиенің бірлігі;8) білім берудің ізгілікті және дамытушы сипаты;9) білімнің, ғылымның және өндірістің интеграциялануы;10) оқушыларды кәсіптік бағдарлау;11) білім беру жүйесін ақпараттандыру;
Білім беру ұйымдарында саяси партиялар мен діни ұйымдардықбірлестіктердің) ұйымдық құғылымдарын құруға және олардың қызметіне жол берілмейді.
2. Отбасы тәрбиесінің негіздері
Отбасы – бұл адамдардың әлеуметтік-педагогикалық тәрбие тобы әрбір мүшенің өзін-өзі сақтау ұрпақты жалғастыру және өзін-өзі сыйлау қажеттігінен туындайды. Отбасында адамның жеке басының қасиеті қалыптасады. Отбасы белгілі дәстүрлердің, жағымды өнегелердің, мұралардың сақтаушысы.
Отбасылық тәрбие дегеніміз – ата-аналар мен туыстардың күшімен нақты отбасындағы қалыптасатын тәрбие мен білім берудің жүйесі.Отбасылық тәрбие – күрделі жүйе, ол әртүрлі факторға байланысты (тұқымқуалаушылық, табиғи және материалдық-экономикалық әлеуметтік, ұлттық дәстүрлерге, отбасының мүшелері т.б.).Отбасының негізгі міндеттербаланың өсіп, дамуына толық жағдайлар жасау;балаға әлеуметтік-экономикалық және психологиялық қорғаушы болу;өз халқының этно-мәдениетінің тәжрибесін ауыстыру;
баланың адамгершілігін дамытуға мүмкіндігін жасау.Отбасылық тәрбиенің негізгі принциптері:өсіп келе жатқан адамға қайырымдылық және мейрімділік көрсету;
балаларды семья өміріне енгізу, ақылшы ретінде қарау;балалармен ашық және сенімділік қарым-қатынас жүргізу;талап қоюда жүйелік жасау.өзінің баласына шамасына қарай көмек жасау, сұрақтарға жауап беруге дайын болу.Одан басқа да жеке принциптерді маңызды деп санауға болады: ұрып соғу, жазалауға тосқауыл жасау т.б.Отбасы – адамзат қоғамының ең шағын бейнесі. Қоғамда отбасы екі қызмет атқарады, оның бірі – дүниеге ұрпақ әкелу, екіншісі – дүниеге келген сәбиді тәндік жағынан дамытуды қамтамасыз етіп, өмір бойы рухани жағынан жетілдіріп, оны тұлға ретінде қалыптастыру.Отбасы тәрбиесі қоғамдағы өзгерістермен тығыз байланысты, сондықтан ол қоғам мүддесіне қызмет етуі тиіс. Отбасы ең алғашқы тұлғаны дамытатын әлеуметтік орта. Отбасында баланың тұлғалық қасиетіне ықпал ететін көптеген жағдайлар болады.Отбасындағы жас ұрпақтың тұлғалық қасиеттерінің қалыптасуына ата-ананың, отбасы мүшелерінің қарым-қатынасындағы мейрімділік пен махаббат қажет. Толық мәнді отбасы болу үшін ата-ананың және басқа отбасы мүшелерінің береке-бірлікті, түсіністікті сақтауы, сонымен қатар әр отбасы мүшесінің құқы қорғалуы тиіс.Тек осындай ізгілік мұраттар отбасында орын алғанда ғана, отанын, елін-жерін сүйетін, өз ұлтының салт-дәстүрін, сонымен бірге жалпыадамзаттық мәдени құндылықтарды бойына сіңіріп, өзінің кісілік келбетін сақтай алатын тұлға тәрбиелеуге болады. Бала отбасынан жақсыны да, жаманды да бойына сіңіреді. Сондықтан да халқымыз «Бала ұяда не көрсе, ұшқанда соны іледі» деп текке айтпаған.Баланың отбасындағы тұлғалық қасиетін жетілдіретін жағдайдың бірі – отбасы ішілік және отбасынан тысқары атқарылатын еңбек. Отбасындағы күнделікті тұрмыс қажеттігін қамтамасыз етуден туындайтын еңбек баланы әлеуметтік қатынасқа түсіріп, оны ересек өмірге тәрбиелейді. Сондай еңбектің барысында баланың жауапкершілігі артып, еңбек ету қажеттігін түсінетін болады. Отбасы тәрбиесі кешенді педагогикалық мақсаттылық арқылы іске асады.Түйіндей келе, отбасында орныққан қарым-қатынас түрі мен қалыптарына сәйкес баланың тұлғалық қасиеттері қаланады. Бала әрқашан да ата-анадан жүрек жылуын, мейрімділікті қажет етеді, ол ата-ананы өмірдің тірегі санайды. Бала үшін ата-ана игілік жасаушы, үлгі-өнеге көрсетуші және ақыл-кеңес айтушы болып танылады.
3. Оқыту әдістері. Олардың қазіргі дидактикадағы классификациясы.
Классификация – бұл ғылыми әдіс, көптеген ажыратылған обьектілердің қандай да бір белгісіне қарай қайта топтасуы.
Қандай да бір топқа жататын объектінің белгісіне қарай топ болуын классификацияның негізі деп атайды.
Шиеленістердің классификациясы дегеніміз – салыстырмалы түрде олардың мән –мазмұнына қарай белгілерін, байланысын, функцияларын, қарым –қатынасын, деңгейін анықтау үшін қажет.
Классификация бұл – тек қандай да бір ғылым объектісін сипаттау ғана емес, бұл ғылым объектісі туралы пайда болу жаңалықтарын шиеленіс ұғымын кең мағынада түсіну тболып табылады. Классификацияның негізгі міндеті – көп жерде кездесетін шиеленістің жүйелік белгілерін анықтау.
Оқыту «әдістері» мен «тәсілдері» ұғымдары және оқыту әдістерінің жіктелуі. Жалпы алғанда әдіс (метод) — «methodos» деген грек сөзінен шындыққа жету жолы, тәсілі деп аударылады. Оқыту әдісі ұғымы дидактикалық мақсаттарға сәйкес оқыту үдерісінде мұғалімнің оқу жұмысы мен оқушылардың танымдық іс-әрекеті жолдары байланыстырыла шешілетін оқу іс-әрекеті міндеттерін бейнелейді. Демек, оқыту әдістері — оқыту міндеттерін, яғни дидактикалық міндеттерді шешуге бағытталған мұғалімдер мен окушылардың біріккен іс-әрекеті жолдары болып табылады. Сонымен бірге дидактикада оқыту «тәсілдері» ұғымы кеңінен қолданылады. Тәсіл — әдіс элементі, оның кұрамды бөлігі, бір реттік әрекет. Оқыту үдерісінде әдістер мен тәсілдер әр түрлі құрамда қолданылуы мүмкін.
Оқыту әдістері — күрделі, көп жақты, көп сапалы құбылыс. Окыту әдістері арқылы объективтік заңдылықтар, мақсаттар, мазмұн, принциптер, оқыту формалары бейнеленеді. Оқыту әдістері оқу-тәрбие үдерісінде үйретуші, дамытушы, тәрбиелеуші, ынталандырушы (мотивациялық) және бақылаушы-түзетуші кызметтерді атқарады. Әдістер көмегімен оқыту мақсаты жүзеге асырылады, яғни бұл — үйретуші функцияның байқалуы, оқушылардың даму деңгейі мен қарқыны қамтамасыз етіледі — дамыту функциясы, сол сияқты тәрбие нәтижелерінің анықталуы — тәрбиелік функцияның жүзеге асырылуы болып табылады. Әдістер мүғалім үшін оқушыларды оқуға үмтылдырушы құрал ретінде қолданылады, ал кейде танымдық іс-әрекетті ынталандыру қызметін атқарады. Бұл оның ынталандырушы релін атқаруы.

Қазіргі кезде педагогика ғылымы мен практикасында колданылатын оқыту әдістері өте көп. Мұғалім оқыту әдістерін кеңінен қолдана білуі үшін оларды белгілі бір жүйеге келтірудің мәні зор. Сондыктан оқыту әдістерінің жіктелу ерекшеліктерін қарастырайық. Оқыту әдістері әр түрлі негіздерге байланысты жіктеледі. Ең алғашкы кезде мұғалімнің жұмыс әдістері (әңгіме, түсіндіру, әңгімелесу) және оқушының жұмыс әдістері (жаттығу, өзіндік жұмыс) деп бөлінді. Кейіннен білім алу көздеріне байланысты оқыту әдістерінің жіктелуі кеңінен қолданылды.

Билет нөмірі 10

1. Тұлға тәрбие субъектісі ретінде. Оның дамуының сыртқы және ішкі факторлары
Жеке тұлға өзінің қалыптасу барысында өзіндік дамуының обьектісі ғана емес, сонымен қатар субьектісі екенін ескеру керек. Сана мен іс-әрекеттің тұтастығы материалистік диалектика мен психо-логияның ең маңызды заңдылығы болып табылады. Субъектінің әре-кеті – жеке тұлға дамуының факторы.Белсенділік адамның табиғи қасиеттерінің бірі болып табылады. Психологияда белсенділікті іс-әрекет деп атайды. Жеке тұлғаның белсенділігі оның қажеттіліктерінен (материалдық, рухани, қоғамдық) туады. Сыртқы орта мен тәрбие жеке тұлғаның дамуының сыртқы факторына жатады. Ішкі факторға бейімділік пен әуестік, адамның сезімдері мен күйзелістері және сыртқы ортаның ықпалынан пайда болатын қажеттіліктер жатады. Жеке тұлғаның дамуы мен қалыптасуы осы екі фактормен тығыз байланысты.Оқушының белсенділігі іс-әрекеттің алуан түрінде көрінеді. Өмірдегі қарым-қатынас, таным, өзін-өзі жетілдіру, айналаны өзгерту және түрлі белсенділіктері дамиды. Қарым-қатынас бала белсенділі-гінің ең алғашқы белгісі. Ол түрлі қатынасқа түсу арқылы өзінің ең маңызды жақтарын дамытады. Бала өскен сайын оның танымдық белсенділігі тереңдей түседі. “Бұл не? Бұл кім? Қалай аталады?” – де-ген сұрақтарға жауап іздей бастайды. Мектептегі оқыту баланың таным белсенділігінің қалыптасуы мен тереңдеуіне мүмкіндік жасай-ды, сыныптан сыныпқа көшкен сайын өз бетінше білімді игеруге, оларды практикалық әрекетте пайдалану қабілетіне ие болады. Адам-ның әлеуметтік белсенділігі өзін қоршаған ортаға ықпал етеді, бол-мысты өзгертуге, қайта құруға бағытталады.Тұлғаның дамуын зерттеу философия, педагогика, психология, әлеуметтану, медицина, мәдениеттану, этика, физиология т.б. ғылымдары кіріктіре жүргізеді. Адамның дамуы және оның тұлға ретінде қалып-тасуы биологиялық, әлеуметтік және биоәлеуметтік тұрғыдан қарасты-рылады:биологиялық бағыт - адам табиғаттың бір бөлшегі, оның іс-әрекеттері мен мінез-құлқы көбінесе табиғи қажеттіліктерге негіз-деледі;
әлеуметтік бағыт - адам биологиялық тіршілік иесі ретінде әлеуметтік топтардың қарым-қатынас ықпалынан әлеуметтенеді, қоғам-дық ортаға бейімделеді;биоәлеуметтік бағыт - жүре пайда болатын қасиеттерге негізделеді.
2. Оқушыны адамгершілік және азаматтық тәрбиелеу.
Азаматтық тәрбие. Кең ұғым, патриоттық және құқықтық тәрбие оның басты құрамдас бөліктері. Оқушының мектептегі өмірі тұлғаның азаматтық қалыптасуының шешуші кезеңі болып табылады. Осы жылдары дүниетанымы, сенімдері, ұжымшылдығы, тәртіптілігі, өзіне және басқаға талап қоюы, адалдығы мен шыншылдығы, қайырымдылығы мен ұстамдылығы, жігерлілігі мен батылдығы қалыптасады. Бұлардың мазмұнына мемлекет заңдары мен қоғамда өмір сүру ерекшеліктерін құрметтеу, қоғам заңдылықтарын бұзуға төзімсіздік, қоғамдық тәртіпті сақтау енеді.Сонымен, азаматтық тәрбие - баларды қоғамның саяси өмірінің негіздерімен таныстыру, өзінің азаматтық міндеттерін орындауға дайындығын қалыптастырды. Азаматтық тәрбие мақсаты: адам бойында Отанға деген сүйіспеншілік сезімін, қоғамның адамгершілік идиалдарын, бейбітшілікке деген ұмтылысын, қоғам мүддесі үшін еңбек ету қажеттілігін тәрбиелейді. Азаматтық тәрбие міндеттері:Тұлғаның өз абыройын бағалап, құрметтеу сезімін, жеке тәуелсіздігін және тәртіптілігін қалыптастыру.Адамға өзін заңды, саяси, әлеуметтік тұрғыдан әрекетшіл екенін сезіндіретін тұлғаның азаматтылығын қалыптастыру;Басқа азаматтарға және мемлекетке деген сыйластық және сенімділік қатынастарын қалыптастыру.
Адамгершілік тәрбиесі. Бұл тәрбиеленушінің қоғамдық мораль талаптарына сай санасына, сезіміне, әдет-қылығына мақсат-бағытына жүйелі түрде ықпал ету. Нақты адамның адамгершілігі деп, оның дүниетанымдық сезіміне, ұят сезіміне сүйенетін, жеке тәртібін рнттейтін, іштей қабылдап, меңгерген қоғамдық моральды атайды.Адамгершілік тәрбиесінің негізгі міндеттері:
- ізгілік сана қалыптастыр;- адамгершілік сезімдерді тәрбиелеу және дамыту;
- адамгершілік әдет-қылықтың ептіліктері мен дағдыларын қалыптастыру;
- Өзін-өзі тәрбиелеуге, өзін-өзі жетілдіруге талпынушылықты қалыптастыру.
Адамгершілік тәрбиелілікке – жағымды әдеттер мен мінез-құлық нормаларының тұрақтылығы, қарым-қатынас мәдениеті, еркінің күштілігі, өзін-өзі бақылауы, мінез-құлқын тежей білуі жатады. Адамгершілік тәрбиесі нәтижесінде оқушылардың бойында өзін-өзі адамгершілікке тәрбиелеуі мен өзін-өзі адамгершілік тұрғыда жетілдіруі қалыптасса, онда тиімді деймізалыптастыру
3. Оқушыға бағытталған оқыту.
Оқушыға бағытталған оқыту – оқушының ынтымақтастық, қарым-қатынас, ұйымшылдық, өзін-өзі таныту арқылы азаматтық, жауапкершілік, дербестік, мақсаттылық қалыптастыруға ықпал ететін педагогикасы.
Оқушыға бағытталған оқыту – бұл студент өзінің жеке қасиеттерімен жетекші рөл атқаратын оқу.
Билет нөмірі 11
1. Қазақстан Республикасындағы орта білім беру мазмұнын жаңартудың нормативтік құқықтық базасы.
өмірлік маңызды бағдарлар ретінде құндылықтарды анықтау; жаратылыстану - математикалық цикл пәндерінің маңыздылығын күшейту Үш тілді білім беруді ұйымдастыру;бағалаудың критериалды жүйесін пайдалану;жобалау-зерттеу қызметі үшін жағдай жасау;оқушыларды оқу және өмірлік міндеттерді шешуде алған білімдерін қолдануға бағдарлау; пәндерді интеграциялау және жаңа пәндерді енгізу;жоғары мектепте жоғары оқу орнына дейінгі мақсатты даярлық.
2. Дарынды және талантты балалармен жұмыс істеу ерекшеліктері
Баланы оқытудың мақсаты - оны әрі қарай мұғалімнің көмегінсіз - ақ дамуға қабілетті ету»(Эдгард Хабард).Барлық мұғалімдер балаларға білім беруде барынша жоғары жетістіктерге қол жеткізу үшін қолайлы орта жасауға тырысады. Дарынды және талантты қатысты бұл ойлауды, талқылауды және мұқият жоспарлауды талап ететін едәуір күрделі мәселе. Әртүрлі теориялар мен стратегиялар балаларды оқытудың мазмұнын анықтау үшін тиісті бағдарлама шеңберінде қолданылады.Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңында мемлекеттік саясат негізінде ең алғаш рет «Әр баланың қабілетіне қарай интеллектуалдық дамуы жеке адамның дарындылығын таныту» сияқты өзекті мәселелер енгізіліп отырғаны белгілі. Дарынды балаларға білім беруді әр ғылымның бүгінгі дәрежесіне сәйкес жүргізу бір жағынан қоғамға талантты мамандар даярлауда тиімді болса, екінші жағынан қоғамға ерекше дарынды балалардың тек өзінің интеллектуалдық дамуын қамтамасыз етеді. Жас жеткіншектің бойындағы табиғат берген ерекше қабілетті, дарындылықты тани білу, оның одан әрі дамуына бағыт - бағдар бере білу ерекше қиын іс. Алайда әр баланың жеке қабілетін анықтап, оны сол бағытта жетелеу - ұстаз парызы. Баланы заманына қарай икемдеп, өз заманының озық өнегесін оның санасына сіңіре білу, оларды шығармашылық бағытта жан - жақты дамыту - бүгінгі күннің басты талабы.Дарындылық мәселесін зерттеушілердің еңбектері көп болғанымен, дарындылықтың мән - мағынасы жөнінде олар ортақ бір пікірге келе қоймады. Сондықтан да, біз баланың дарындылығы деп, оны өз құрдастарымен салыстырғанда бірдей жағдайда білім игеру деңгейінің шоғырлығымен аса ерекше байқалатын шығармашылық қабілетінің байқалуы деп түсінеміз. Дарындылыққа педагогикалық энциклопедияда мынадай анықтама берілген: дарындылық - белгілі бір әрекет саласында ерекше жетістікке жеткізетін адам қабілеті дамуының жоғары деңгейі.В. Крутецский өзінің математикалық қабілеттіліктің құрылымын зерттеген еңбегінде: «Егер қабілеттіліктер деген ұғымды жеке психикалық қасиеттер деп түсінсек, онда дарындылық дегенді адамның ерекше қабілетінің жиынтығының бірлігі деуге болады»,- деп тұжырымдады.Дарындылық ұғымымен қатар шығармашылық, талант, данышпандық ұғымдары да бар.
3. Қазіргі сабақтың теориясы. Қазіргі сабаққа қойылатын талаптар.
Заманауи сабақты құру принциптері
Психологиялық жайлылық принципі оқу процесінің барлық стрессті тудыратын факторларын жою, мектепте және сыныпта достық атмосфераны құру, жүзеге асыруға бағытталған педагогика ынтымақтастық, қарым-қатынастың диалогтық формаларын дамыту
Өзгергіштік принципі – қалыптастыруды көздейді оқушылардың жүйелі санау қабілеті нұсқалар және жағдайларда барабар шешім қабылдау таңдау
Шығармашылық принципі максималды бағыттылықты білдіреді оқу процесіндегі шығармашылық, студенттердің өз шығармашылық тәжірибесін меңгеруі әрекеттер үшін әдістемелік талаптар заманауи сабақ Біртұтас қалыптастыру үшін пәнаралық байланыстарға сүйену білім жүйесі туралы түсініктер.
Заманауи сабақтың методикалық талаптары:
Білім берудің практикалық бағыттылығын сөзсіз қамтамасыз ету процесс (білетін адамнан – білетін адамға көшу, түсінетін және белсенді).Сабақ мазмұнына шығармашылық жаттығуларды енгізу кейіпкер.Оңтайлы комбинация мен арақатынастың негізделген таңдауы оқыту әдістері.Дамыта оқытудың әртүрлі технологиялары және оларды білу сараланған қолдану.Білім беру формаларын немесе формалардың комбинациясын орынды таңдау.
негізінде студенттерге дараланған тәсіл олардың нақты оқу мүмкіндіктерін диагностикалау. УУД қалыптастыру бойынша арнайы жоспарланған жұмыстар, метатақырып нәтижелері. Оқыту құралдарын саналы түрде таңдау.
Билет нөмірі 12
1. Қазақстандағы заманауи білім берудің жаңартылған мазмұны, тұлға мен нәтижеге бағдарлау.
Жаңартылған білім беру бағдарламасы оқушының сөйлеу әрекетінің төрт түрін: тыңдалым, айтылым, оқылым, жазылымды жетілдіруге бағытталған. Бұл сөйлеу әрекетінің түрлері бойынша түйіндіі дағдылар оқу жоспарында «спиральді» тәсілмен берілген. Қарапайымнан күрделіге қарай, бірте-бірте білім, білік пен дағдылары кеңейтіліп қалыптасады. Оқу мақсаттары оқушылардың зерттеу дағдыларын, қарапайым бақылауға тәжірибе арқылы білімі қалыптасуына, алған білімін қайта өмірде қолдана білуге бағытталған. Оқушы бойында әлеуметтік дағдылар, жалпы білімнің іргетасы, танымдық белсенділігі, жүйелі оқу әрекетінің қалыптасуына жаңартылған білім беру бағдарламасында көрсетілген.Бастауыш сынып пәндеріне арналған оқу бағдарламаларындағы оқу мақсаттары оқушылардан шынайы мәселелерді анықтап зерттей білуді талап етеді. Жаңартылған білім берудің маңыздылығы – оқушы тұлғасының үйлесімді, қолайлы білім беру ортасын құра отырып, сын тұрғысынан ойлау, зертеу жұмыстарын жүргізу, тәжірибе жасау.АКТ-ны қолдану, жеке, жұппен, топта жұмыс жасай білу, функционалды сауаттылықты, шығармашылықты қолдана білуді және тиімді жүзеге асыру үшінқа жетті тиімді оқыту әдіс-тәсілдерді қолдана білу.Оқушылар барлық пәндерді оқу кезінде АКТ қолдану дағдыларын дамытады. Ақпаратты іздеу және өңдеу барысында ұжымда идеялармен алмасады, өз жұмыстарын бағалайды және жетілдіреді, түрлі жабдықтар пен қосымшалардың кең ауқымын пайдаланады. АКТ оқушы білімінің, оларды тиімді қолдану бойынша дағдыларының дамуына жәрдемдеседі. Бұл бағдарламаның ерекшелігі – спиральді қағидатпен берілуі. Бағалау жүйесі де түбегейлі өзгеріске ұшырап, критериалдық бағалау жүйесімен бағаланды.
2. Сынып жетекшісінің қызметі мен негізгі қызметі.
Сынып жетекшісі өте маңызды да әрі жауапты міндеттерді атқарады. Ол сыныптағы тәрбие жұмыстарының ұйымдастырушысы және оқушылардың ұстазы болып табылады. Сынып жетекшісін тәрбиелі және беделді мұғалімдерден мектеп директоры тағайындайды. Сынып жетекшісіне негізінен мынындай үш түрлі басты мінде жүктеледі:Өз сынып мұғалімдерінің жұмысын үйлестіріп отыру.Сыныпта оқушылармен бүкіл тәрбие жұмысын ұйымдастырып, жүргізіп, оған бағыт беріп отыру.Мектеппен отбасының байланысын жасау.
Сынып жетекшісі өз жұмысын белгілі бір жүйемен жүзеге асырған жағдайда ғана өзінің мақсатына жетеді және ең жақсы нәтижелерге ие болады. Жан – жақты тәрбиенің мақсаты мен міндеттерінен туындайтын өзара байланысты тәрбие щараларының жиынтығы сынып жетекшісі жұмысының жүйесі деп аталады.Жүйе сынып жетекшісінің оқушылармен жүргізетін барлық жұмысының бағыттарын қамтиды. Яғни саяси идеялық, адамгершілік, дене, эстетикалық, еңбек тәрбиесі т.б.Сынып жетекшісі өз сабақтарында және басқа сабақтарға қатынасып, сынып жиналыстарында, сыныптан тыс жұмыстарда оқушыларға зер сала бақылау арқылы, оқушылардың өзімен және оның жолдастарымен, ата аналарымен әңгімелесу арқылы және оқушылар жайлы неғұрлым толық мағлұмат алады.
3. Интерактивті оқытудың мәні. Интерактивті оқыту әдістері. Интерактивті оқытуды ұйымдастырудың негізгі ережелері.
Бiздiң ел дамудың демократиялық жолын таңдауына байланысты, бүгiнгi таңда қоғамды шешiм қабылдауға тартудың маңызы арта түстi. Осы бағытта студенттердің белсендiлiгiн арттыруға мүмкiндiк беретiн әдiстемелiк тәсiлдер интерактивтi деп аталып жүр. Бұл әдiстердi қолдану сырттай өте жеңiл көрiнгенімен, өзіндік ерекшеліктері мен қиындықтары да бар.Интерактив – ағылшынның «өзара әрекет» деген сөзі. Демек, интерактивті оқыту әдістері тұлғааралық қарым-қатынасқа негізделе отырып,«жеке тұдлғаны дамытуға бағытталатын» қазіргі білім беру парадигмасын қанағаттандырады. Сонымен бірге, сапалы білім алудың алғышарттары болып табылатын таным белсенділігі мен ізденіс дербестігін қалыптастырып қана қоймай, ары қарай дамытады.
Интерактивті оқыту әдістері дәстүрлі оқыту әдістерінен оқу үрдісінде студенттердің өзінің өмірлік тәжірибелерін пайдалану арқылы есте берік сақтауымен, мәліметтерді талдап, жинақтау арқылы жеке және кәсіптік қабілеттерін аша алуымен ерекшеленеді. Дегенмен, интерактивті оқыту қажетті ақпаратты игеруге уақытты көбірек бөлуді, бағалауда жаңа, күрделі өлшемдерді қолдануды қажет етеді және студенттердің танымдық іс-әрекетін басқаруда тәжірибесі аз оқытушыларға көптеген қиындықтар туғызады.Интерактивті оқыту әдістерін тиімді пайдаланып, алға қойған мақсатқа жету үшін, белсенді оқытудың өзіндік талаптарын есепке алып, алғышарттарын қанағаттандыру керек.Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың тиімділігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде студенттердің бірлескен әрекет ережелерін мойындай отырып, өзара әрекеттесуге ұмтылуын, топтық рефлексияның дамып, ұжымдық ынтымақтастықтың қалыптасуын, ал әсерлілігінің ішкі көрсеткіштері ретінде студенттердің өз міндеттері мен құқықтарын түсіне отырып, өзара әрекет дағдыларын меңгеріп, топтық жұмысқа дайын болуын, оқу әрекетінің субъектісіне айнала отырып, өзіндік рефлексиясының дамуын айтуға болады.
Психологиялық тұрғыдан алғанда, интерактивті оқытудың нәтижелілігінің сыртқы көрсеткіштері ретінде студенттердің топтық жұмыс ережелерін қабылдай отырып, нақты мақсаттар қоюға үйренуін, оқу топтарының жасақталып, қажетті оқу кеңістігінің қалыптасуын, ал табыстылығының ішкі көрсеткіштері ретінде студенттердің таным белсенділігі артып, жаңаша оқуға дайындықтарының жетіліп, өзара әрекеттесу дағдыларының дамып, ынтымақтастық ұжымның қалыптасуын айтуға болады. Жалпы алғанда, интерактивті оқытудың басты шарттары қауымдастық пен бәсекелестік болып табылады.
Билет нөмірі 13
1. Педагогиканың негізгі категориялары, олардың өзара байланысы
Категорияларға ғылымның мәнін, оның қалыптасқан және типтік қасиеттерін көрсететін ең ауқымды және жалпы ұғымдар жатады. Кез-келген ғылымда категориялар жетекші рөл атқарады, олар барлық ғылыми білімге енеді және оны біртұтас жүйеге байланыстырады.Тәрбие-әлеуметтік өмірге және өнімді еңбекке дайындау мақсатында жаңа ұрпақтың әлеуметтік-тарихи тәжірибені игеруі үшін әлеуметтік, мақсатты жағдай жасау (материалдық, рухани, ұйымдастырушылық). "Тәрбие" категориясы — педагогикадағы негізгі категориялардың бірі. Тәрбие көбінесе одан да жергілікті мағынада түсіндіріледі-кез-келген нақты тәрбиелік тапсырманы шешу ретінде (мысалы, белгілі бір мінез-құлық белгілерін, танымдық белсенділікті және т.б. тәрбиелеу). Осылайша, тәрбие дегеніміз-тұлғаны қалыптастыру негізінде мақсатты қалыптастыру: 1) қоршаған әлемнің объектілеріне, құбылыстарына белгілі бір қатынастар; 2) дүниетаным; 3) мінез-құлық (қарым-қатынас пен дүниетанымның көрінісі ретінде). Тәрбиенің түрлерін ажыратуға болады (ақыл-ой, адамгершілік, физикалық, еңбек, эстетикалық және т.б.).Оқыту-бұл мұғалім мен оқушының өзара әрекеттесуінің мақсатты процесі, оның барысында адамның білімі, тәрбиесі және дамуы жүзеге асырылады. Білім беру-бұл тек оқытудың ғана емес, сонымен бірге өзін-өзі тәрбиелеудің және бұқаралық ақпарат құралдарының әсерінің процесі мен нәтижесі, нәтижесінде адам танымдық дағдыларды қалыптастырады. Даму-сыртқы және ішкі факторлардың әсерінен тұлғаның қалыптасуы мен қалыптасуының кең процесі. Оқыту мен тәрбиелеу жетекші рөл атқарады.Білім-оқытудың нәтижесі. Сөзбе-сөз мағынада бұл зерттелетін пәндер туралы бейнелерді, толық идеяларды қалыптастыруды білдіреді. Білім-бұл оқушы игерген жүйелі білімнің, дағдылардың, дағдылардың, ойлау тәсілдерінің көлемі.Даму-адам ағзасындағы сандық және сапалық өзгерістердің процесі мен нәтижесі. Қалыптастыру - адамның барлық факторлардың әсерінен әлеуметтік болмыс ретінде қалыптасу процесі-экологиялық, әлеуметтік, экономикалық, идеологиялық, психологиялық және т.б. Білім алушыларға белгілі бір білімді жеткізе отырып, мұғалімдер оларға әрдайым қажетті бағыт беріп, жол бойында және шын мәнінде өте маңызды дүниетанымдық, әлеуметтік, идеологиялық, моральдық және басқа да көптеген көзқарастарды қалыптастырады. Сондықтан оқыту тәрбиелік сипатқа ие. Сол сияқты, біз кез келген тәрбиеде әрқашан оқу элементтері бар екенін мойындауымыз керек. Оқыту – тәрбиелеу, тәрбиелеу – оқыту. "Тәрбие" және "оқыту" ұғымдарының салалары ішінара қабаттасады. Білім беру-тәрбие мен оқыту процестерінің өнімі. Бұл процестер бір-бірімен байланысты және бір-бірінсіз өмір сүре алмайтындықтан, тәрбие, оқыту және білім беру туралы осы ұғымдар тәрбиелік сипатқа ие. Бұл қазіргі педагогиканың қысқаша, жалпы және салыстырмалы түрде дәл анықтамасын растайды-бұл адам тәрбиесі туралы ғылым.
2. Мектеп оқушыларының еңбегі, экономикалық даярлығы және тәрбиесі.
Тәрбиенің басқа салаларымен тығыз байланысты тәрбиенің түрі экономикалық тәрбие. Экономикалықтәрбиенің негіздері еңбек тәрбиесінде жатыр. Оқушының еңбекті қажетсінуін, еңбексүйгіштігін, қоғамдық еңбектегі белсенділігін, саналы еңбек тәртібін және басқа да моральдық сапаларын қалыптастыру экономикалық тәрбиенің алғышарттары болып табылады.Экономикалық тәрбие деп оқушыларды экономикалық білімдер негіздерімен қаруландыру, қоғамның экономикалық саясатын ұғындыру өндіріс, айырбас, бөлісу және тұтыну шеңберіндегі негізгі экономикалық қатынастарды тәжірибеде меңгерту деп түсінуге болады Қазақстанның дүниежүзілік білім кеңістігіне енуібүкіл оқу-тәрбие жүйесіне жаңа талаптар қояды. Республикамызда экономикалық бағдарлама енгізіліп, жастар экономиканы терең игеруге, нарықтық экономика саясатын түсінуге, бағалауға және оған ойдағыдай қатысуға бағыт алуда. Жалпы білім беретін мектептердегі мұғалімдерге «тренинг» семинар ұйымдастырылып, экономика пәнінің мұғалімдері даярланып жатыр. Қолданбалы экономика пәні бойынша семинарда екі мыңнан астам мұғалім білімін жетілдірді.
Жыл сайын 300 мың бала мектеп бітіріп, жолдама алады. Осылардың көпшілігі өз бетінше шешім қабылдап, дербес әрекет етуге дайын емес. Әсіресе қазақ жастарының арасында әрекетсіздік басым. Демек, бұл көзқарас түбегейлі өзгертіліп, нарықтық қатнасқа бейімдеу ісі бастауыш сыныптан бастап жүргізілуі тиіс.Бастауыш сынып оқушыларына экономикалық тәрбие беру саласында шетелдерде белгілі бір дәрежеде тәжірибе жинақталған, біз олардың жекелеген жағымды жақтарын өзіміздің теориямыз бен практикамызда қолдану мақсатына тоқталмақпыз.Дамыған капиталистік елдерде экономикалық тәрбиенің бай тәжірибесі бар екені белгілі. Бастауыш мектептің өзінде бададарды экономикалық білім негіздерімен таныстырып, қазіргі заманғы өндіріс пен мамандықтар туралы түсінік береді.
3. Педагогикалық процесті ұйымдастыру формаларының мәні мен әртүрлілігі.
Педагогикалық процесті мұғалім жасайды. Педагогикалық процесс қайда жүрсе де, оны қандай мұғалім жасаса да, оның мынадай құрылымы болады:
*Мақсаты - Қағидалары - Мазмұны - Әдістері - Құралдар - Формалар.
Мақсат—мұғалім мен оқушы ұмтылатын педагогикалық өзара әрекеттестіктің соңғы нәтижесін көрсетеді.Принциптер—мақсатқа жетудің негізгі бағыттарын анықтауға арналған.Әдістері—бұл мұғалім мен оқушының іс-әрекеті, олар арқылы мазмұнды жеткізу және қабылдау.Мазмұнмен жұмыс істеудің материалдандырылған пәні ретіндегі құралдар әдістермен бірлікте қолданылады.Педагогикалық процесс- Бұл еңбек процесі, жүзеге асырылады әлеуметтік маңызды міндеттерге қол жеткізу. Бұл процестің ерекшелігі тәрбиешілер жұмысы мен тәрбиешілер жұмысы біріктіріліп, қатысушылар арасында өзіндік қарым-қатынасты қалыптастырады - педагогикалық өзара әрекеттесу.
Билет нөмірі 14
1. Білім берудегі инклюзивті көзқарас және оны Қазақстанда енгізу.
Қазақстан Республикасының Конституциясына сәйкес (30-бап) еліміздің барлық азаматтары мемлекеттік мекемелерде тегін орта білім алуға, сондай-ақ конкурстық негізде жоғары оқу орындарында білім алуға құқылы. Бірақ соңғы кезге дейін мүмкіндігі шектеулі балалар орта оқу орындарында оқи алмады. Олар үйде оқытуға немесе мамандандырылған орталықтарға жіберілді, бұл балалардың қоғамға әлеуметтенуі мен бейімделуінің қажетті деңгейін қамтамасыз етпеді. Бұл мәселе Қазақстанда инклюзивті білім беруді дамытудың басталуымен алға жылжыды.Инклюзивті білім беру нені білдіреді?Инклюзивті білім беру – (французша «inklusif» – «соның ішінде») – қарапайым балалар мен мүмкіндігі шектеулі балаларды бірлесіп оқыту. Яғни, инклюзивті білім беру балалардың денсаулық жағдайына қарамастан білім алудағы барлық қажеттіліктері мен талаптарын қанағаттандыру үшін тең құқықтар мен мүмкіндіктерді білдіреді.Инклюзивті білім берудің принциптері қандай?
Инклюзивті білім беру келесі принциптерге негізделеді:
Әрбір бала ерекше. Барлық балалар құқықтары, достық, білім алу, үйірмелерге, концерттерге және басқаларға бару құқығы, сондай-ақ одан әрі әлеуметтік даму перспективалары бойынша тең.Әрбір бала өз қарқынымен дамиды, бұл оны жақсы немесе нашарлатпайды.Балалар арасындағы қарым-қатынас мейірімділікке, жауап беруге, эмпатияға негізделгенБалалардың өзара қарым-қатынасы олардың дүниетанымын кеңейтіп, академиялық интеллектін дамытады.Мемлекет ерекше білім беру қажеттілігі бар балалардың жеке даму ерекшеліктерін ескере отырып, білім беру жүйесі шеңберінде білім алуы үшін жағдай жасауға міндеттенеді (8-баптың 1-1-тармақтары). Мүмкіндігі шектеулі балалар үшін арнайы білім беру бағдарламалары әзірленуде.Мектепке дейінгі және орта мектеп ұйымдары заң бойынша қызмет көрсету аймағында тұратын барлық балаларды, соның ішінде ерекше білім беру қажеттіліктері бар балаларды қабылдауға міндетті.
2. Оқушының салауатты өмір салтын қалыптастыру.
Бақытты болу жағдайы, біздің денемізге жасаған қамқорлыққа байланысты болады. Дене үйлесімділігі арқылы салтанатты рух пайда болады. Ақыл-ойдағы айқындық көп мөлшерде күш-қайратқа негізделеді»( П.С.Брегг) – дегендей, оқушылардың бақытты болуы, өмір қуанышын қызықтауы, олардағы әрекеттің барлық түрінен жоғары нәтижелі болуы – өзін-өзі жақсы сезінуі, дене мүшелерінің ең жоғары деңгейде қызмет етуімен тығыз байланысты. Осы бағытта жас жеткіншектерді тәрбиелеу онша қиындықты туғызбайды. Себебі, дені сау бала барлық бастамалармен істерге қанағаттанарлық сезіммен, көтеріңкі көңіл күймен қатыса алады. Дүниеге сеніммен шаттана қарайды. Мұндай жағдай тұлғаның барлық жағынан дамуына бірден-бір кепіл болады.Бұл, тәрбиенің мақсаты ретінде баланың әлеуметтену жағдайына нәтижелі ықпал етеді. Сондықтан да, біз оқушыларды салауатты өмір салтына ынталандыру – тәрбиешілер мектептің тәрбие жұмысының негізгі бір бағыты болу керектігіне айрықша мән береміз.Олай болса «Салауатты өмір салты» деп нені айтамыз?Ол үшін «салауаттылық» пен «өмір салты» деген ұғымдардың мәнісін анықтап алған жөн.«Салауаттылық», яғни «деннің саулығы» –Бүкіл әлемдік денсаулық сақтау ұйымының Жарғысында көрсетілгендей дененің, моральдық және әлеуметтік саулықтың, есендіктің толыққанды түрдегі жағдайы. «Дененің саулығы» – адамның қоршаған ортаға байсалды, теңгерушілік қатынасын білдіретін дене мүшелерінің қалыпты жағдайы.«Өмір салты» – адамның денелік, интеллектуалдық және еңбек әрекетін; тұрмыстық өзара қарым-қатынасын дағдысын, орныққан мінез-құлық тәртібін, өмір сүру қарқынын; бірсарынды жұмысы, демалысы және қарым-қатынас ерекшелігін жатқызуға болады.
3. Оқушылардың ұжымдық танымдық іс-әрекеті біртұтас педагогикалық үдерістегі ынтымақтастық технологиясы ретінде.
Ұжымдық танымдық іс-әрекеттер жөнінде түсінік.
Оқу танымдық іс-әрекеттердің ерекшеліктерін ескере отырып төмендегідей ұжымдық-танымдық іс-әрекеттің, өзіндік және біріккен іс-әрекеттерінің төмендегідей белгiлерiн көрсетуге болады:
біріңғай мақсаттын, жалпы мотивтің болуы студенттің қоғамдық манызды максатка жетуi үшiн ұжым мүшелерінің барлығының күшінің біріктірілуінің қажеттігін түсінуі;
Ұжымның әр бір мүшесінің білімді, білікті және дағдыларды меңгерулерiн камтамасыз ететін оқушыларға тиімді бөлініп берілуі жұмыстар мен кызметтерді
Іс-әрекеттер барысында окушылар арасында өз-ара жауапкершіліктің және тәуелділіктің пайда болуы;
Бiрiгiп жұмыс істеу барысында іс-әрекеттерін баскарудың ұжым- мүшелерін өздерінің кей жағдайда бакылау жасауларының кажеттігі;
Біріңғай кеңістіктің болуы және ұжымның барлық мүшелерінің жеке іс-әрекеттерінің бір уақытта жүзеге асырылуы;
Жалпы нәижелердің болкы
Билет нөмірі 15
1. Қазақстан Республикасындағы ШЖМ.
" шағын жинақты мектеп "ұғымы" білім туралы"Қазақстан Республикасының Заңында оқушылар контингенті аз, сынып - жиынтықтары біріктірілген және оқу сабақтарын ұйымдастырудың ерекше нысаны бар жалпы білім беретін мектеп ретінде айқындалған". Сонымен қатар, шағын жинақталған мектептердің ерекшелігі-оқу сабақтары мұғалімдерінің жұмысындағы көп пән, мектеп басшыларының әкімшілік міндеттерін біріктіру.Қазақстан Республикасында шағын жинақты мектептерді дамытудың 2010-2020 жылдарға арналған тұжырымдамасы шағын жинақты мектептерді дамыту саласындағы мемлекеттік саяс аттың жалпы стратегиясын, мақсаты мен міндеттерін, білім беру процесінің мазмұны мен технологияларын, оларды іске асыруды дамыту мен шарттарының негізгі бағыттарын айқындайтын құжат болып табылады.
Тұжырымдама Қазақстан Республикасының Конституциясымен, «Білім туралы», «Қазақстан Республикасындағы бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасының Заңдарымен, Қазақстан Республикасының 2020 жылға дейін стратегиялық даму жоспарымен, Қаз ақс тан Республикасында білім беруді дамытудың 2020 жылға дейінгі мемлекеттік бағдарламасымен айқындалған білім беру саласындағы ҚазақстанРеспубликасының мемлекеттік саясатының негізгі принциптерін дамытады.
Шағын жинақты мектеп – бүл біріктірілген сынып-комплект пен оқу сабақтарын үйымдастырудың өзіндік нысаны бар шағын контингентті білім алушылардан түратын жалпы білім беретін мектеп.
Қазіргі таңда ШЖМ:
біріктірілген сынып-комплектілерімен;
сынып-комплектілермен және толық емес сыныппен жүмыс жасайды.
Статистикалық деректер бойынша, жалпы республика бойынша біріктірілген 1-4 сыныптар 4398 (33250 бала), 5-9 сыныптар - 2012 (15201), 10-11 сыныптар – 17 (110). Қазақстанның 7576 жалпы білім беретін ұйымының 4288-і - ШЖМ. Бұл жалпы санның 56,5 %-ын құрайды. Ауылдық жерлерде 6032 жалпы білім беретін мектеп бар. Оның 4139-ы ШЖМ. Бұл барлық санның 68,6 %-ы. 1913 қала мектебінің 149-ы - ШЖМ. Бұлар оқушы санының аздығымен, сыныптарды біріктірумен, мұғалімдердің көп пәннен сабақ беруімен сипатталады [2].
Елдегі халық тығыздығының әркелкілігі аталған проблеманың өңірлік аспектісіне негізделген: ШЖМ-ның басым көпшілігі Солтүстік Қазақстан (облыстағы барлық мектеп санының 88,1 %-ын қүрайды), Ақмола (81 %), Қостанай (77,5 %), Павлодар (76,5 %), Батыс Қазақстан (72,9 %), Ақтөбе (67,5 %), Шығыс Қазақстан (67,9) Қарағанды (58,9 %) облыстарында.
2. Мектеп жасында ұлтаралық қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу.
Ұлтаралық қарым-қатынас мәдениеті – адамның әртүрлі ұлттар мен нәсілдердің өкілдеріне құрметпен қарауы, олардың мәдениетін, тарихын, ұлттық қадір-қасиетін құрметтеу. Этносаралық қарым-қатынас мәдениеті адамдардың көпұлтты ортада құқықтық және моральдық-этникалық нормаларды жүзеге асыруын білдіреді. Оқушылардың ұлтаралық қарым-қатынасы балалар арасындағы қарым-қатынас сипатының өзгеруіне ықпал етеді: енжарлық жойылады, жылылық пен адамгершілік қосылады; сыныптың бірігуі күрт артады; балалар бір-бірін және өздерін жақсы түсіне бастайды. Оқушылар басқаларға және өздеріне үлкен құрметпен қарайды; сонымен бірге өзін-өзі сынау да өседі: құрбыларымен жұмыс тәжірибесі бар бала өз қабілеттерін дәлірек бағалайды, өзін жақсы басқарады.Әртүрлі ұлт өкілдерін шақырумен әңгімелеу, әңгімелесу, оқу, сахналау, ертегілерді талқылау, диафильмдер, фильмдер көру, ұлттық мәдениеттер фестивалі сабақтары, сабақтар-КВН, викториналар, аукциондар өткізу, ұлттық қонақ бөлмелерін ұйымдастыру және т.б. - бұл бастауыш сынып мұғалімдерінің оқу тәжірибесінде қолдануға болатын жұмыс түрлері. Жұмыс түрлерінің әрқайсысының өзіндік ерекшеліктері бар және мұғалімнен де, студенттерден де әртүрлі дайындықты талап етеді.
Этносаралық қарым-қатынас мәдениетін тәрбиелеу барысында келесі міндеттерді шешу қажет:- оқушының өзін белгілі бір халықтың, белгілі бір ұлттық мәдениеттің өкілі ретінде тануға мүмкіндік беру;- оқушыға белгілі бір мәдениет пен тарихи қауымдастық аясында өзін шығармашылық тұлға және саналы азамат ретінде жүзеге асыруға көмектесу;оқушыға басқа мәдениеттермен тең дәрежеде диалогқа түсу мүмкіндігін қамтамасыз ету.
3. Критериалды бағалау әдісі.
Критериалды бағалау— оқушының оқу нәтижелерін білім беру мақсаттары мен мазмұнына сәйкес келетін білм беру үдерісіне қатысушылардың барлығына алдын ала таныс , ұжым талқысынан өткен , нақты анықталған өлшемдер арқылы оқушының оқу жетістіктерін салыстыруға негізделген үдеріс. Критериалды бағалау қалыптастырушы және жиынтық бағалау арқылы жүзеге асырылады.Қалыптастырушы бағалау— оқу үдерісін дер кезінде түзетуге мүмкіндік беретін, білім алушы мен мұғалім арасындағы кері байланысты қамтамасыз етеді.Жиынтық бағалау— оқу бағдарламасындағы бөлімдер (ортақ тақырыптар бойынша белгілі бір оқу кезеңі (тоқсан/триместр, оқу жылы) аяқталғанда өткізілетін бағалаудың түрі.Критериалды бағалау- оқушының оқу жетістігін бағалау. Бұл бүгінгі оқыту жүйесінде өзекті талаптардың бірі болып отыр. Енді осы бағалауды қалайша қолданып келеміз.Бастапқы кезеңде нақты түсіне алмағанымыз рас. Әйтсе де, сабақ жоспарын жоспарланған сәтте оны оқыту мақсатына сай жүзеге асыруға жұмыстана бастадық.
Билет нөмірі 16
1. Біртұтас педагогикалық процестің мәні мен құрылымы (ерекшеліктері, сапалары және қасиеттері
Педагогикалық процесс – ұстаз бен шәкірттің өзара әрекеттеріне бағытталған, мақсат көзделген процесс. Осының арқасында шәкірттерге тәрбие, білім (оқыту, үйрету) және оларды дамыту жүзеге асырылады. Педагогикалық әдебиеттерде оқыту және тәрбие процесі бар. Ол екі ұғымның екеуі де дұрыс. Процесс дегеніміз - жүргізілуі немесе барысы деген ұғымдарды білдіреді. Оқыту процессі – оқытудың барысы, тәрбие процесі – тәрбиенің барысы. Педагогикалық процесте ұстаз жетекші рөл атқарады, шәкірт белсенділік танытып саналы түрде ат салысады. Осы жағдайда ғана педагогикалық процесс дұрыс орындалады» Т.Б.Бегалиев.Тұтас педагогикалық процестің негізгі белгілері – мақсаттылық, екіжақтылық және тұтастық.Мақсаттылық - БПП әр уақытта белгілі бір мақсатқа жетуге бағытталады, яғни нәтижесі алдын-ала болжамданады. Екіжақтылық – процестің нәтижесінің тиімділігі мұғалім мен оқушының әрекеттерінің өзара байланыстылығына және белсенділігіне байланысты. Тұтастық – процестің нәтижелілігі оның шеңберінде іске асырылатын тәрбие мен оқытудың үйлесімді ұйымдастырылуына байланысты.Біртұтас педагогикалық процесс келесі компоненттерден тұрады: мақсат, мазмұн, әдіс-тәсілдер және формалар, нәтиже, мұғалім әрекеті, оқушы әрекеті. Оны келесі сызба арқылы көрсетуге болады.
2. Тұлғаны тәрбиелеу және дамытудың негізгі түсініктері.
Тәрбиенің негізгі мақсаты- қалыптасып келе жатқан жеке тұлғаның әлеуметтіктәжірибені меңгеруі, оның жан- жақты үйлесімді дамуы. Жеке тұлғаның. ең маңызды белгілері – оның саналылығы, жауапкершілігі, бостандығы қадір – қасиеті, даралығы. Жеке тұлғаның маңыздылығы оның қасиеттері мен іс – әрекеттерінде қоғамдық процестің тенденцияларының, әлеуметтік белгілер менқасиеттердің айқын және спетцификалық көрініс табуы арқылы, оның іс – әрекетіндегі шығармашылық қасиетінің деңгейі арқылы анықталады. Даралық бір адамның басқа бір адамнан, бір тұлғаның басқа бір тұлғадан айырмашылығын, оның ешкімге ұқсамайтынын, өзіне тән ерекшелігі бар екенін сипаттайды. Даралық, әдетте, адамның мінезі мен темпераментінің ерекше белгі“Даралық” ұғымы бір адамды басқа бір адамнан, бір тұлғаны басқа бір тұлғадан ажыратып, оған өзіне тән сұлулық пен қайталанбас қасиет беретін жалпа мен жекеден тұрады.Адам қасиетін түсіндіретін тағы бір ұғым “индивид”. Бұл сөз латын тілінен алынған және оның қазақша баламасы “жекелік”. Ұғым ретінде бұл сөз адамзат тұқымының еш қасиеттері ескерілмеген бір өкілін білдіреді. Бұл орайда әрбір адам индивид болып табылады. “Жеке тұлға” ұғымы мен онымен байланысты біртектес ғылыми категориялардың мәні осында.Адамның жеке қасиеттері өмір жолында дамып, қалыптасатын болғандықан жеке тұлғаның “дамуы” мен “қалыптасуы” ұғымдарының мәнін ашу педаггика үшін маңызды мәселе болып табылады.Даму табиғатқа, қоғамға және әрбір жеке тұлғаға тән жалпы қасиет болып табылады. Даму дегеніміз- төменнен жоғарыға, қарапайымнан күрделіге қарвай қозғалыс.Жеке тұлғаның дамуы дегеніміз, ең алдымен, оның қасиеттері мен сапасындағы сандық өзгерістер процесі. Адам дүниеге келгеннен соң, дене жағынан үлкейеді, яғи оның кейбір дене мүшелері мен нерв жүйесі өседі.
3. Оқушылардың оқу жетістіктерін бақылау мен бағалаудың заманауи түрлері.
Оқушылардың оқу материалын меңгергенін тексеру және бағалау – оқыту нәтижелерін бақылау, оқу процесінің әр түрлі кезеңіндегі оқушылардың танымдық іс-әрекетін басқару.Білімді тексеру және бағалау оқушының білім алуына көмектесіп, оның және мұғалімнің білім сапасы жөнінде сандық мәлімет береді. Мұғалім оқушының білім деңгейінен хабар алып, оның танымдық жұмысын ұйымдастыруға негіз жасайды. Мұғалім өз жұмысындағы жетістіктер мен кемшіліктерге баға беріп, жұмыс әдістерін толықтырып, түзетіп, жеке оқушылармен жұмыстың жолдарын және құралдарын тауып, бағдарламалық білімдердің меңгерілуі деңгейін анықтайды.Оқушы тақырыпты қаншалықты деңгейде меңгергенін ұғады. Егер білімді тексермесе, онда оқушы өз білімін терең, жан-жақты және дұрыс бағалай алмайды. Оқушы баға алған соң өзінің мектептегі, үйдегі жұмыстарын жетілдіруге, жақсы сапаларын дамытуға, білім, іскерлік, дағдыларындағы кемшіліктерді жоюға мүмкіндік алады.
Білім, іскерлік және дағдыларды тексеру және бағалау тәрбиеге де ықпал етеді. Оқушылардың өз оқулары, табысы, сәтсіздіктері туралы ой-пікірлері қалыптасып, қиындықты жеңуге ұмтылады. Баға оқушының өзі туралы ойына қозғау салады.Білімді тексеру және бағалаудың мемлекеттік маңызы бар. Мектептің, мұғалімдер ұжымының жұмысын білімді басқару органдары оқушылардың үлгеріміне қарап бағалайды. Мектеп әкімшілігі, қалалық, аудандық, облыстық білім беру ісін басқару органдары, Білім және ғылым министрлігі оқушылардың білімдерінің сапасын, мектеп және мұғалімдердің жұмысының жетістіктерін және кемшіліктерін білу үшін бақылау және тексеру жұмыстарын береді.
Билет нөмірі 17
1. Дидактика оқыту мен тәрбиелеу теориясы ретінде.
Дидактика оқыту мен білім берудің теориясы. Дидактика (грек тілінен ауд. Didaktiras — зерттеу бойынша, didasko -зерттеуші) — балаларды және үлкендерді оқытудың міндеттері мен мазмұнын ашатын, білімді, іскерлікті және дағдыны меңгеру процесін сипаттайтын, оқытуды ұйымдастыру принциптері, әдістерін және формаларын сипаттайтын, оқыту мен білім беру мәселелерін жасайтын педагогаканың құрамдас бөлігін құрайды.Оқыту үрдісі қоғам дамуының әлеуметтік-экономикалық және саяси жағдайлармен, адамдардың әрекеттері және тіршілік қажеттіліктерімен, қазіргі таңдағы ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерімен және күн сайын дамып отырған оқушы тұлғасына қойылатын талаптармен детерминделеді.Дидактика ғылым ретінде пән өрісінде әрекет ететін зандылықтарды зерттейді, оқыту үрдісінін процесінің барысын және нәтижесіне жағдай жасайтын теуелділіктерді сараптайды, жоспарланған мақсат міндеттердің жүзеге асырылуын қамтамасыз ететін әдістерді, ұйымдастыру формалары мен құралдарын анықтайды. Олардың негізінде ол екі басты қызмет атқарады:1. Теориялық (диагностикалық және болжамдық прогностикалық);Практикалық (нормативтік, құрал ретінде). Дидактиканың алдында шешімі ең алдымен, онымен тығыз байланысты басқа ғылымдардың (философия, әлеуметтану, саясаттану, мәдениеттану, этнология, педагогикалық психология, адам физиологиясы, нақты әдістеме және т.б.) жетістіктерін біршама тиімді пайдалануды қажет ететін жаңа мәселелер туындап отырады. Кез келген ғылыми білім саласының дамуы, бір жағынан, құбылыстың мәніне жақын белгілі бір тобын білдіреді, екінші жағынан, сол ғылымның пәнін жасайтын ұғымның дамуымен байланысты.Дидактика философиялық жалпы ғылыми және жеке ғылыми ұғымдарды пайдаланады:философиялық категория: «мән мен құбылыс», «байланыс», «жалпы және жалқы», «болмыс», «сана», «тәжірибе» және т.б.педагогиканың жалпы ұғымдары: «педагогика», «тәрбие», «педагогикалық іс-әрекет», «педагогикалық ақиқат» және т.б.дидактиканың жеке ұғымдары: «оқыту мен оқу». «оқу пәні», «оқу материалы», «оқу жағдайы», «оқыту құралы», «оқыту тәсілі», «мұғалім», «оқушы», «сабақ» және т.б.
— пән аралық ғылымдардың ұғымдары: психологиялық ( («қабылдау», «меңгеру», «ақыл-ойдын дамуы», «есте сақтау», «іскерлік», «дағды»), кибернетика («кері байланыс», «динамикалық жүйе» және т.б.);
— жалпы ғылыми ұғымдар: «жүйе», «құрылым», «қызметі», «элемент», «тиімділік», «жағдай», «ұйым», «формалау» және т.б.
2. Тәрбие принциптері. Тұлғаның жағымды қасиеттеріне негізделген тәрбие принципі.
Адаммен қарым-қатынасты құруды бастаған кезде ең алдымен оның жағымды жақтарын табу керек, соның негізінде оқу іс-әрекетінде тұрақты табысқа жетуге болады.Адам бойында жағымды қасиеттер (жануарларға деген сүйіспеншілік, табиғи мейірімділік, жауап беру, жомарттық, т.б.) жағымсыз қасиеттермен (сөзінде тұра алмау, қулық, жалқаулық, т.б.) оңай қатарласып, тату-тәтті өмір сүреді. Толығымен «жағымды» немесе «жағымсыз» тұлғалар болмайды. Адамның оңды болып, жағымсыздығы аз болуы үшін тұлғаны тәрбиелеуге бағытталған тәрбиенің міндеті болып табылады.Тәрбиеде жағымдыға сүйену принципінің талаптары қарапайым: тәрбиешілер адам бойындағы жағымды қасиеттерді анықтауға және жақсылыққа сүйене отырып, басқа да, жеткіліксіз қалыптасқан немесе теріс бағытталған қасиеттерді дамытуға, оларды қажетті деңгейге және үйлесімділікке жеткізуге міндетті. комбинациясы.Бұл қағиданы жүзеге асыруда қандай ережелерді сақтау қажет? Тәрбиешінің ынтымақтастығы, шыдамдылығы және оқушылардың тағдырына қызығушылықпен қатысуы. Олардың мінез-құлқындағы қателіктер мен кемшіліктерге ғана назар аудармаңыз. Керісінше, олардың жағымды жақтарын анықтау, қолдау және дамыту маңызды. Дегенмен, жағымсыз қасиеттерді айыптап, түзету керек. Іс-әрекеттің үйлесімділігін және бір-біріне деген қамқорлық қарым-қатынасын сезінетін тыныш, іскерлік ортаны құру. Тәрбиешінің мақтауға деген жомарттығы болашақтағы оң өзгерістерді алға тартады, сәтсіздіктерді жеңуге көмектеседі.
3. Білім беру кеңістігіндегі мұғалім тұлғасы. Педагог мамандығы және оның қазіргі қоғамдағы рөлі.
Ұстаз болу - өз уақытын аямау, өзгенің бақытын аялау. Ж. Ж. РуссоҚазақтың тағдыры, келешекте ел болуы да мектебінің қандайнегізде құрылуына барып тіреледі. Мектебімізді таза, берік һәмөз жанымызға (қазақ жанына) үйлесетін негізде құра білсек,келешегіміз үшін тайынбай-ақ серттесуге болады. Мағжан ЖұмабаевМектептің жаны – мұғалім. Мұғалім қандай болса, мектепсондай болмақшы. Яғни, мұғалім білімді болса, ол мектептенбалалар көбірек білім алып шықпақшы. Солай болған соң, ең әуелімектепке керегі – білімді, педагогика, методикадан хабардар,жақсыоқыта білетін мұғалім. Ахмет Байтұрсынов ХХІ ғасырдың мұғалімі қандай болу керек?1. Тәуекелшіл -Жаңа ғасырдың мұғалімі кез келген ауыртпалықты өзіне қабылдай отырып, тәуекелге баруға дайын болу керек. Оның бойындағы осынау қасиеті өзгелерге үлгі болады. Мұғалім ұғымының өзі өзгеге үлгі болуға үйретеді.Психолог -Мұғалім тек білім беріп қана қоймай, алдында отырған әр шәкірттің психологиясын зерттеу керек. Топтан бөлек, әр шәкіртпен жеке-жеке жұмыс жасау басты талап. Өйткені әркімнің қабілеті әртүрлі. Ал топтық жұмыс кезінде бірін кем, бірін артық көрмегені абзал.3. Білікті педагог -Педагог сөзінің өзі тәрбие мен ұстаз ұғымына етене жақын. Бірақ мұғалімнің өзі білікті әрі сауатты педагог болғаны дұрыс. Шәкіртке түрлі әдістер арқылы тәрбие беру, білім суымен сусындату ең маңызды дүние. 4. Көшбасшы- Бүгінгі таңда мұғалімдерге тек қана сабақ беріп, лекция оқумен шектелуі шәкіртті қанағаттандыра алмайды. Мұғалім өзінің ұйымдастырушылық қабілетімен қоса сол ортада көшбасшы бола білу керек. Қоғамды соңынан ертуге қауқарлы, ісіне берік әрі тиянақты болғаны жөн. Көштің басын бастау әрине қиын, дегенмен бұл жаңа дамыған дәуірдің талабы. 5. Заманауи технологияны игреу -Классикалық кітаптың, қалам мен қағаздың дәурені өтіп бара жатқаны шындық. Дегенмен кітаптың құндылығын айта отырып, оған шәкіртті қызықтыру үшін бүгінгі мұғалімнің басты мақсаты заманауи инфрақұрылымдарды, техниканы меңгеру керек. Соның ішінде компьютердің ішкі жүйесін, офистік бағдарламаларды, электронды тақталарды игеру арқылы жаңа заманға бейім жастардың көңілін алдандыра да, сабақты қызықты өткізе де алады. 6. Рухани бай болу керек -Қай елдің болмасын мұғалім дәрежесін көтеріп жүрген жан рухани құндылыққа бай болу керек. Ол сол елдің ұлттық болмысы мен табиғатын бала бойына терең сіңіруге, отансүйгіштікке тәрбиелеуге таптырмас құрал. Ұстаздың жан дүниесі рухани тәлімге толы болса, шәкірттің де одан алар ілімі далаға кетпек емес.
7. Әмбебап мұғалім ХХІ ғасырдың кез келген адам баласына қояр талабы осы. Дегенмен әрбір адамға қалам ұстатып, әріп үйретуші мұғалімнің әмбебап болуы әлдеқайда маңыздырақ. Мұғалімнің әмбебаптығы жан-жақты білімді, білікті, тартысқа түссе тарпаңдап шығып, додаға түссе бәйгені бермес, шәкіртке түрлі әдістемелік құралдар арқылы жағдай жасаса онда ол бір ғана мұғалімнің емес, бір мектептің, бір елдің абыройы болар еді.8.Интеллигент Мұғалімнің тағы бір қыры өзін ұстауы, киім киісі, жүзінің жарқын бейнесіне дейін көрініп тұруы керек. Әрбір сөзге сауатты, әрбір ісіне жауапты мәдениетті, интелегентті тұлға болуы керек. Өйткені қазір қоғамда жастар әр әрекеттен үлгі алуға асығады. Ал көзін ашқан күннен бастап, үлкен өмірге қадам басқанға дейінгі үлгі тұтары – мұғалім. Ендеше оның интеллектуалды қабілеті аса маңызды.Саннан сапаға сапар шегу жолындағы мұғалімнің жаңа ғасырға берер жауабы дайын болу керек. Өйткені талабы күшті қоғамның ағысы қатты. Ал сол ағысқа қарсы шәкіртті дайындау тағы да мұғалімнің еңбегі.Қай ғасыр болмасын, мұғалімнің орны тақтан биік!
Билет нөмірі 18
1. Жаһандану процестерінің білім беру саласына әсері. Тұлғаны тәрбиелеудегі заманауи тәсілдер.
Білім берудің жаһандануы – әлемнің әртүрлі елдерінде оқу пәндері мен профессорлардың әлеуетті таңдауын кеңейту, олардың студенттерге жеткізілуін қамтамасыз ету арқылы оқу және білім алу мүмкіндігін беру.Жаһандану процесі дүние жүзінде біртұтас білім беру кеңістігін дамытуды, сондай-ақ тауарлардың, қызметтердің және жұмыс күшінің біртұтас әлемдік нарығын құруды көздейді.Соңғы 20 жылда Болон процесін жүзеге асыру барысында анықталған жоғары білімді дамытудың басым бағыттары да өзгерістерге ұшырады. Алдағы кезеңге тек екі қағида өзгеріссіз қалды – өмір бойы ұтқырлық және үздіксіз білім беру. Білім беру жүйесін дамытуда студенттердің қажеттіліктерін ескере отырып, халықаралық ашықтыққа, қаржыландыру көздерін әртараптандыруға және статистикалық мәліметтерді жүйелі түрде жинауға және оларды жариялауға жаңа мән берілуде.Осылайша, жаһандану білім беру желілерін қалыптастыру қажеттілігі мен мүмкіндігін анықтайды, постиндустриалды экономика білім беру желілерінің құрылымына талаптарды белгілейді, ал ақпараттық технологиялар білім беру желілерін қалыптастыру мен жұмыс істеуі және білім беру жүйесінде қызметтерді көрсету процедуралары мен ережелерін анықтайды. білім саласы.
Сыртқы ортаның өзгеруі жағдайында жоғары білім саласындағы бәсекелестіктің жоғары деңгейі, академиялық еркіндік дәрежесін арттыру, жоғары оқу орындарының дамуын стратегиялық жоспарлау қажеттілікке айналды. Бұрын жоспарлы басқару дәуірінде жекелеген жоғары оқу орындарының қызметін стратегиялық жоспарлаудың қажеті жоқ еді – стратегиялық жоспарлау Білім және ғылым министрлігі деңгейінде жүзеге асырылды.2019ж.27 желтоқсанда Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Тоқаев «Педагог мәртебесі туралы» Заңға қол қойды.
2. Мектеп оқушыларының дене және экологиялық тәрбиесі.
Экологиялық тәрбиенің негізгі мақсаты - жастардың экологиялық көзқарасын, санасын, табиғатқа үлкен парасаттылық, жауапкершілік, қарым-қатынасын қалыптастыру. Осы тәрбие арқылы адамның мәдениеттілік сезімі, экологиялық санасы қалыптасады.Экологиялық тәрбиенің басты міндеттері:өмірде және нақты іс-әрекетінде экологиялық білімді қолдана білу, іскерлікке төселу;
табиғатты қорғау және өзгертуге байланысты оқушыларды жаппай қоғамдық пайдалы еңбекке қосу;мектепте экологиялық білім және тәрбие қорамын ұйымдастыру;юЭкологиялық тәрбие беруді арнайы бір жүйе арқылы жүзеге асыруға болады. Ол үшін жүйеге белгілі бір мазмұн, әдіс, оқыту құралдары, оқушылардың шығармашылық іс - әрекетін ұйымдастыру формаларымен бірге жалпы педагогикалық ұстанымдарды енгізу керек. Жүйеде әрбір элементтің мазмұны, әдісі, оқыту құралы, оқыту формасының өзіндік қызметі, орны болуы тиіс . Бірақ олардың ішіндегі ең басты, шешуші элемент – оқылатын материалдың маңызы. Оқушыларға экологиялық тәрбие беруде өз туған өлкесінің табиғатын оқып үйренуінің өзіндік мәні бар. Экологиялық білім беру жүйесінде оқушыларда экологиялық мәдениетті қалыптастыру үшін мұғалімнің атқаратын рөлі ерекше.Табиғатты қорғау жұмыстары, айналаға сүйіспеншілікті қалыптастыру, соған баланы кішкентайынан баулу мектепке дейінгі мекемелерден басталғаны абзал. Халық қазынасы болып табылатын табиғат байлығы сол елдің бүгіні мен жарқын болашағы үшін барынша тиімді әрі ұқыпты пайдаланылуы керек.Бір сөзбен айтқанда, қоршаған ортаны сауықтыру экологиялық білімді ғана емес, экологиялық тәрбиеге де қатысты. Демек, қоғам мен табиғат арасындағы қарым – қатынас мәселесін шешу – мемлеттік іс. Ал оны жүзеге асыру әрқайсысымыздың азаматтық парызымыз.Дене тәрбиесі өсіп келе жатқан жас ұрпаққа білім мен тәрбие беру саласының бір тармағы болып табылады және ол жеке тұлғаның жан-жақты дамуына күшті де қуатты болып өсуіне ұзақ уақыт шығармашылық еңбекке жарамды адамды қалыптастыруға оны Отан сүйгіштікке дайындауға қызмет етеді.Болашақ ұрпағымыздың денсаулығының мықтылығы салауатты өмір сүруі мектеп мұғалімінің жеке басымен оның жоғарғы оқу орнындағы теориялық жеке тәжірбиелік дайындығының дәрежесіне тікелей байланысты. Осыған орай оқушылардың дене тәрбиесі жүйесін жүзеге асыру жұмыстарын ұйымдастыруға болашақ мұғалімдерді даярлау ісін кәсіби дайындықтың ажырамас бөлігі ретінде қарастыру керек. Дене тәрбиесі және спорт мамандары күрделі әлеуметтік міндеттерді шешуге араласумен бірге оқушылардың психологиялық ерекшеліктеріне сай оқу тәрбие міндеттерін шешуде рухани жетекшісі де болуы тиіс.Мақсаты салауатты өмір сүру негіздерін білу және ұстану өз еркімен дене шынықтыру және спортпен шұғылдану дағдыларын қалыптастыру
3. Тақырыптық және сабақты жоспарлау.
Тақырыптық жоспарлау бағдарламаның шағын бөлімінің кез келген тақырыбының материалын бейнелеу үшін қызмет етеді және сабақтарға сәйкес таратылады. БУП әр сабақтың тақырыптарын, жоспарланған практикалық жұмыстардың түрлерін, үй тапсырмаларын, бақылау жұмыстарын көрсетеді.
Тақырыптық жоспарлауды шартты түрде бөлуге болады: 1.Тақырып бойынша сабақтың нөмірленуі.2.Сабақтың тақырыбы және оны өткізу формасы.3.Сабақтың мақсаты мен міндеттері 4.Қолданылған әдістер5.Пәнаралық коммуникациялар. 6.Практикалық бөлім (мұғалімнің жетекшілігімен).
7.Студенттердің өзіндік жұмысы.8.визуализация. 9.Үй жұмысы.
Сабақты жоспарлау мұғалім жұмысының келесі буыны болып саналады. Ол сабақтың құрылымын, тақырыбын, мақсатын, жұмыс формаларын және оның мазмұнын дәл қадағалауға мүмкіндік береді. Оның болуы мұғалімге сабақтың барлық компоненттерін, олардың мағыналық және хронологиялық бірізділігін құрылымдауға мүмкіндік береді, мұғалімнің назарын уақытша босатады, оның зейінін сынып жұмысына аударуға мүмкіндік береді. Сабақты жоспарлау мұғалімнің қалауы бойынша құрастырылады, бірақ оның құрылымының, тақырыбының, мақсатының, міндеттерінің, әдістерінің, үй тапсырмасының, оқу-әдістемелік құралдарының және қолданылатын құрал-жабдықтардың болуы міндетті. Жас мамандар сабақтың толық және егжей-тегжейлі конспектісін жасауы керек.
Технологиялық карта – жалпы білім беретін мекемеде тиімді және сапалы оқытуды қамтамасыз ететін әдістемелік материалдың бір түрі. Бұл сабақты егжей-тегжейлі құрылымдауға мүмкіндік беретін кесте түріндегі сабақты графикалық безендіру әдісі болып саналады. Технологиялық картаның белгілі бір құрылымы бар:
материалды оқуға арналған сағаттары көрсетілген тақырыптың атауы; жоспарланған нәтижелер (пәндік, жеке, метапәндік);
пәнаралық байланыстар және жұмыс орнын ұйымдастыру ерекшелігі; тақырыпты меңгеру кезеңдері;
материалды меңгеру мен іскерлік пен дағдының қалыптасуын тексеруге арналған бақылау тапсырмасы түріндегі білім бөлігі.
Билет нөмірі 19
1. Жеке тұлғаның мінез-құлық, іс-әрекет және қарым-қатынас тәжірибесін қалыптастыратын тәрбие әдістерінің сипаттамасы.
Іс-әрекетті ұйымдастыру мен мінез-құлык тәжірибесін қалыптастырудың әдістері. Әдет, мінез-құлықтың белгілі бір түрі — оқушылар тәрбиесінің нәтижесі. Жеке тұлғаның тәрбиелілігі оның түсініктері мен сенімдерінен басқа нақты істері мен әрекеттері арқылы көрінеді. Сондықтан іс-әрекетті ұйымдастыру мен қоғамдық мінез-құлық тәжірибесін қалыптастыру тәрбиелік процестің өзегі болып есептелінеді.Оқушылардың өмірінде педагогтің талап қоюы шешуші рөл атқарады. Нақтылы педагогикалық жағдайға байланысты талаптың, түрі, мазмұны іріктеледі. Тәрбиеші мен тәрбиленушінің өзара әңгімесі мен байсалды, сенімді қарым-қатынас педагогикалық талаптың нәтижелі болуына ықпал жасайды. Тұтас педагогикалық процесте тәрбиеленушіге педагогикалық талап қою мен дұрыс іс-әрекет істеуге мәжбүр ету қатар жүреді.
Жаттығу әдісі - мінез-құлықтың нормалары мен ережелеріне сай тәрбиешінің әр түрлі іс-әрекетті ұйымдастыруы. Тәрбиеленушілердің орындайтын жаттығулары - тәрбиешінің талаптарын орындап, адам игілігіне еңбек ету, басқаларға қамқорлық жасап, қуанышқа бөленуі.Жаттығу әдісі оқушыны объект жағдайынан субъект жағдайына жеткізеді. Жаттығу әдісінің педагогикалық-психологиялық ерекшелігі - жаттығулар мен әрекеттердің баланың ішкі қасиетіне айналуы. Тапсырма бергенде баланың ішкі мүмкіндігін, күшін, бағытын жан-жақты терең зерттеп, қоғамдық бел-сенділігін басқару жалпы адамзаттық адамгершілік қасиетінің дамуына және оның дұрыс іс-қимылы мен мінез-құлық дағдысын қалыптастыруға мүмкіндік береді.Ойын - бала әрекетін дамытудың негізгі құралы. Ойын баланың мінез-құлқын қалыптастырып, ой-өрісін өсіріп, ортаға бейімдеп, өзін еркін сезуге үйретеді. Ойын - балалардың бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерін тәрбиелейді. Балаларды қоршаған ортамен таныстыру, тілін дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері пәндері оларда табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сипатын қалыптастырады.Ойын - мектеп балаларының негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров "Балалықтың қанына ойын азық" деп бекер айтпаған. Ойын үстінде баланың бір затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады. Ойын мазмұны мен түріне қарай: мазмұнды-бейнелі, қимыл-қозғалыс, дидактикалық, құрылыс, кейіптендіру ойындары болып бөлінеді. Мазмұнды-бейнелі ойында балалар ойын мазмұнын түсінікті етіп жеткізуге тырысады, оған қажетті құрал-жабдықтарды табуға талпынады, оларды дайындау үшін еңбектенеді. Бала алған рөлдеріне сай кейіпкердің киімін киіп, қимылын, дауыс ырғағын мәнерлі жеткізуге тырысады, көркемдік сабақтардан (ән-саз, бейнелеу өнері сабақтары) алған білімдерін пайдаланады, қуыршақты ұйықтату үшін бесік жырын айтып әлдилейді, бейнелеу өнері сабақтарында жасаған ыдыс, үй жиһаздарын, қағаздан құрас-тырған заттарды пайдаланады. Мазмұнды-бейнелі ойынның ерекшелігі: оны балалардың өздері жасауында, ойын қызметі айқын өнерпаздық және шығармашылық сипатта болады. Бұл ойындар қысқа да, ұзақ та болуы мүмкін.
2. Оқыту процесінің мәні. Оқытудың принциптері мен үлгілері.
Оқыту принциптері - мұғалім мен оқушылардың жұмысын реттеп отыратын ережелер. Сондықтан ол барлық пәндерді оқытқанда қолданылады. Оқыту принциптеріне сәйкес оқытуға қойылатын талаптар тұжырымдалады. Оларды орындаған мұғалім өз еңбегінде жақсы табыстарға жетеді.
Оқыту принциптерінің жүйесін тұңғыш ұсынған Я.А.Каменский. Ол адам табиғаттың бір бөлігі болғандықтан, оқыту да табиғат пен адам тәуелді болатын заңдарға байланысты екенін дәлелдейді. Сондықтан оның пікірінше, оқытудық ең басты принципі - табиғатқа сай болу принципі. И.Г.Песталоцци оқытудың көрнекілік принципін ерекше бағалап, оны логикалық ойлауды дамытатын маңызды құрал деп санаған. К.Д.Ушинский оқытудық халықтық сипатына баса назар аударып, оқытудың принциптерін психологиялық тұрғыдан қараған. Ы.Алтынсарин оқыту ережелерін қазақ мектептеріндегі білім берудің ерекшеліктеріне байланысты қолдану керектігін айтқан.
Оқыту үрдісінің заңдылықтарын атап өтейік.Оқытудың мақсаттары, мазмұны, сапасы мен әдіс–тәсілдері қоғам талабына, мүмкіндіктеріне, педагогика ғылымының даму деңгейіне тәуелді.Білім беру, тәрбиелеу және дамыту өзара байланысты.Оқушының таным белсенділігі артқан сайын, оқыту сапасы жоғарылайды.Оқытудың тиімділігі кері байланысқа, қайталауға, түзету іс–әрекетеріне тәуелд.Әрбір тұлғаның жас және дара ерекшеліктеріне байланысты таным әрекетін ұйымдастыруы.Оқытудың мақсаттары, мазмұны, сапасы мен әдіс–тәсілдерінің өзгеріп, жаңарып, толықтырылуы.Оқыту мақсаты, оның мазмұны және әдістері арасында тұрақты тәуелділік бар; яғни мақсаты, оның мазмұнын, әдісін анықтайды, ал соңғысы мақсатқа жетудің шарты болып табылады.
3. Білім беру мазмұнын жаңарту тұрғысынан ата-аналармен жұмыс.
Еліміздің әлеуметтік өміріндегі түбегейлі өзгерістер, білім беру саласындағы өзгерістер жағдайында отбасы мен мектептің өзара іс-қимыл мәселелері ерекше өзекті болып табылады. Ата – аналар мен мұғалімдер-бұл әр адамның жеке басын қалыптастыру процесінде ең күшті екі күш, олардың рөлін асыра айту мүмкін емес. Біздің ескі, дәстүрлі түсінігіміздегі өзара іс-қимыл емес, ең алдымен, жас ұрпақты тәрбиелеу мен тәрбиелеудегі мектеп пен отбасының өзара түсіністігі, толықтырылуы, бірлесіп жасалуы өзекті мәнге ие болады.
Бірінші сынып оқушыларын оқытудың жаңартылған жүйесіне көшу кезінде, сөзсіз, Ата-аналармен жұмыс істеу үлкен рөл атқарады, өйткені олар баласының негізгі көмекшілері болып табылады. Олар қалай және не көмектесетінін білуі үшін ата-аналарды барлық өзгерістер, жаңа бағдарламаның ерекшеліктері, сәйкесінше мұғалім мен ата-ананың рөлі туралы хабардар ету бойынша жұмыс құру қажет. Ата-аналардың көпшілігінде педагогика, дидактика, психология, пәндерді оқыту әдістемесі салаларында арнайы білім жоқ. Әрине, олар оқытуға көмек ұйымдастыруда, тәрбие әдістерін таңдауда әр түрлі қиындықтарға тап болады. Сондықтан мұғалімдер туындаған мәселелер мен мәселелерді шешудің тиімді жолдарын табуға көмектесуі керек.
Билет нөмірі 20
1. Тәрбиенің қазіргі концепциялары, олардың ғылыми-әдістемелік негізділігі және практикалық қолдану мүмкіндігі.
Ожиков бойынша «Концепция - белгілі бір затқа деген негізгі ой, көзқарастар жүйесі». Энциклопедиялық сөздікте концепция ( латынның «conceptio» - түсіну, жүйе дегенді білдіреді) іс-әрекеттің түрлі бағыттарын, белгілі бір құбылыстарды түсіну тәсілі. Концепциялық көзқарас түрлі құбылыстарға, ал педагогикада педагогиканың негізгі категорияларын түсіндіруде қолданылуы мүмкін және бір құбылысқа немесе затқа бірнеше бағыттағы концепциялар қалыптасуы мүмкін. Қазіргі заманғы тәрбие теорияларына немесе концепцияларына келетін болсақ, олардың тарихы өте ерте замандардан басталады. Тәрбие теориясы тәрбиенің мәнін, заңдылықтарын, қозғаушы күштерін, негізгі құрылымдық элементтерін айқындайтын және түрлі тәрбие концепциялары мен тәрбие жүйелерін қарастыратын педагогиканың негізгі бір бөлімі. Педагогика тарихынан белгілі антикалық дәуір ойшылдарының, ежелгі Шығыс ойшылдарының, Қайта өрлеу, Ағартушылық, Орта ғасырлық Шығыс және Жаңа заман ойшылдарының тәрбиеге деген өз көзқарастарын жүйелі түрде қорытып, қалдырды.Тәрбие туралы Ежелгі көзқарастарға немесе концепцияларға Конфуций, Лао-Цзы, Демокрит, Квинтериан, Аристотель, Сократ, Платон, Әл-Фараби,Ж. Баласағұн, М.Қашқари, А.Йассауи, А.Жүгінеки, Э.Роттердамский,В. Дефельтре,Я.А. Коменский, Д.Бэкон, К.Д. Ушинский, Л.Н.Толстой, А.Құнанабаев, А.С.Макаренко,
Сухомлинский, А.Байтұрсынов, Х.Досмұхамедов, Шаталов және тағы
басқаларының тұжырымдамаларын мысалға алуға болады.
2. А.С.Макаренко бойынша ұжымдық теория. Ұжымның даму кезеңдері.
Макаренконың айтуынша, ұжым дегеніміз адамдардың жай ғана жиынтығы, немесе кездейсоқ топтаса салуы емес, ол жалпы мақсатқа жетуді алға міндет етіп қойған, қоғамға пайда тигізуге ұмтылушылардың тобы. Макаренконың түсіндіруінше, әрбір жеке тұлғаға әсер ету үшін ұжымға әсер ете отырып, оның әрбір мүшесі болып табылатын жеке тұлғаға әсер етуге болады.Оқушылар ұжымы үш кезеңнен өтеді.1)Бірінші кезенде оқушылар ұжымы жеткіліксіз ұйымдастырылған топ. Сондықтан мұғалім сынып өмірін ұйымдастыру үшін жұмысты талап қоюдан бастайды.2)Екінші кезенде ұжым өзін — өзі басқаруға, яғни сынып жетекшісінің ұйымдастырушылық қызметінен тұрақты ұжым органдарыно көшеді.)Үшінші кезең — бұдан былай белсенді топтың және ұжым іс -әрекетінің дамуымен сипатталады, онда қоғамдық өмірдегі деректерді, құбылыстарды бағалауда қоғамдық (ұжымдық) пікір пайдаланылады.
3. Сабақты бақылау және талдау, мұғалімнің сабақтағы жұмысын өзін-өзі бағалау.