Білім беру бағдарламасы 6В01702 «Шетел тілі: екі шетел тілі»

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

бет	1/4
Дата	20.12.2023
өлшемі	0,55 Mb.
	#197891
түрі	Білім беру бағдарламасы

1 2 3 4

Байланысты:
Кумиссс

«___» ___________ 2021 г. ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС Тақырыбында: «Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері»
ТАПСЫРМА дипломдық жұмысты орындауға

Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы

Bolashaq «Академиясы»

Болатбекова К. Е.

Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері

ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС
білім беру бағдарламасы 6В01702 - «Шетел тілі: екі шетел тілі»
Қарағанды 2021
Білім және ғылым министрлігі Қазақстан Республикасы

Bolashaq «Академиясы»
Қорғауға рұқсат етіледі
Кафедра меңгерушісі
Ph.D. Газиханова Ж. Г.
________________
________________
«___» ___________ 2021 г.
ДИПЛОМДЫҚ ЖҰМЫС

Тақырыбында: «Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері»
білім беру бағдарламасы 6В01702 - «Шетел тілі: екі шетел тілі»
Орындаған К.Е. Болатбекова

Ғылыми жетекші
ф.ғ.к., кафедра профессоры Б.М. Ибраева

Ғылыми жұмыстың тең жетекшісі
аға оқытушы Б.Т. Рахимбаева
Қарағанды 2021
BOLASHAQ «Академиясы»

Білім беру бағдарламасы 6В01702 - «Шетел тілі: екі шетел тілі»

Шет тілдері және мәдениетаралық коммуникация кафедрасы

ТАПСЫРМА
дипломдық жұмысты орындауға

Аты-жөні
Студентке_______________________________________________________________________________________________________________________________________________________

курс, топ, білім беру бағдарламасы, оқу бөлімі
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Жұмыс тақырыбы:_______________________________________________________________ ________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Академия бекіткен бұйрықпен бекітілген № ____ «____» ______________ 20__г.
Аяқталған жұмысты тапсыру уақыты «____» ________________ 20__ г.
Жұмысқа деген бастапқы мәліметтер______________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Дипломдық жұмысты саралау барысындағы сұрақтар немесе дипломдық жұмыстың қысқаша мазмұны:
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ұсынылып материалдар тізімі ( нақты көрсетілген сызбалар, кестелер және тағы басқалары)
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________
Ұсынылатын негізгі әдебиеттер
________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________________

Оларға қатысты жұмыс бөлімдерін көрсетумен жұмыс бойынша кеңес беру

Бөлім	Кеңесші	Уақыты	Қолы

Дипломдық жұмысты дайындау графигі

№ р/н	Бөлімдердің атауы, талқыланған сұрақтар тізімі	Ғылыми жетекшіге көрсеткен уақыттары	Ескертпе

Тапсырманың берілген күні: «____» ___________________20___г.

Аты-жөні, тегі, ғылыми атағы және дәрежесі

қолы
Кафедра меңгерушісі __________ _________________________________

Аты-жөні, тегі, ғылыми атағы және дәрежесі

қолы
Жұмыс меңгерушісі __________ _________________________________

Аты-жөні, тегі, ғылыми атағы және дәрежесі

қолы
Нормобақылау __________ _________________________________

«Тапсырманы орындауды қабылдадым»

қолы

Аты-жөні, тегі
Студент ______________ __________________________
Мазмұны

Кіріспе	6
1 Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері	11
1.1 Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін үйретудің мүмкіндіктері	11
1.2 Ағылшын тілін ерте жастан үйретуде ойын әдісінің ерекшеліктері	18
1.3 Бастауыш мектептегі ағылшын тілін оқытуды ұйымдастыру түрлері мен жұмыс тәртібі	30
2 Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда ойын әдістерін қолдану	46
2.1. Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудағы ойын әдістемесін талдау	46
2.2 Ағылшын тілі сабақтарында оқу-танымдық үдерісті дамытатын ұлттық ойындар жүйесі	54
2.3 Ағылшын тілі сабақтарында ұлттық ойындарды қолданудың мүмкіндіктері	60
Қорытынды	68
Пайдаланған әдебиеттер тізімі	72
Қосымша А	76
Қосымша Б	80

Кіріспе

Бүгінгі таңда халықаралық қатынастардың күшеюі мен шет тілін меңгерген білікті мамандардың қажеттілігіне байланысты тек әдіскер, педагогтар мен психологтардың тарапынан ғана емес, сонымен қатар қоғамның тарапынан шет тілін ерте жастан оқытуға деген қызығушылық арта түсті. Шет тілін ерте жастан оқыту баланың дүниеге келген кезден бастап мектепке барғанға дейінгі интуитивтік-тәжірибелік негізде жүретін оқыту. Шет тілін оқыту әдістеменің бір тармағы ретінде ХІХ ғасырда дами бастады. Бұл кезде балаларды ерте жастан шет тіліне оқыту Ресейде кеңінен таралды. Кейбір ақпараттарға қарайтын болсақ, Ресейде ХІХ ғасырда бір емес үш шет тілінде: ағылшын, француз, неміс тілдерінде сөйлей алатын балаларды кездестіруге болатын.
Қазақстанның тәуелсіз мемлекет ретінде қалыптасуы барысында орта білім берудің жүйелі реформалануы қоғамдық тұрғыдан үлкен маңызға ие. Білім беруді реформалауды жүзеге асырудың және бір маңызды сипаты қазіргі уақыттағы оқыту үрдісін технологияландырудың қажеттілігінен туып отыр. Мектептерде оқу сапасын жақсартуда әр түрлі жаңа технологияларды пайдалану тәжірибеге еніп, өз деңгейінде нәтижеле беруде. Елімізде білім беру саласында қазір демократияландыру, ізгілендіру іске асырылуда. Шетел тілі ана тілімен қоса оқушының сөйлеу қабілетін және жалпы дамуын ғана жетілдіріп қоймайды, оны өзін қоршаған айналасындағы адамдармен қарым-қатынас мәдениетіне де үйретеді.
Қазақстан Республикасының білім туралы Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» - деп атап көрсетілген. Қазақстан Республикасының тәуелсіз елге айналып, әлемдік өркениеттің даму жолына түсуі, ағылшын тілін меңгертуді жолға қою мақсатында мектеп жасына дейінгі балаларды оқыту қолға алынып отыр.
XXI ғасырдың талабы мәдени деңгейі жоғары маман даярлап шығару болып табылады, олай болатын болса, жоғары мәдениетті маманның: жалпы, кәсіби, әдіснамалық, кәсіби-этикалық, ақпараттық, тілдік, саяси, психологиялық-педагогикалық, көркемдік эстетикалық мәдениетінің болуы шарт. Ұрпағы білімді халықтың болашағы бұлыңғыр болмайды, жас ұрпаққа саналы, мән-мағыналы, өнегелі тәрбие мен білім беру – бүгінгі күннің талабы.
Америкалық ғалым философ Дейл Карнеги «Ең бірінші адам бойындағы қажеттілікті туғыза білу керек. Ондай іс қолынан келетін адам бүкіл әлемді мойындата алады» деген екен [1]. Шет тілін, оның ішінде ағылшын тілін білу заман талабы. Баланың тілді оңай меңгеруі үшін үлкен ынта, зейін, талап оқушының тілге деген бейімділігі қызығушылығы керек. Содан кейін ғана оқушының ойын дамыту міндеті келеді.
Ерте мектеп жасындағы балаларға шетел тілін оқыту оқушылардың коммуникативті даму біліктілігін, оқушылардың қызығушылығын ұйымдастыруға мүмкіндік береді. Сонымен қатар, ересек балаларға қарағанда, олардың есте сақтау қабілеті де жоғары. Мектеп жасына дейінгі балаларға шетел тілін оқыту олардың танымдық және әлеуметтік белсенділігінің, өзіндік әрекет жасау қабілеттілігінің және өзіне деген сенімінің артуына ықпал етеді.
Ерте мектеп жасындағы балалардың шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды.
Ерте мектеп жасындағы балалардың жан-жақты дамуы үшін ойынның рөлі ерекше. Ойын жалпы адамзат мәдениетінің бірегей феномені, оның қайнар көзі мен шыңы. Мәдениет феномені ретінде ойын оқытады, дамытады, тәрбиелейді, әлеуметтендіреді, көңіл көтертеді, дем алдырады. Ұлы педагог В.Сухомлинский ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды дейді [1], демек балалармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді тәрбиелеуге болады. Ойын әрекетінсіз шет тілі лексикасын баланың есінде қалдыру тиімділігі аз және ақыл ой күшін көп қажет етеді.
Шет тілін ерте жастан оқыту мәселесі педагогикалық баспа басты назарында болды және орыс журналдарының, сонымен қатар К.Д.Ушинский [2], Е.Водовозова [3], Е.И.Тихеева [4] сияқты әдіскерлердің педагогикалық, психологиялық, әдістемелік әдебиеттерінде талқыланды. Бұл балаларды ерте жастан оқыту әдістемесінің қалыптасу кезеңі болып есептелды.
Зерттеу жұмысының өзектілігі. Ерте мектеп жасы баланы ағылшын тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл «құпияларын» байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы есте сақтап, содан кейін мұғалімге кері қайырып айтып бере алады. Балалардың жасы өскен сайын мұндай қасиеттер өзінің күшін жоғалта бастайды.
Шетел тілін мектепте оқыту мұғалімнен жоғары кәсіби шеберлікті, балаларға деген сүйіспеншілікті, сонымен қатар материалды оқушылар оны ойдағыдай игеріп қана қоймай, сонымен қатар пәнге қызығушылық танытатындай етіп жеткізуге күш салуды және қабілеттілікті талап етеді. Бұған белгілі бір күш-жігер жұмсау арқылы қол жеткізуге болатындығы сөзсіз, сонымен қатар, сәттілік тәжірибеге емес, мұғалімнің ынтасына, жігеріне, қызығушылығына байланысты. Бастауыш мектепте шетел тілін оқыту проблемасының өзектілігі шет тілін үйрену үшін сезімтал кезеңді максималды түрде пайдалану қажеттілігі туралы ғылыми деректермен негізделген.
Сонымен қатар, ғалымдар мен практиктердің арасында шет тілін ерте жастан оқыту дегенді түсіну керек деген қағидаға негізделген ортақ пікір жоқ. Кейбіреулер ерте оқыту туралы тек мектеп жасына дейінгі балаларды шет тілімен таныстыру туралы айтуға болады деп санайды. Олар ШТ-ді ерте оқытуды бала туылған сәттен бастап мектепке қабылдағанға дейінгі кезеңдегі интуитивті-практикалық тәсіл негізінде жүзеге асырылатын оқыту деп түсінеді. Басқалары шет тілін ерте үйрену бұл бастауыш мектеп жасындағы балаларды оқыту деп санайды. Н.Д. Гальскова және З.Н. Никитенко ерте мектепке дейінгі білім беру мен ерте мектепте оқытуды ажыратуды ұсынады. Біріншісі бала мектепке келгенге дейін 4 5 жастан бастап балабақшада өткізіледі. Ерте мектеп – бұл кіші жастағы оқушыларға білім берудің бірінші кезеңі (1 немесе 2 4 сыныптар).
Кішкентай балалар есте сақтауға аз күш жұмсайды, оларда ойлау мен мінез-құлықтағы стереотиптер аз, олар өте қызығушылық танытады, сондықтан «жаңа ойынның» ережелерін қабылдау оңайырақ. Қарым-қатынастың ойындық сипаты жас балаларға шет тілін үйретудің басты ерекшелігі болып табылады. Психологияда балалардың объектілер туралы идеяларға қатысты ассоциативті әрекеттер түрінде жүзеге асырылатын нақты-бейнелі ойлауы дамығандығы туралы мәліметтер бар. Осы жастағы балалардың қорытындылары қабылдау кезінде берілген визуалды алғышарттарға негізделген. Кіші мектеп оқушыларының ойлауының осы ерекшеліктері оқыту кезінде көрнекілікті кеңінен қолдануға негіз болады, бұл сонымен бірге балалардың пәнге деген қызығушылығын арттырады және сол арқылы оқу процесінде оқушылардың тез шаршауын жояды. Даму психологиясында мектеп жасына дейінгі және бастауыш мектеп жасындағы балаларда мақсатты назар аударылмаған, олардың ерікті зейіні тұрақсыз, дегенмен оларда өзін-өзі реттеудің ішкі құралдары әлі болмағандықтан, осы жаста тез шаршағыштық пайда болады деген мәліметтер бар. Осыған байланысты оқыту процесі жүйелі түрде балалардың ерікті зейінін еріксізге аударатындай етіп құрылуы керек. Сол себептен оқушы тез шаршап қалмау үшін, сабақ дерлік ойынға негізделуі керек.
Зерттеу жұмысының пәні — ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың бір ерекшелігі ретінде ұлттық ойындарды қолдану.
Зерттеу нысаны — оқытудың бастапқы кезеңінде ағылшын тілін оқытудың ойын әдістемесі.
Зерттеу жұмысының мақсаты ұлттық ойындарды ағылшын тілі сабағында қолдану мүмкіндіктерін зерттеу.
Зерттеу жұмысының мақсатына сай мынадай міндеттер алға қойылды:

зерттеу мәселесі бойынша оқу және әдістемелік әдебиеттерді оқып зерттеу және талдау;
ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудың ерекшеліктері мен мүмкіндіктерін қарастыру;
оқытудың бастапқы кезеңінде ағылшын тілін оқытудың ойын әдістемесіне теориялық анализін жүргізу;
оқу-танымдық процесті дамытатын, ағылшын тілі сабақтарындағы ұлттық ойын түрлерінің жүйесі мен құрылымын қарастыру;
ағылшын тілі сабақтарында ұлттық ойындарды қолдану (енгізу) мүмкіндіктерін қарастыру.

Зерттеу жұмысының теориялық негізін Асеев В.Г. [5], Бим И.Л. [6], Вайсбурд М.Л. [7], Толстиков С.Н. [8], Витлин Ж.Л. [9], Даниленкова Г.Г. [10], Зимняя И.А. [11], Сахарова Т.Е., Рогова Г.В., Рабинович Ф.М. [12], сияқты әдіскер ғалымдардың жұмыстары мен мақалалары құрайды.
Көрсетіліп отырған дипломдық жұмыс-жүйелі де, мазмұнды II бөлімнен тұрады.
Зерттеу көлемі мен құрылымы. Жұмыс кіріспе, екі бөлім, қорытынды және қосымшалардан, қолданылған адебиеттер тізімінен тұрады.
Кіріспе бөлім зерттеу тақырыбының маңыздылығы, ғылыми жаңалығы жұмыстың мақсат, міндеттері, теориялық маңыздылығы, практикалық құндылығына негізделеді.

1 Ерте мектеп жасындағы балаларға шетел тілін оқытудың ерекшеліктері

1.1 Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін үйретудің мүмкіндіктері

Балаларды қазіргі замандағы оқыту барысында, әсіресе шетел тілін меңгеру мәселелерінің бірі болып табылады. Шетел тілі қоғамдық өмірдегі қамтамасыз етудің құралы болуға, ол тек жоғары оқу орындарында, мектептерде ғана емес, сонымен қатар мектеп жасына дейінгі балаларды оқытатын және тәрбиелейтін мекемелерде білім берудің негізгі міндетті компонентіне айналуда.

Шетел тілін ерте оқыту бүкіл әлемдік көп деңгейлі тілде және мәдениетке деген қызығушылықты туғызу үшін тамаша мүмкіндіктер жасайды, коммуникативтік тіл ерекшілігін дамытуға ықпал етеді, баланың ойлауына танымына және есте сақтауына жайлы әсерін тигізеді. Бірақ мектеп жасына дейінгі балаларға тән шыдамсыздық, назар аударудағы тұрақсыздық тез қажу, шаршағыштық сияқты кейбір теріс қылықтарын ескере отырып, ағылшын тілін ойын түрде өткізу керек.
Қазіргі кезде өзекті мәселе бұл жан жақты дамыған, көп тілді меңгерген шығармашылық тұлға қалыптастыру. Баланы шет тілінде қарым-қатынас жасап, сөйлеуге ерте жастан бастап үйрету қазіргі кездегі өзекті мәселелердің бірі. Балаларға жас ерекшеліктеріне сай тілді меңгертіп, басқа халықтың мәдениеттерін әрі дүниежүзі мәдениетіне жол ашуға мүмкіндік береді.
Сондықтан да, бүгінгі уақыт талабына сай білім беруді одан әрі жетілдіру мәселесі толассыз, үздіксіз күн сайын өзгеріп тұрған әлеммен бірге жүрері анық. Балалардың ой өрісін үздіксіз дамыту үшін ұйымдастырылған оқу іс-әрекеті ойын арқылы өткізудің маңызы зор. Дыбыстарды дұрыс айту, үйрету үшін артикулясына айрықша көңіл бөлеміз тілдің, еріннің, тістің, жақтың атқаратын қызметін көрсетіп түсіндіру қажет. Ерте мектеп жасындағы балаларды ағылшын тіліне, дыбыстарды дұрыс дыбыстауға үйрету.
Ағылшын тілі ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балалардың коммуникативтік, танымдық және басқада белсенділіктерін арттыру, баланың еркіндігімен, өзін-өзі шығармашылық тұрғысына көрсетуге деген қабілеттілігін дамыту жолдарында баса назар аударуымыз қажет.
Шет тілін оқыту жан жақты дамыған, үйлесімді тұлғаның қалыптасуына өте зор ықпалын тигізуі тиіс. Бұл ең алдымен балалардың бойында шығармашылық тәуелсіздікті, белсенділік қабілетінің, орындалып жатқан әрекетке деген оң көзқарас тәрбиесін қалыптастыру болып табылады.
Жүйелі және мақсатты ағылшын тілін оқыту ережеге сай мектепке дейінгі білім беру мекемелерінде балаларға білім беру үрдісінің негізгі формасы болып табылатын сынып сабақтарында жүргізіледі.
Ерте жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең. Себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы кері айтып бере алады. Балалардың жасы қосылған сайын мұндай факторлар өзінің күшін жоғалта бастайды.
Ерте кезден оқыту тілдік кемшіліктерді жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі. Бала тез есте сақтау үшін ойындар, тез жатталатын сөздері ұйқас тақпақтар, өлеңдер үйреткен тиімді. Балаға ойын барысында тіл үйрену қызықтырақ болады. Балаларға жас ерекшеліктеріне сай тілді меңгерту басқа халықтың мәдениетін білуіне жол ашады.
Ерте жастан ағылшын тілін оқыту балалардың:
- шетел тілін үйренуге қызығушылығын;
- танымдық қабілетін;
- өзіндік шығармашылық әрекетін;
- ұйымда қызмет жасай алу қабілеттілігін;
- үйірімділік қабілетін;
- елестету мүмкіндігін;
- есте сақтау қабілетін;
- мектеп өміріне бейімделушілігін жетілдіруге мүмкіндік береді.
Жоғарыда айтылған қасиеттерді балабақшадан, бастауыш мектептен бастап оқытуды бастау қажеттілігі дәлелдей түседі. Ерте мектеп жасындағы балаларға оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да іскерліктердің дамуына негіз болып табылады. Ағылшын тілін ерте жастан оқытуда мотивацияның рөлі зор екені айдан анық. Жасөспірімдердің тілге деген қызығушылығын дамыту негізгі шарт. Қызығушылық тұлғаның белгілі бір әрекетте, затқа эмоционалды қатынасы болғандықтан, зейін машықтанады, ойлау терең болып, тілдік материал ойда ұзақ уақыт сақталады. Оқу үдерісінің қызықты, тартымды болуы, эмоционалды редакдакциялардың көп болуы, ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттырады.
Балалардың ерте жастан ақ айналадағы қоршаған ортаны білуге деген қызығушылығы, көрген нәрсесін ұмытпай, есте сақтауы, жақсы әр түстерге еліктеуі басқа жастарға қарағанда ерекше байқалады. Міне сол себепті алғашқы оқу сатысында сөздерді жаттауды және сол жаттаған сөздіктерін ұмытпау үшін суреттермен көрсетіп баруды үйрету. Ол айтқан сөздерін көзімен көріп, қолымен ұстау арқылы жақсы есінде сақтай алады және басқа заттардан айыра алады.
Қазақстан Республикасының мемлекетаралық тілі ағылшын тілін жаңа технологиялар арқылы оқыту ісі күннен-күнге дамып келеді. Тілді ақпараттық-коммуникативтік технология арқылы оқыту тіл үйренушінің өз бетімен тіл үйрену қабілеттерін жетілдіруіне игі ықпал ететін тиімді жүйе болып табылады.
Ағылшын тілін оқытуда коммуникативтік мақсатқа жетуде ауызша сөздің рөлі өте зор. Ауызша сөйлеу арқылы адамдар бір-бірін түсінеді, өз ойларын айтады, дәлелдейді, естіген, айтылған хабарға өз көңіл-күй қатынасын білдіреді [13, б. 15].
Балалардың еркін сөйлеуге, өздігінен сөйлемдер құрай білуге үйрету, балалардың шығармашылық қабілетін дамыта отырып, ағылшын тілін білудің маңыздылығын түсіндіру, өз ұлтының ана тілін, салтын, дәстүрін құрметтеп, өзге тілді игерту арқылы адамгершілікке, имандылыққа тәрбиелеудің маңызы зор.
Себебі «маған жәй айтсаң ұмытамын, көрсетсең есімде сақтаймын ал өзімді іс-әрекетке қатыстырсаң үйренемін» - деп Қытай мақалында дұрыс айтылған.
Келесі сатысында осы жаттаған сөздеріне сай қысқа өлең шумақтарын сұрақ-жауаптарды үйрету әдісі қолданылады. Бұл балалардың тілін жаттықтырып, сөз қорын көбейтіп оның сөйлеу қабілетін асырады.
Сондай-ақ ерте жастан оқушыларды оқытудың және бір тиімділігі, тілдің кемшіліктерін жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі.
«Бес жастағы балаларға мүмкіндік іс жасаған жағдайда олар өзінің, оқуына, дамуына асқан жауапкершілікпен қарауға қабілетті» деп 2008 жылы ағылшын зерттеушісі White Bread айтқан болатын, яғни олар жас ерекшелігіне қарамастан, өздерінің оқуына, дамуына саналы түрде қарайды, тапсырмаларды шешу үшін өзіндік әдіс тәсілдерді қолдану [14].

Елбасымыз Н.Ә.Назарбаевтың талаптарын жүзеге асыру бағытындағы жұмыстар сапалы білім беру жүйесінің ең алғашқы сатысы – мектепке дейінгі мекемелерде баланың білімге деген құштарлығының негізгі элементтерін қалыптастырудан бастағанының маңызы зор. Білім беру жүйесін қайта құру жағдайындағы тәрбиенің негізгі бағыттарының бірі баланы білімге қызығушылығын арттыру.
Өркениетке қадам басып, қабілетті елу елдің қатарына қосылуды мақсат еткен мемлекетімізде өнеркәсіп, түрлі шаруашылық салаларын дамытумен қатар халықтың әлеуметтік, рухани ахуалын жақсарту, еліміздің болашағы жас ұрпаққа білім және тәрбие беру мәселесіне де баса назар аударылып отыр. Мұны күнделікті өміріміздің барлық саласындағы қарқынды даму көріністерінен де айқын байқауымызға болады. Әсіресе тәрбие мен білім беру саласында да оң өзгерістерге қадам бастық. Еліміздің егемендік алуына байланысты үздіксіз білім беру жүйесі айтарлықтай дәрежеде қайта қаралып, оны жетілдіру жолдары іздестірілуде. Мұнда қойылып отырған негізгі талаптар Қазақстан білім беру жүйесінің бүкіл әлемдік білім беру кеңістігіне толық енуі, алғашқы ұлттық даму стратегиясын жасап, моделін құру. Бұл талаптардың жүзеге асырылу бағытындағы жұмыстың үздіксіз білім беру жүйесінің ең алғашқы сатысы мектептерде баланың білімге деген құштарлығы негізінің элементтерін қалыптастырудан бастағанның маңызы өте зор. Тәуелсіз еліміздің келешек ұрпақты тәрбиелеу мәселесі бүгінгі күннің өзекті тақырыбы. Бұл мәселенің шешімін табуда үздіксіз білім беру жүйесі айтарлықтай дәрежеде қайта қаралып, оны жетілдіру жолдары іздестірілуде. Бұл алға қойылып отырған негізгі талаптар Қазақстан білім беру жүйесінің бүкіләлемдік білім беру кеңістігіне толық енуінің алғашқы даму стратегиясын жасау болып табылады. Айтылған талаптардың жүзеге асырылуы бағытындағы жұмысты үздіксіз білім берудің алғашқы сатысы мектепке дейінгі ұйымдарда баланың білімге деген құштарлығын арттырудан, ұлтымызға тән қасиеттерін бойына сіңірген шәкірт тәрбиелеуден бастағанның маңызы зор.
Мектепте тәрбие мен оқытудың сапасын арттырудың негізгi бағыты балалардың жеке бас мәдениетiнiң негіздерiн, мектепте оқытуға қажеттi дағдыларды, мемлекеттік тiлдi үйренуiне, зияткерлiк және эмоциялық дамуына, олардың табиғи және психикалық денсаулығын сақтауға және бекемдеуге жағдай жасау болып табылады [15]. Бұл бағытты жүзеге асыруда ағылшын тілі пәнінің де алар үлесі аз емес.
Ағылшын тілін ерте жастан оқытудың мақсаты ерте мектеп жасындағы балалардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Сондай-ақ, оқушының коммуникативті даму біліктілігін арттырады, қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Ағылшын тілінде қатынас жасау мақсатқа сай болуы тиіс. Баланың шет тіліндегі сөздерді қабылдауының әдісін жасау керек. Сол оң жағдай жасаудың бірден-бір тәсілі ойын болып табылады.
Елбасымыз Н.Ә. Назарбаев: «Қазақ тілін оқыту әрдайым басымдықта бола береді, ағылшын тілінің қажеттігі бұл әлемдік бағыт және сондай - ақ, көзге көрініп тұрған қажеттілік. Ал орыс тілін жақсы білу біздің байлығымыз, одан айрылу ойланбастық болар еді. Егер біз қазақ, орыс, ағылшын тілдерін жетік меңгерсек, біз үшін бұл аса зор артықшылық болады» - деген.
Заман талабына сай МДБҰ-да үш тілді меңгеру қабілеттерін дамыта отырып баланың сөздік қорын молайту, тіл байлықтарын жетілдіру, еркін сөйлеуге, өзге тілдерге деген қызығушылықтарын арттыру мақсатында ағылшын тілін үйрету үстінде.
Балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып, ағылшын тілі арнайы оқулықтар арқылы үйретіледі. Балалардың ағылшын тілі пәніне деген қызығушылығын арттыруда көп ізденіп, жаңа ақпараттық технологияларды меңгеруді, әртүрлі әдіс-тәсілдерді білуді қажет деп ойлаймын.
Қазіргі таңда МДБҰ-да тіл игеруге жаңа әдістерді қолдану қажеттігі туып отыр. Бұдан бұрынғы әдістерді қолданбау керек деген пікір тумайды. Қайта бұл жаңа методиканың дамуына негіз салады. Атап айтқанда әр түрлі жаңа сөздерді меңгерту, қайталау, бірнеше қайтара естеріне түсіру, тағы да басқа жұмыс түрлері баланы жалықтырып шаршатады. Сондықтан да ағылшын тілін игеруде ойын түрлерін пайдалану баланың сенімсіздігін сейілтіп, тілді үйренуге ынтасын арттырады. Мысалы, бала алғашқы кезінде тілдік материалдарды жеңіл меңгеріп кетуі мүмкін, бара-бара материалдың күрделенуіне байланысты бала әр түрлі қиыншылықтарға кездеседі. Ал бұған мұғалімдер кезінде көмек жасай алмайды. Қиыншылықтан тек сабақта ойын түрлерін пайдалану арқылы баланың көзін жеткізуге болады. Әрине ағылшын тілін оқып, үйрену бірден қалыптаса алмайды. Өз ана тілін әбден толық меңгермеген балаға ағылшын тілін үйрету оңайға соқпайды. Бұл кезде мұғалімге үлкен жауапкершілік жүктеледі.
Қазақстан Республикасының білім туралы Заңында «Білім беру жүйесінің басты міндеті ұлттық және жалпы азаматтық құндылықтар, ғылым мен практика жетістіктері негізінде жеке адамды қалыптастыруға, дамытуға және кәсіби шыңдауға бағытталған білім алу үшін қажетті жағдайлар жасау» - деп атап көрсетілген. Сонымен қатар, 14 желтоқсан 2012 жылғы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында: «Біз балаларымыз қазақ тілімен қатар орыс және ағылшын тілдерін де белсенді меңгеру үшін жағдай жасауға шаралар қабылдап жатырмыз. Үштілдік мемлекеттік деңгейде ынталандырылуы керек» деп айтылғандай, қазіргі қоғам мәселелерінің бірі тек қана экономикалық жағдайға бейімделген тұлғаны тәрбиелеу емес, сонымен бірге нақты заманға лайық белсенді жеке тұлғаны қалыптастыру [16].
Ағылшын тілі біздің мемлекетіміздің халықаралық байланыстарын дамытуға мүмкіндік беретін тұлғааралық және мәдениаралық қарым-қатынастардың аса маңызды құралы болып табылады. Ғалымдардың зерттеуінше, бала жас кезінде тілді қиналмай әрі еркін меңгереді екен. Ағылшын тілін ерте жастан оқытудың мақсаты мектеп жасына дейінгі балалардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Ерте жастан ағылшын тілін оқыту сәбилердің коммуникативті даму біліктілігін арттырады, қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді, бірден көп тілдерде сөйлеуге мүмкіндік алады. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Ағылшын тілінде қатынас жасау мақсатқа сай болуы тиіс. Баланың шет тіліндегі сөздерді қабылдауының оң ыңғайын жасау керек.
Ерте мектеп жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында ойын арқылы олардың қызығушылықтарын оята отырып, ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастырылады. Оқыту әдісінің бастапқы кезеңінде сұрақ-жауап әдісі қолданылады, себебі диалог балаларды қарапайым ауызша сөйлеуге үйретіп қана қоймай, сонымен қатар, тыңдай отырып ұғынуына және өз ойын жеткізе білуіге үйретеді. Сонымен қатар, балаларды алғашқы оқыту сатысында сөзді жаттау, тілдік үлгідегі ұғымды түсіндіру, өлең және т.б. қолданылады. Бұл жаттығулардың мақсаты балалардың өз ойын толық жеткізуге мүмкіндік береді. Сондай-ақ, ерте кезден оқыту тілдік кемшіліктерді жоюға және болашақта тілді тез игеруге көмектеседі. Бала тез есте сақтау үшін ойындар, тез жатталатын сөздері ұйқас тақпақтар, өлеңдер үйреткен тиімді. Балаға ойын барысында тіл үйрену қызығырақ болады. Балаларға жас ерекшеліктеріне сай тілді меңгерту басқа халықтың мәдениетін білуіне жол ашады.
Жоғарыда айтылған қасиеттерді балабақшадан, бастауыш мектептен бастап оқытуды бастау қажеттілігі дәлелдей түседі. Ерте мектеп жасындағы балаларға оқыту сатысында ауызша сөзді дамыту одан арғы ауызша базаның дамуында әсерін тигізеді. Ауызша сөз басқа да іскерліктердің дамуына негіз болып табылады.
Ағылшын тілін оқытуда ең негізгі орын фонетика екенін ескере отырып, фонетикалық әдісті белсенді қолдану маңызды болып табылады. Балаларды дұрыс айту жаттығулары шаршатпауы үшін және де көңілді әрі қызықты өтуі үшін фонетикалық жаттығулар ойын түрінде қолданылғаны маңызды. Мысалы, фонетикалық жаттығуды әр түрі тіл ұстартуға арналған тақпақтар айтқызу, ертегі айтып беру, ойындар ойнату арқылы жасатуға болады.
1.2 Ағылшын тілін ерте жастан үйретуде ойын әдісінің ерекшеліктері

Ойын баланың білім-білік дағдысын қалыптастыратын тәрбие құралы. Ерте мектеп жасында ойын әрекеті жетекші әрекет екенін ескере отырып, балалар өзінің жеткен нәтижесін ертерек көру үшін ұйымдастырылған оқу-іс әрекеттерімді көбіне сөйлеу қабілетін дамытуға бағытталған ойын формасында өткізу өте тиімді. Ойын тілді әр жаста тез меңгеруге өте жақсы жағдай жасайды әрі көмектеседі.

Балалармен жұмыс тәжірибесінде ағылшын тілін оқытуға бағытталған әр түрлі ойындарды кеңінен қолдануға болады: ережеге негізделген ойындар, рөлдік, білім тереңдету ойындары, лингвистикалық ойындардың әр түрлі нұсқалары. Бұларды сабақтың әр кезеңінде пайдалануға болады. Мысалы, ұйымдастыру бөлімі кезінде фонетикалық рифмовка алуға болады. Бұл кезеңде балалардың сабаққа қызығуын жоғалтып алсақ, олардың тілді әрі қарай меңгеруі қиынға түседі. Сондықтан, сабақ арасында ойын элементтерін қолдану сабаққа қызығуын, белсенділігін, ойлау қабілетін дамытуға, жаңа сабақты пысықтау кезеңін сапалы өткізуге материалды толық меңгеруге көмектеседі.
Ағылшын тілін оқытуда ең негізгі орын фонетика екенін ескере отырып, фонетикалық әдісті белсенді қолдану маңызды болып табылады. Балаларды дұрыс айту жаттығулары шаршатпауы үшін және де ҰОӘ көңілді әрі қызықты өту үшін фонетикалық жаттығулар ойын түрінде қолданылғаны жөн деп ойлаймын. Мысалы, әр түрі тіл ұстартуға арналған тақпақтар айтқызу, ертегі айтып беруді, ойындар ойнату арқылы жасатуға болады.
Жаңа сөздер енгізгенде 4 5 жастағы балалардың психофизиологиялық ерекшеліктеріне аса зор мән беріледі. Бұл жаста балалардың сөйлеуі сезім мүшелерінің заңдылықтарына бағынады. Ашық, түрлі-түсті көрнекілік кіші жастағы балаларды оқытудағы таптырмас көмекші болып есептеледі. Жаңа сөзді суретпен, немесе әсем көрнекіліктерімен байланыстыра отырып түсіндірсе, оны белгілі іс-әрекетте қолданылып көрсетілсе бала өте тез меңгеріп кетеді. Олар бір суретті қайталап көре беруден жалығады, сондықтан көрнекіліктерді тез ауыстырып тұрудың да маңызы зор.
Ойын баланың әлеуметтік тәжірибесі болып табылады. Іс-әрекеттің бұл түрі балалардың ересектердің өміріне қатысуын ынталандыруын іске асыратын құрал қызметін атқарады. Балалар ойын арқылы:
- өзінің жеке өмірлік жоспарын құруға үйренеді;
- іс-әрекеттерді және оларға қол жеткізудің құралдарын анықтайды, жасайды;
- конструктивті қарым-қатынас және басқа адамдармен өзара әрекет ету мектебінен өтеді.
Ойын баланың танымдық және әлеуметтік, физикалық және психикалық дамуының, жалпы адами мәдениеттің негіздерін қалыптастырудың әрекетті құралы болып табылады. Мектепке дейінгі кезең соңында балада өзінің мінез-құлқын басқару қабілеті, ережелер мен талаптарға бағыну қабілеті туындайды. Көптеген зерттеушілер ойын мен оқу іс-әрекетінің генетикалық сабақтастылығына сүйене отырып, ойыннан бірте-бірте мектепке дейінгі кезеңдегі оқуға өтудің маңыздылығын көрсетеді. Ғалымдардың зерттеуі ойын іс-әрекетінің дамуының төмен деңгейі бар балалар үшін оқу іс-әрекетінің дамуының төмен деңгейі тән екендігін дәлелдеді.
Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы: мазмұндық, ролдік ойындар баланың зейінін, есін, ойлауын, қиялын қалыптастыруда зор маңыз атқарады. Ойын әсері арқылы бала өз қасиетін қалай қанағаттандыра алатынын, қандай қабілеті бар екенін байқап көре алады. Ал ақыл-ой ойындарында белгілі бір ережені сақтап ойнайды. Ол ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зиінділігін арттырумен қатар ерік сезім түрлерінде дамытады.
Сабақта қолданылатын ойындар алуан түрлі. Олар негізінен, оқу ойындары және коммуникативтік ойындар болып екіге бөлінеді. Ойынның бір ерекшелігі, ол оқушылардың сабақта өздерін еркін ұстауына, ойларын қысылмай айтуға жағдай жасайды. Балабақша балдырғандарына беретін болғандықтан ағылшын тілі сабағын қызықты етіп өткізу үшін мынадай ойын түрлерін қолдануға болады:

Фонетикалық ойындар;
Сөздік ойындар;
Оқу ережесіне байланысты ойындар;
Сөйлеу қабілетін дамытуға арналған ойындар;
Сергіту ойындары;
Сан есімге байланысты ойындар;
Дидактикалық мақсаттағы ойындар.

Ойынды сабақтың әр кезеңінде пайдалануға болады.
1. Ертегілер әлемінде қонақта болу. Сабақ ауызша өткізіледі. Саусақ театрының көмегімен My name is…/ I am… (My name is Дара, I am Боти т.б.)., «Ат ойлап тап» ойыны (Балалардың өздерінің аттарын өзгертіп атау керек «Good morning. My name is Micky»)
2. Сабақ тақырыбы: Жануарлар туралы
1. Аңдар. Жаңа сөздерді үйрету (Жануарлардың даусы мен жанарлар бейнеленген презентацияны балаларға көрсетеміз). «Аңды тап» ойыны (балалардың алдына ойыншық жануарларды қоямыз. Педагог балаларға жануарларды табуға ұсыныс жасайды: «Айнур, find a dog, please». Егер бала таба алмаса, онда достарының көмектесуін өтінеді).
3. Орманды дала. «I have…» сөзін үйрету, монолог құру (балалар үйінен алып келген ойыншық жануарларын қолына алып, бір-біріне қарма-қарсы отырып, монолог жасайды. Мысалы: «Hello. My name is Сабина. I have a rabbit»)., «Аю және оның достары» спектакль ойыны (қуыршақ театрының көмегімен педагог жануарлардың іс-әрекетін көрсетеді).
3. Сиқырлы орман. It is… лексикасын үйрету. (It is a snake, It is a monkey деп педагог компьютерлі презентация жасайды. Балалар педагогтың артынан қайталайды.) «Менің сүйікті жануарларым» тақырыбында проект жасау (Флакатқа әдемілеп салынған орманның суретіне балалар орманда мекен ететін жануарлардың суретін жекелеп әкеліп It is a bear, fox, деп жапсырады).
4. What is missing?
Мақсаты: Балалардың аңғарымпаздық қасиетін дамыту, тез ойланып шешім қабылдауға үйрету.
Қажетті Қажетті құралдардар: ойыншықтар.
Ойын мақсаты: Кілем үстіне ойыншықтарды қоямыз. Педагог «Close your eyes!» деген нұсқау береді да 1 2 карточканы алып қояды. Содан соң балаларға «Open your eyes!» нұсқау беріп, «What is missing?» деп сұрақ қояды. Балалар жоғалған ойыншықты еске түсіріп, айтады.
Simon says
Бұл ойын түрі өте қызықты және қимыл-қозғалыс ойны. Ойын шарты мынада: Жүргізуші балалардан бір әрекет жасауын сұрайды, Бірақ егер жүргізуші «Simon says» десе орындайды, айтпаса орындамайды. Мысалы:
T.: Simon says «Sit down!» (балалар отырады)
T.: Stand up! (балалар тұрмайды)
Балаларды қазіргі замандағы оқыту барысында, әсіресе шетел тілін меңгеру мәселелерінің бірі болып табылады. Шетел тілі коғамдық өмірдегі қамтамасыз етудің құралы.
Ойын бала үшін — нағыз өмір. Егер тәрбиеші ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға мүмкіндік алады. А.П.Усова былай деп атап көрсетті: «Балалардың өмірі мен іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру оларды тәрбиелеу деген сөз. Тәрбиенің тиімді процесі ойын және ойынның өзара қарым-қатынастары формаларында жүзеге асырылатын себебі сол, бала мұнда өмір сүруді үйренбейді, өз өмірімен тіршілік етеді» [17, б. 124].
Дидактикалық ойын баланың қызығушылығына негізделген оқыту тәсілдерінің бірі. Мектеп жасына дейінгі балалардың ойын баласы екенін ескере келе, дидактикалық ойындардың жүйелі қолданылуы жақсы нәтиже береді. Дидактикалық ойындарды пайдалану мәселесі педагогикалық теорияда кеңінен қарастырылған. Атап айтсақ, Ахметов С., Ахметов Н. К., Хайдаров Н. Ж. [18], Алдабергенов А. [19], Ахметов Н.К., Нурахметова А. Р., Тапалова О. Б. [20], Хайдаров Ж.С. [21], Кларин М.В. [22], Қайырбекова А. [23], Төлтаева Г., Қасенова. Д.А. [24], Әбселемова А., Нұрғаева Г. [25], Әбішова А., Құлжанова Н. [26] т.б. ғалымдар дидактикалық ойындардың маңызын, түрлерін қолдану жолдарын көрсеткен. Педагогикалық процесте ойын балалар іс-әрекетінің басқа да түрлерімен, бәрінен бұрын еңбекпен, оқу үстіндегі оқытумен өзара тығыз байланыста болады.
Ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп, өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ойлау, тапқырлық, ұйымдастырушылық, шыдамдылық, белсенділік қасиеттер қалыптасады. Ойын дегеніміз жаттығу, ол арқылы бала өмірге әзірленеді.
Ойын мектеп жасына дейінгі балалардың негізгі іс-әрекеті. Сұлтанмахмұт Торайғыров «Балалықтың қанына ойын азық» деп бекер айтпаған. Өйткені, ойын үстінде баланың бір затқа бейімділігі, мүмкіндігі және қызығуы анық байқалады [27, б. 101].
Баланың өмірге қадам басардағы алғашқы қимыл-әрекеті – ойын, сондықтан да оның мәні ерекше. Қазақ халқының ұлы ойшылы Абай Құнанбаев: «Ойын ойнап, ән салмай, өсер бала бола ма?» деп айтқандай баланың өмірінде ойын ерекше орын алады. Жас баланың өмірді тануы, еңбекке қатынасы, психологиялық ерекшеліктері осы ойын үстінде қалыптасады [28, б. 98].
Ағылшын тілін оқытуды білім беретін мекемелерден басқа, отбасы ортасында да жүзеге асыруға болады. Бұл үшін педагогикалық білімнің болуы міндетті емес, жай ғана үй жағдайында балалармен дидактикалық ойындарды ұйымдастырып өткізу ғана жеткілікті.
Ерте мектеп жасындағы балалалық шақ ертегі, қызықты ойындар, әңгімелер мен өлеңдер әлемі. Бұл жаста балалардың балабақшадан мектепке ауысу үрдісі жүреді, жетекші әрекет түрінің өзгеруі, яғни ойын әрекетінің оқу әрекетіне ауысуы болады. Бірақ баланы ойын әрекетінен айырудың қажеті жоқ.
Ойындарды ерте мектеп жасындағы балаларының оқу іс-әрекеттеріде белгілі бір жүйемен пайдалану қажет. Ойындардың оқыту мазмұнына, танымдық іс-әрекет сипатына, ойын құрылымына сәйкес жіктемелері бар. Ойындардың жіктемесі оқушылардың жас ерекшеліктеріне, ойын сипатына, дене қасиеттерін, қимылдық әрекеттерді дамытуға, ойындардың педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес жасалады. Ойындарды оқыту мазмұнына сәйкес түрлері:
Ойын саяхаттар. Олар ертегіге ұқсас, фактілер немесе оқиғаларды бейнелейді. Бірақ олар ерекше түрде ашып көрсетеді, қарапайым жұмбақ арқылы, қимылдық оңай жолмен, қажеттілер қызық жолмен беріледі.
Ойын тапсырмалар. Бұл ойындардың негізін заттар мен
әрекет, сөздік тапсырмалар кұрайды. Ойын міндеттер мен әрекеттері бір нәрсені болжауға негізделеді.
Ойын болжамдар. Бұл ойындар, Не «болар еді…?», «Мен не істер едім, егер…?» деген сұрақтарға негізделеді. Ойынның дидактикалық мазмұны балалардың алдына проблемалық міндет пен ситуацияны қоюда ерекшеленеді. Мұндай ойындар білімді нақты жағдайда қалыптастыра байланыс есептерін тағайындауды талап етеді.
Ойын жұмбақтар. Жұмбақтың негізгі ерекшелігі логикалық астарын болуында, олар баланың есі әрекетін белсендіреді.
Жұмбақтар салыстыру, теңеу және сипаттау арқылы ұғымның қасиеттерін ажыратуға тәрбиелейді, оқушы қиялының дамуына әсер етеді.
Баршамызға белгілі ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ойлау, тапқырлық, шыдамдылық, ұйымдастырушылық, белсенділік қасиеттер қалыптасады. Сабақтан тыс уақытта ойналатын ойын түрлері оқушылардың қимыл қозғалысқа деген икемділігін арттырып, шығармашылық қабілетін кеңейтеді. Халық өзін қоршаған дүниенің қыры мен сырын егжей-тегжейлі білуді баланың шамасына ойын арқылы жастайынан сіңіре беруді көздеген. Ойын бала табиғатымен егіз. Өйткені бала ойынсыз піспек емес, жан-жақты дамымақ емес. Бұл жерде атап айтатын бір нәрсе, ойындарды бүгінгі педагогикалық ілім талаптарына сай іріктеп, ретті қолдана білсек, онда ол сабақтың сапасын көтеріп, тиімділігін арттырады, сабақтан тыс уақытта жүргізілетін тәрбие жұмыстары жандандыра түседі.
Шетел тілін ерте мектеп жасындағы балаларға оқытудың шарттарын ескере отырып, балалар балабақшадан кейін де шетел тілін оқып, түсіне білу қабілетін қалыптастыруға мән берілуі тиіс. Осыған орай, шетел тілін балабақшада оқытудың практикалық мақсатын жүзеге асырудың алғышарты- оқыту әдіс-тәсіліне, коммуникативтік бағдар беруге назар аударылады.
Қандай да болмасын ойынды өткізу үшін мұғалім алдын ала жоспар құрып алуы қажет. Ол жоспар, әдістемелік тұрғыдан алып қарағанда мынадай шарттарға жауап беруі қажет:
Ойынның өтілетін сабақтың тақырыбы мен мазмұны сәйкес келуі;
Ойынға бөлінетін уақыттың нақты белгіленуі;
Ойынның ойналу түрінің топ болып ойнау, кішірек топ болып ойнау т. б. нақтылануы қажет;
Ойынға қажетті материалдардың түгел дайындалып қойылуы;
Қолданылатын сөздер, сөз тіркестері, мақал-мәтелдері, тақпақтар өлеңдердің таңдалынып алынуы;
Пысықталатын грамматикалық, фонетикалық, лексикалық материалдардың анықталуы;
Ойынның өту барысының жоспары жасалуы.
Қазіргі балабақшадағы ойынды қолданар алдында ақпараттық құралдарды жетік меңгеру, Power Point, Microsoft office, Paint бағдарламаларымен жұмыс істеп қана қоймай үнемі интернет жүйесіндегі жаңалықтар мен өзгерістерді өзінің кәсіби шеберлігіне қолдана білу, білім кеңістігін кеңейту, ашу бағытындағы өзгерістер мен әлемдік білім беру кеңістігіне кіруге талпындырады. Интернет жүйесінің балаға тәрбие беру барысына қосар үлесі көп.
Ағылшын тілі сабағында әрбір баланың сабаққа белсенді қатысуының, ауызекі сөйлеуге құлшындыратын, ағылшын тілін оқып үйренуге талпынысы мен қызығушылығын арттыратын әдіс-тәсілдер түрі ерекше орын алады. Бұл міндеттерді сабақта оқытудың ойын әдістерінің көмегімен шешуге болады. Алайда, ойын әрекетін қандай мақсатта қолдануға болады? Қандай деңгейде? Сабақтың қай кезеңінде? Қай кезде жақсы нәтиже береді? деген сұрақтар әрбір педагогты толғандыратыны сөзсіз.
Ойынды мынадай мақсаттар қойып пайдалану керек: лексиканы меңгерту, қарым-қатынас жасай алуға үйрету, тілдік материалдарды есте сақтау, белгілі бір тілдік білімді дамыту, қажетті психикалық қызметтер мен қабілеттілікті дамыту, білім беру. Сондай-ақ, ойын арқылы қызықсыз тақырыптарды жеңіл, оңай меңгертуге болады.
Ағылшын тілінде жұмбақтар, сөзжұмбақтар, лото, лингвистикалық ойындар, бөлмедегі жиһаздарды орнына қою, дүкендерді аралау, телефонмен сөйлесу, т.б. түрінде де ойналады.
Ойынды сабақтың әр кезеңінде пайдалануға болады. Мысалы, ұйымдастыру бөлімі кезінде фонетикалық рифмовка алуға болады. Бұл кезеңде балалардың сабаққа қызығуын жоғалтып алсақ, олардың тілді әрі қарай меңгеруі қиынға түседі. Сондықтан, сабақ арасында ойын элементтерін қолдану сабаққа қызығуын, белсенділігін, ойлау қабілетін дамытуға, жаңа сабақты пысықтау кезеңін сапалы өткізуге материалды толық меңгеруге көмектеседі.
Мектептің университеттен айырмашылығы мектепте мұғалім тек мұғалім ғана емес, ең алдымен тәрбиеші болатын ерекше орын ретінде қарастырамыз. Сондықтан әр баланың жас және жеке ерекшеліктерін ескеру қажет. Шетел тілін мектепте оқыту кезінде мұғалімнің алдында белгілі бір проблемалар туындауы мүмкін, бірақ олар кедергі емес, бұл проблемалар мұғалімнің кәсіби өсуіне түрткі болуы керек. Олардың ішінде мыналар бар: 1) белгілі бір баланың психологиялық және жас ерекшеліктеріне әсер ететін ерте білім беру проблемасы; 2) балалардың мотивациясын арттыру мақсатында білім беру процесіне ойын әрекеттерін тиімді енгізу міндеті; 3) бастауыш сынып оқушылары ол жасында жазбаша сөйлеуді меңгерудің қиындығы; 4) фонетикалық материалды сабақтағы уақыттың аздығына байланысты оқыту мәселесі.
1 мәселе. Белгілі бір баланың психологиялық және жас ерекшеліктеріне әсер ететін ерте білім беру проблемасы әрдайым ең өзекті болып табылады, өйткені бастауыш мектепте балалар дамуының білім кезеңіне ең қолайлы және қабылдауына сәйкес келеді. Зерттеушілер ұзақ уақыт бойы шетел тілдерін оқыту әдістемесі мен психологиясының тығыз байланысын анықтады (Б.Беляев, Н.Жинкин, Г.Рогова, М.Каспарова) [29, б. 19]. Бастауыш сынып оқушылары белгілі бір даму кезеңіне байланысты зейінсіз болатынын есте ұстаған жөн, сондықтан балалар алаңдап, оқу материалына назар аудара алмаса немесе мұғалімді тыңдай алмаса да, оларды нашар бағамен немесе ұрсумен жазалаудың еш мағынасы жоқ, өйткені бұл әдіс бірнеше минут ішінде ғана жұмыс істейді. Оқушылар жаңа, күтпеген, жарқын нәрселерді еш күш-жігерсіз есінде сақтайды, дегенмен олар оқытылатын материалдың маңызды, «маңызды» бөлшектерін жіберіп алуы мүмкін. Зерттеушілер тек үшінші сыныпта ғана зейінді бүкіл сабақ бойы үздіксіз сақтауға болатындығын байқайды. Бастауыш мектеп кезіндегі баланың қалыпты дамуы кезінде зейіннің коммутациядан басқа барлық қасиеттері ересек адаммен бірдей болады. Сонымен бірге, кіші мектеп оқушыларында зейіннің ауысуы ересектерге қарағанда жақсы дамыған, бұл жүйке процестерінің қозғалғыштығымен түсіндіріледі [30, б.103].
Шешім. Кіші жастағы оқушылармен жұмыс істеу ерекшелігі сонымен қатар оқушылардың өздері үшін тиімді және қызықты болатын осындай оқыту әдістері мен құралдарын таңдау қажеттілігінде. Мектеп оқушылары көрнекі материалды жақсы есте сақтайтындығын ескеру қажет: оларды қабылдау жоғары эмоционалдылықпен және бейнелердің жарықтығымен ерекшеленеді [31].
2 мәселе. Балалардың ынтасын арттыру мақсатында білім беру процесіне ойын әрекеттерін енгізу шарт. Кіші мектеп оқушылары символдық және схемалық бейнелерді нашар, ал визуалды материалды жақсы қабылдайды [31]. Оқыту процесінде балаларға жарқын бейнелер, оқиғалар мен іс-әрекеттердің жиі өзгеруі қажет, әйтпесе олар жас ерекшеліктеріне байланысты тез шаршайды. Шетел тілін үйрену процесінде көптеген анализаторлар қатысады: визуалды көрнекі материалды қабылдау үшін, есту ауызша сөйлеуді қабылдау үшін, кейбір жаттығулар жанасудың қатысуын қажет етеді («Әріпті түртіп ал», « Қолыңызбен көрсетіңіз» ойындары).
Шешім. «Әріп неге ұқсайды» деген сияқты шағын жобалар баланың ойлауын дамытуға пайдалы. Балалар ағылшын алфавитінің әрпін таңдайды (мысалы, S), S-ден басталатын сөздерді таңдайды, әріп-сурет салады жылан (snake) түрінде, оны күміске бояйды (silver), жұлдыздармен (stars) безендіреді, және жолақтармен (strips), оны күн шеңберінде салады (sun). Содан кейін бала өзінің әрпін ұсынуы керек. Осындай тапсырмаларды орындау кезінде баланың жан-жақты дамуы пайда болады: қиял, есте сақтау, табандылық, тапсырманы орындау мүмкіндігі, коммуникативті дағдылар белсенді қатысады және жетілдіруге ынталандырылады, ойлаудың абстрактілі-логикалық және бейнелі түрлері арасында байланыс болады.
3 мәселе. Бастауыш сынып оқушыларының жас ерекшелік кезеңінде жазбаша сөйлеуді меңгерудің қиындықтары. Жазуды үйрену қазіргі тілді оқыту әдістемесінің маңызды аспектілерінің бірі. Жазуды игере отырып, «оқытылатын мәтіннің мазмұны немесе тәуелсіз құрастырылған мәтін, тілдің лексикалық қорын және грамматикалық құрылымын, сондай-ақ оларды іс жүзінде қолдануды, алынған материалды қолдана білуді, атап айтқанда, басқаларға дәйекті, түсінікті түрде жеткізе білу қабілетін, үйлесімді сөйлей алуын дамытуды көздейді» [32, б. 76].
Шешім. Ана тілінде де, шет тілде де жазбаша сөйлеуді меңгеру тұтас тілдік тұлғаның қалыптасуына тікелей әсер етеді, сондықтан бұл аспект мұғалімнің ерекше назар аударуын қажет етеді, өйткені балалық шақта қаланғанның бәрі тұлғаның дамуына негіз болады. Балаларға шет тілін үйретуге арналған көптеген бағдарламалар бар, бірақ мәселе тек дұрысын таңдап ала білуде. Бастауыш мектепте мұғалімнің жеке басы, оның мектеп оқушыларын қызықтыра алуы, оқушыны баурап ала білуі, «үркітпеу», балаларды оқуға үйрету қабілеті ерекше маңызды рөл атқарады. Сондықтан, біздің ойымызша, бұл мәселені шешу үшін, ең алдымен, ерте жастағы оқушыларға сабақ беру үшін мұғалімдерді мұқият және сауатты таңдап алу ықпал етеді.
4 мәселе. Фонетикалық материалды сабақтағы уақыттың жетіспеушілігі жағдайында оқыту. Ағылшын тілінің айтылуы бізге тіл үйренудің маңызды кезеңдерінің бірі болып көрінеді, бұл көп жағдайда жай назардан тыс қалып, маңыздылығына мән берілмейді [33]. Біздің ойымызша, шет тілін меңгеру айтылымды үйретуден басталуы керек. Көбіне оқушы мәтінді түсініп, аудара алады, бірақ әріптер тіркесімін және оқудың қарапайым ережелерін білмеуінен, сондай-ақ осы білімсіздіктен туындаған ұяттан оны толықтай дұрыс оқи алмайды. Мектептердегі ағылшын тілді топтарында оқушылардың көп болуына байланысты айтылымды тиімді үйрету мүмкіндігіне күмән келтіруге болады. Шынында да бұл әр оқушыға жеке-жеке көңіл бөлетін және фонетика бойынша жұмыс процесін, қызықты сабаққа айналдыра алу, мұғалімнің үлкен еңбегін қажет етеді.
Шешім. Фонетика мен айтылым бойынша жұмыс істеудің әр түрлі әдістері бар, бірақ ең маңызды мәселе мұғалімнің оқушылардың жас ерекшелігін ескере отырып материалды таңдай білуі. Ең қызықты әдістердің бірі дыбыстық-түсті талдау әдісі. Бұл әдіс оқыту әдістерінде дыбыс сапасының нұсқасы ретінде қолданылады, бұл әсіресе ерте жастағы оқушылар үшін өте маңызды: олар жүйеде ұсынылған ағылшын тілінің дыбыстарын бейнелі және айқын көрсете алатын болады [34]. Бұл әдіс қызықты техниканы қамтиды ағылшын тілінің дыбыстарының эмоционалды портретін құру, атап айтқанда дауысты дыбыстар, олардың дұрыс айтылуы оқушыларға жиі қиындық тудырады.
Зерттеуші дыбыстың эмоционалды портреті ұғымын енгізеді, сондықтан балалар оны оңай елестетіп, айта алады. Сипатталған әдістеме бұл ағылшын фонетикасын оқытудың бір бағыты, ол әсіресе баланың ономатопеялық қабілеті мен қиялы жоғары дамыған кезде бастауыш мектепте тиімді болады. Ж.Б.Веренинованың ұсыныстары бойынша оқушылар дауысты дыбысты жанды сияқты елестетеді, ал автор әр дыбысқа осы дыбыстың табиғатын жеткізетін арнайы тәрбиелік ән арнайды [34, бб. 28-32].
Мысалы: «ұзын дауысты» / ᴐ: / – балаша, сүйкімді, дөңгелек, сүйкімді; оның түсі сары, тауық сияқты ... Осы әнді кішкентай қыз айтып жатқанын елестетіп көріңіз; ол барлық дыбыстарды ықыласпен және балалықпен анықтайды, әсіресе / ᴐ: / :
I am Paula,
I am Mrs. Porter's daughter,
I am Paula,
And I'm never naughty.
Бастауыш мектеп жасындағы балаларға фонетиканы оқытудың сипатталған әдісі жалғыз ғана емес, бірақ ол балаларды шынымен қызықтырып, баурап алуға болатын тәсілдерді қамтитын санаулы әдістердің бірі. Мұндай фонетикалық сабақтар мұғалімнен көп уақытты қажет етпейді, егер ұсынылған идеялар дұрыс жүзеге асса тиімді болады. Бастауыш сынып оқушыларына шет тілін оқыту мұғалімнің ерекше шеберлігін қажет етеді, өйткені оған үлкен жауапкершілік жүктеледі. Шетел тілін біліп қана қоймай, оны үйрете білу, өз жұмысыңды жақсы көре білу, әдептілік және жауапкершілік болу өте маңызды.

Бастауыш мектептегі ағылшын тілін оқытуды ұйымдастыру түрлері мен жұмыс тәртібі

Ерте мектеп жасындағы балалық шақтың барлық кезеңдерінде сабақтарға арналған ойын әдістеріне үлкен мән беріледі. Оқытудың әдістері мен тәсілдері ережеге сәйкес қолданылады, әртүрлі үйлестіруде оқытудың көп бейнелі әдістері мен тәсілдерін пайдалану, оларды шебер үйлестіру керек, сонда сабақтар балаларға пайдалы, қызықты болады. Ағылшын тілі сабақтарында дидактикалық ойындарға (қызықты жаттығулар, шығармашылық тапсырмалар, т.б.) ерекше көңіл бөлінуі қажет. Әртүрлі қызықты материалдарды (жұмбақтар, өлеңдер, тақпақтар, мақалдардан, қанатты сөздерден, ертегілерден және де сергіту сәтінен (физминуттардан) топтама жасау) қолдану педагогикалық үдерістің тиімділігін арттырады, сондай-ақ, олар баланың ақыл-ойының дамуына үлкен ықпал ете отырып, балалардың ойлауына, есте сақтауына себеп болады.

Дамыта оқыту технологиясы. Білім беру жүйесін қайта құру балабақшадан басталатыны белгілі. Ал, білім беруді жақсарту педагогқа байланысты екендігі сөзсіз. Соған орай білім берудің жаңа технологияларын мақсатқа сай қолдана білу қажет. Мысалы: ертегінің мазмұнын ашу барысында «Дамыта оқыту технологиясын» қолдансақ, онда Л.В.Занковтың дамыта оқыту жүйесінің негізгі мақсаты жеке адамның жоғарғы дәрежеде жан -жақты дамуы үшін негізін жасау. Дамыта оқытудың басты мақсаты - баланы оқыта отырып жан-жақты дамыту. Дамыта оқыту әдістемесіндегі ең басты нәрсе балаларды оқытуда шығармашылық әрекетін енгізу. Күнделікті сабаққа әзірленгенде осы дамыта оқытудың әдіс- тәсілдерін пайдаланамын. Балалардың сабаққа деген ынтасын, белсенділігін арттыруда сабақты түрлендіру, әр түрлі әдіс-тәсілдерді қолдана өткізудің де маңызы зор [35, б. 89].
Сын тұрғысынан ойлау технологиясы. Қазіргі мектеп тәжірибесінде қолданып жүрген сыни ойлауды дамыту технологиясының стратегиялары баланың ойлауына, шығармашылық ізденісіне, педагогтың шеберлігіне жол ашты. Технология әдістерін қолдануда педагогтар нәтижесінде: баланың ойлауына, бала белсенділігіне, сөздік қорын дамытуға, баланың өзіндік пікірінің қалыптасуына мүмкіндік жасайтындығын айтып жетістікке жетуде. Баланың өз ойын сын тұрғысынан ойлап, дәлелдеуге тырысады, ой-өрісін кеңейтеді, еркін ойлай отырып, бірте-бірте мұғалімнің түсіндіргеніне қарағанда өз ізденісімен қызығу танытып, шығармашылық қабілеті ұшталады. Оның ішінде ерекше бір жағдай: топта көп сөйлемейтін, ойлау дәрежелері төмен балалардың да қызығушылығы туып, олардың өз мүмкіндіктеріне қарай топтар бойынша сабаққа қатысуға тырысуы байқалды, сөйтіп жаңа әдіс-тәсілдерін қолдану арқылы баланың кішкентай кезінен дүниеге өзіндік көзқарасының қалыптасуына жол ашуда. Ерте мектеп жасындағы балаларды оқытуда ойын технологиясын пайдалану қажет. Өйткені ерте жаста балалардың негізгі әрекеті ойын болғандықтан, әрбір педагог ойын технологиясын жетік меңгеруі тиіс деп санаймын.
Әдіс-тәсілдердің бәрін жүзеге асыру оңай шаруа емес. Оған шығармашылық тұрғыдан ізденіс, шыдамдылық, жүйелі жұмыс жасай білу қажет. Ең алдымен осы уақыт ішінде технология бойынша жұмыс істеудің тиімді жақтарын айтатын болсам:
1. Әр бала өздігінен жұмыс істеуге дағдыланады;
2. Баланың жеке қабілеті айқындалады:
3. Іштей бір - бірінен қалмауға тырысады;
4. Тапсырманың күрделену деңгейіне сәйкес, баланың ойлау қабілеті артады;
5. Әр бала өз деңгейіне, қабілетіне қарай бағаланады;
6. Бір сабақта есептің әр түрін шығарады.
Балалардың байғақыштығын дамытуға негізделген логикалық ойлауды дамыта оқытуды негіздеу үшін логикалық ойлау ұғымын терең түсіну керек. «Ойлау — логиканың заңдылықтармен формаларына бағынады. Көптеген адамдар логикалық ойлайды, бірақ өздерінің ойлауы логика заңдылықтары мен формалары арқылы болып жатқанын білмейді» В.Кириллова. Бұл өте қиын, аса жауапты, бірақ игілікті мол ардақты жұмыс [36, б. 68]. Баланың логикалық танымдық қызметін арттырудың бір жолы берілген материалдың теориялық мәні мен өмірлік тәжірибеде қолданысын ашып беру болып табылады. Егер бала берілген материалдың өмірлік тәжірибеде кеңінен қолданып және әрбір іс-әрекетті өткен материалдармен байланысты екеніне көз жеткізсе білімге деген ынтасы артады.
Бағдарлама бойынша 1-сыныпта ауызша кіріспе курсы жүреді, оған ең негізгі деген тақырыптар таңдалып алынды. Мысалы: Жанұя, түр-түс, 1 10 дейінгі сан, жануарлар, ауа-райы, спорт, дене мүшелері ең жиі кезігетін етістіктер, модалды етістік, «болу» «бар болу» етістіктерін қолдану. Ал 2 сыныптың бірінші жарты жылдығында өткен сынып материалдарын қайталау болып табылса, екінші жарты жылдықта әріптерді танып, жазуға үйренеді, сөздік қорын кеңейтеді. Келесі сыныптарда тақырып ауқымы кеңіп, граматикалық материалдар қосылып білім аумағы кеңейе береді.
Ағылшын тілін оқытуда оқушылардың қызығушылығын ояту басты мәселе. Шетел тілін меңгеруде көп қиыншылықтар кездеседі. Бұл қиыншылықтарды жеңу үшін пәнге деген ынтасын әуестігін арттыру керек.
Оқушылардың шығармашылық қабілетін арттырып, ынталандыру үшін сабақтарды мынадай жолдармен өткізуге болады:
1. Сабақта кең көлемде көрнекі құралдарды пайдалану;
2. Сабақты түрлендіріп өткізу;
3. Сабақта оқушылар өздері жасаған суреттер, схемаларды пайдалану;
4. Техникалық құралдарды тиімді қолдану;
5. Сабаққа қатысты бейнетаспаларды, фильмдерді көрсету.
Баламен ойнай отырып үйретсе бала сол тілдердің барлығында еркін меңгеріп кетеді — дейді академик, профессор Ш.А.Амонашвили [37, б. 108]. Олай болса ағылшын тілі сабақтарында оқушылардың білім – біліктілік, танымдық, коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ойын элементтерін қолданудың маңызы зор. Ойын ақыл-ой мен сезім күшін талап ететін ерекше ұйымдастырылатын сабақтар. Ойын әрқашан шешім қабылдауды ұсынады қалай істеу, не айту, қалай ұту қажет? Осы мәселелерді шешу тілегі ойнаушылардың ойлау әрекетін арттырады. Ал егер оқушы сонымен қатар шетел тілінде сөйлесе, ол оқытудың бай мүмкіндігін ашады. Балалар ол туралы ойланбайды. Ойын олар үшін ең бастысы еліктіргіш сабақ. Сонысымен ол оқытушыларды, соның ішінде шет тілдер оқытушыларын қызықтырады. Ойын кезінде барлығы тең. Ол тіпті нашар оқушылардың да қолынан келеді. Тіпті тіл даярлығынан нашар оқушы ойында бастаушы болуы да мүмкін: кей кезде бұл жердегі тапқыштық пен түсінгіштік пәнді білуден де маңызды болады. Теңдік сезімі, қуаныш атмосферасы, тапсырманың қолынан келетіндігін сезіну сөзінде басқа тіл сөздерін еркін қолдануға бөгет жасайтын балалардың ұялшақтық сезімін жеңуге мүмкіндік береді және оқыту нәтижесіне жағымды әсерін тигізеді.
Сонымен бірге ойынды оған тән белгілермен сөйлеу ықпалының мақсаттылығымен, күтпегендігімен, әсерлілігімен шынайы сөйлеу арқылы араласуға барынша жақындатылған сөйлеу үлгісінің көп қайталанатын пысықтауы үшін мүмкіндік туатын жағдайдағы түрлі-жағдайлы жаттығу ретінде қаралады.
Ойындар маңызды әдістемелік тапсырмалардың орындалуына мүмкіндік туғызады:
1. Балалардың сөйлеу арқылы араласуына психологиялық дайындығын жасауға;
2. Олардың тіл материалын көп қайталауына табиғи қажеттілікті қамтамасыз етуге;
3. Сөйлеудің жалпы алғанда күтпеген жағдайға дайындығы болып табылатын оқушылардың қажетті сөйлеу үлгісін таңдап алуға жаттықтыруға.
Міндеттері:
1. Ойын әдістемелерін ағылшын тілі сабағында жасөспірімдердің танымдық белсенділігіне ынталандыру құралдары ретінде пайдалану проблемалары жөніндегі әдебиетті зерделеуге.
2. Ойын әдістемелерін топтастыруға әртүрлі көзқарастарды талдауға.
3. Жасөспірімдердің ағылшын тілін үйренудегі ойын әдістемелерін пайдалану ерекшеліктерін атап көрсетуге. Сабақ үрдісінде оқушыларға ойынның мақсаты мен талаптары, ережесі толық түсінікті болуы өте маңызды рөл атқарады. Ойын әдісі арқылы оқыту олардың, пәнге деген қызығуын арттырамыз, өз ойын, пікірін, көзқарасын білдіруге, екінші бір адамның жауабын тыңдап, оны толықтыруға, жетістіктері мен кемшіліктерін айта білуге жаттығады. Жақсы құрастырылған және де үздік әдіспен ұйымдастырылған ойын практикалық, тәрбиелік және дамытушылық жағынан оқыту тәсілі болып табылады. Ойынға қойылатын әдістемелік талаптар:
1. Ойынның мақсаты нақты болуы керек.
2. Ойын тәртібі әбден түсіндірілуі керек
3. Көрнекіліктер мен материалдар алдын ала таныс болуы керек
4. Оқушылар түгел қамтылуы тиіс. Дұрыс шешім қабылдауға дайын болу керек.
Оқытушы ойынның жүру барысында оқушылардың түгел қатысуын қадағалаумен қатар оларды ойын үстінде дұрыс шешім қабылдай білуге жетелеуі маңызды болып табылады. Жеке тұлғаны қалыптастыру үстінде оқушы қабілетін зерттеудің тиімділігін де пайдаланған абзал. Біздің мақсатымыз ақыл, ойын, сезімін, білімін, құзыреттілігін еркін үйлесімділікте ұстай білетін, өнегелі мінез қалыптастырып, адамгершілік қағидаларды меңгерген тұлға тәрбиелеу. Бұл ретте білім мен тәрбиені ұштастыра отырып оқушылардың бойында өзіне сын тұрғысында қарау түсінігін қалыптастыруға күш салуымыз қажет. Ол үшін әңгіме, пікірталас, және басқа әдіс-тәсілдерді, сондай-ақ ролдік, іскерлік ойындарды енгізіп отырған жөн.
Ағылшын тілі пәні мұғалімдері қазіргі кезде ағылшын тілін оқыту сапасын жақсарту мақсатында тіл үйрету саласында әлемдік озық тәжірибелерді, жаңа технологиялар мен әдістерді барынша қолдануда.
Ұйымдастырылған оқу іс-әрекеттері бойынша қойылатын негізгі талаптар: жалпы уақыттың 5 10 минуты үш тілде жүргізілетін жалпы дамытушы лексикалық түрлерге (сергіту кезеңдері, санамақтар, дидактикалық ойындар, тілдік және фонетикалық дайындықтарға, тақпақтар мен ұйқастырмаларға) бөлінеді.
Балаларға тілдің үштұғырлығын үйрету әдістемесі. Ағылшын тілін үйрету әдістемесін таңдау барысында қай жастағы балаларға арнап әзірленгендігін ескеру қажет.
Ойын әдістемесі балаларды да, педагогтерді де қызықтырады. Ол қарапайымдылығымен тиімді. Оқытушы тілді үйрету және жетілдіру бойынша сабақты ойын түрінде жүргізеді. Әдістеменің құндылығы ол бір жастан бастап бейімді, әдістеменің көмегімен ауызекі тілді, дұрыс айтылуды, орфографияны, грамматиканы және т.б. дамытады.
Зайцевтің әдістемесі үш жастан бастап 6 (7) жасқа дейінгі балаларға арналған. Ендігі кезекте оны ағылшын тілін үйрету үшін бейімдеп, лайықтады. Зайцевтің белгілі текшелерінде ағылшын алфавитінің де әріптері пайда болды.
Жобалау әдістемесі 4–5 жастағы балаларға арналған. Тілді үйретуші сабақтар жүйесі үшін тақырып таңдайды, берілген тақырып бойынша қызықты бір нәрсе білуде балаларға көмектесетін әртүрлі іс-әрекет түрлерін ұсынады. Балалар дербес орындауы үшін тапсырмалар алады (немесе ата-аналарының көмегімен). Қорытынды сабақтың уақыты келгенде балалар жобаның тақырыбына ауқымды шығармашылық жұмыстарымен келеді.
Аралас әдістеме бұл жерде таңдауы бойынша түрлі әдістемелерді құрастыруға болады. Мысалы, ойындар ойнау, тақпақтар мен әндер жаттау, жобаларды әзірлеу және т.б. Әдістеменің құндылығы әртүрлілігінде. Түрлі іс-әрекетті ұсына отырып, баланы қызықтыру жеңілірек.
Ерте мектеп жастағы балалар ана тілін еркін меңгереді. Тілдің белсенді сөздік қоры 2500 3000 сөзді құрайды. Бұл балалардың үлкен тәжірибесімен (алдыңғы кезеңдермен салыстырғанда), олардың зияткерлік қабілеттерінің дамуымен: көп бейнелі байланысын құру іскерлігімен, бар білімдерін жеңіл қолдану, жалпылап, қорытынды жасай білуімен байланысты.
Қарым-қатынас адамның көңіл күйі мен эмоционалдық күйін анықтауға, өзінің ішкі дүниесін түсіну тәсілдерімен өзін-өзі нормаларын меңгеруге бағытталады. Бұл жастағы балаларға айналасындағы адамдардың тілдеріне сын көзбен бағалау қарым-қатынасы мен өз ойының нақтылығын қадағалау қабілеттерін дамыту тән.
Әңгімелесушілердің назарын өздеріне аударудағы мектепке дейінгі ересек жастағы балалардың талпынысы өзінің тілін мәнерлі, бейнелі етудегі әрекеттерінен байқалады. Бұл жаста балалар тілдің дауыс ырғағының құралдарымен қолданумен ғана емес, сонымен қатар, тілге тән эпитет, теңеу, метафора секілді мәнерлілік құралдарын меңгеруге қабілетті болады. Балалардың тілінде елеулі дербес ерекшеліктер білінеді.
Ерте мектеп жастағы балалардың тілін дамытудағы басты бағыттар:
- байланыстырып сөйлеу және мазмұндылығы (диалог және монолог);
- тілдің шығармашылығы мен мәнерлілігін дамыту;
- сөйлеу әрекеттеріндегі жеке қабілеттерін дамыту.
Байланыстырып сөйлеуін дамыту.
Ерте мектеп жастағы балалардың байланыстырып сөйлеуін дамытудың басты міндеті монологтік және полилогтік тілін жетілдіру болып табылады. Балалар өзара қарым-қатынасты талдауды, адамдардың адамгершілік қырындағы қылықтарын дәлелді бағалай білудегі мәселелерін меңгере бастайды. Балалар диалогтік және полилогтік сөйлеу іскерліктерін меңгереді: қоршаған ортамен қуана тілдік қарым-қатынасқа түседі. Олар ұжымдық әңгімелесулерге қатысып, сыпайы түрде сөйлесудің қабылданған нормаларын: әңгімелесушіні мұқият тыңдау, сұрақты дұрыс қою, сұрақтарға жауап беру, балалардың жауабын тыңдау, ұжымдық әңгімелесулерге қатысу, ортақ әңгімені қолдау, әңгімелесушіні бұзбай кезекпен сөйлеуді қолдана алады.
Сөздікті дамыту. Балалар тұрмыстық сөздікті, табиғат пен тұрмыстық заттардың атауларын, олардың қасиеттері мен сапаларын, құрылымын, материалы мен оның ерекшеліктерін білдіретін сөздерді дұрыс және нақты қолдануды белсенді меңгерулері тиіс. Нысанның пішіні, өлшемі мен басқа да белгілерін білдіретін сөздерді меңгеруді жалғастыруы керек.
Балалар өзіне таныс заттардың қасиеті мен сапасын анықтауға қажетті зерттеу әрекеттерін дербес қолданып, оларды атаулары тиіс (сипау, үрлеу, умаждау, қолында өлшеу, иіскеу және т.б.).
5 6 жастағы балалардың сөздігін толықтыру әлеуметтік өмірдің құбылыстары мен оқиғаларына, адамның ішкі дүниесі мен сыртқы қылықтарына қызығушылығының артуымен байланысты. Түрлі мамандықтағы адамдардың еңбегімен таныстыру барысында олардың сөздігі заттар мен еңбек құралдарының, жұмысқа қажетті техниканың, еңбек іс-әрекеттері және олардың орындалу сапасының атауларымен толықтырылады.
Сөйлеудің грамматикалық дұрыстығы. Ерте мектеп жастағы балалар тілдің барлық негізгі грамматикалық түрлерін қолданулары тиіс. Балалар құрбыларының тіліндегі грамматикалық қателерді анықтауға және оларды жөндеуге, грамматикалық формаларды дербес қолдануға үйренеді.
Сөйлеу мәдениеті. Ерте мектеп жастағы балалар дыбыстарды дұрыс айтуға және сөздерге дыбыстық талдау жасау іскерліктеріне үйретіледі. Олар ана тілінің барлық дыбыстарын анық, дұрыс айта білулері тиіс. Күнделікті сөйлесу барысында дыбыстарды дұрыс айта білуге жаттығады.
Монолог. Балалар алдына қойылған коммуникативтік жағдайға байланысты білімдік және тұрмыстық әрекеттерді айқындайтын тіл материалының әдістемелік құралына орай, алдын ала дайындықсыз ойындағысын жеткізуі тиіс.
Өзінің пікірін айтуда тілдік тұрғыдан дұрыс рәсімделген, мөлшері 3 сөз тіркесінен кем болмауы тиіс. Пікір айту сипаттамадан (сурет, бұйым, ертегілер кейіпкерлерінің әлпеті және т.б.), оқиғадан (дос, отбасы мүшесі, үй жануары және т.б.) тұруы мүмкін. Монологтік оқыту барысында балалар қатысымдық сөйлеу дағдысына ие болады, сөздік қорын арттырады және грамматикалық дұрыс сөйлеу қалыбын реттейді.
Оқыту мазмұнына өлеңдер, әндер, санамақтар, сондай-ақ мектепте оқыту жағдайларын айқындайтын тілдік құралдар кіреді. Тілдік материал көлемі 70 типтік сөйлеу үлгілерін құрайды, олардың 50-і сөйлеу үшін қолданылады. Сөздік бірліктер көлемінің 150-і сөйлеу үшін және 200-і тыңдалым үшін.
Оқытудың негізгі принциптері: қызықтылық, жүйелілік, түйіндемелік, қолжетімділік, көрнекілік және шынайы қарым-қатынас болуы тиіс.
5 6 сөйлемнен құралған заттарды сипаттайтын шағын әңгімелер, жеке тәжірибеден оқиғалар құрастыру; әдеби шығармалардан түсінгенін айту, суреттер бойынша мәтін құрастыру. Ойыншықтар, суреттер бойынша баяндамалық әңгімелер шығару, жұмбақтар мен салыстырмалы жұмбақтар құрастыру.
Ерте мектеп жасындағы балалардың коммуникативтік қабілеттерін дамыту барлық салаларда жүзеге асады, бірақ мектепке дейінгі мекемелерде басты оқытудың түрі балалардың сөйлеу қабілетін дамыту бойынша ұйымдастырылған оқыту қызметі болып табылады. «Қатынас» білім саласы құрылымының әрекеті әр түрлі өзара байланыстағы сөйлеу жұмысының, сөздікті жетілдіру және жандандыру, грамматикалық сөйлеу тіркесін қалыптастыру, дыбыстық сөйлеу мәдениетін және т.с.с. тарауының процессі ретінде белгіленеді. Осы кезеңде, ерте мектеп жаста, байланысты монолог сөзін дамыту негізгі мақсат болып табылады. Оқытылудағы тілдердің дұрыс айтылуын қалыптастыру барысында есту қабілеті және фонематикалық қабылдау, сөйлеу аппаратының моторикасы, яғни сөйлеу мүшелерінің қозғалғыштығының айырықша мәнділігі бар. Көптілде айтылуын қалыптастыруға фонематикалық есту қабілеті міндетті шарт болып табылады.
Ерте мектеп жастағы балалардың фонематикалық қабылдау қабілеті өте жоғары деңгейде дамитындығы байқалады; олар дыбыстарды дұрыс айтып, олардың жіңішке және сараланған дыбыстар, сөз түрлері мен жеке дыбыстарды қалыптастырады.
Сараланған дыбысты қабылдау қабілеті акустикалық және артикуляциялық дағдыларды дамыту барысында қалыптасады. Қазақ, орыс, ағылшын тілінде дыбыс шығару біртіндеп қалыптасады. Олар 3 кезең арқылы өтеді:
1) артикуляциялық аппаратты дайындау;
2) тұйықталған дыбыстың айтылуын нақтылау;
3) буындарда, сөздерде және фразалық сөйлеуде буындарды бекіту.
Бірінші кезең сөйлеу аппаратын артикуляциялық қимылдарға дайындауға бағытталған. Бұл шараны арнайы дыбыстық сөйлеу мәдениетін және қазақ, ағылшын тілінде сөйлеуді оқыту бойынша ұйымдастырылған оқу қызметінде іске асыру қажет. Күнделікті тәртіптік сәт уақытында, таңғы гимнастика, жуыну барысында артикуляциялық аппаратты шынықтыру үшін жаттығулар орындауға болады. Дыбысты зерттеу үдерісінің құрылымы фонетикалық қабілетін дамыту әдістемеге кірістірілген «Қатынас» білім саласында ана тілінде оқыту және тәрбиелеу әдістемелік құралында толық сипатталған.
Барлық балалар игеруге міндетті негізгі лексикалық қормен қатар игерілетін белгілі рецептивті лексиканың көлемі: күнделікті әдетті айтылатын сөздер, ұйқастырмаларда және тыңдалымға арналған мәтіндерде кездесетін лексика.
Жаңа сөздерді саралап айтуды жөндеу, тек таза сөйлеу және жаңылтпаштарды қолдану арқылы жүзеге асады.
Оқытудағы жетістік көбінесе балалармен жұмыс жасаудың құрылымына тәуелді. Оқытудың басында (2 3 минут) баланы қазақ және ағылшын тілдерінде еркін қызықты араласатын күйге түсіретін, кернеу мен шығармашылықты шешетін оқыту-ойнату әрекеттерін жүзеге асырған дұрыс.
Балалардың белсенділігін арттыру үшін олардың қазақ және ағылшын тілдерінде күлімдеп, жақсы рең білдіріп: «Жақсы!», «Жарайсың!», «Дұрыс!» және т.б. сөздермен мадақтап отырған дұрыс.
Ұйымдастырылған оқыту әрекетінде балалардың фонематикалық есту қабілетін, сөйлеу қабілеттері мен дағдыларын, қарапайым сөйлеу талдауын дамытуға бағытталған 2 3 минуттық фонетикалық жаттығуды («Фонетикалық минут») өткізу қажет. «Фонетикалық минут» келесі ойындар ретінде өткізілуі мүмкін: «Жаңғырық», «Алқа», «Сағат», «Сөздер адымдайды» және басқалары.
Балаларға таныс емес тілдегі жаңа сөздермен алғаш танысу кезінде кең мағынада көрнекілікті пайдалану қажет. Тек бұйымды көрсету мен оның атын атаумен ғана шектелуге болмайды. Шет тілінің сөзі баланың жадында ешқандай аудармасыз сақталу үшін оның тек есту және көру қабілетін ғана емес, сонымен қатар басқа талдағыштарды іске қосу қажет: түйсіну (бұйымды ұстау), иіс сезімі (мысалға, раушан гүлін иіскеу), татым (мысалы, қант, балдың, тосаптың дәмін көру). Мүмкіндігінше заттың өзін көрсеткен жөн, содан соң ол заттың әртүрлі жағдайдағы басқа заттармен салыстырмалы түрдегі суреттерін көрсету қажет. Мысалы, үстел әр түрлі пішінде, әр түрлі өлшемде және тек қана төрт аяқты емес, үш аяқты да немесе бір аяқты да болады.
Шетел тілін үйрену сабақтарды дұрыс ұйымдастырған жағдайда балаларды дамытады, олардың білімдік және мәдени деңгейін көтереді. АҚШ пен Канададағы жетекші университеттердің зерттеулері көрсеткендей, екі тілді балалар бір тілді балаларға қарағанда жақсы танымдық қабілеттерін дамытады. Екінші тілді үйренудің ана тілінің дамуына тиімді әсерін Л.С.Выготский, Л.В. Щерба және басқа ғалымдар дәлелдеді. Кіші жастағы оқушыларға оқу материалын ұсыну принциптері: Сабақтар шынымен тиімді болып, баланы қатты күш салып алмау үшін олар белгілі бір принциптерді ұстануы керек.
1. Еріктілер. Ешқандай жағдайда баланы ерте жастан ағылшын тілін үйренуге мәжбүр етпеңіз. Егер сабақтар міндеттерге айналса, онда олар тез зерігеді, содан кейін балаға тілді үйрену қиынға соғуы мүмкін. Ата-аналар мен мұғалімдердің басты міндеті тілге деген қызығушылықты ояту, бұл жерде ойынның көмегі зор. Ойын арқылы балалар әлемді біледі және бұл процеске оңай қатысады, маңызды тілдік дағдыларды қиындықсыз меңгереді.
2. Баланың сабаққа деген ынтасы мен қызығушылығы. Баланың ағылшын тілін үйренуге ересектер сияқты ынтасы жоқ. Оларға мансап құрудың қажеті жоқ, болашақта ағылшын тілі керек болатынын түсінбейді. Сондықтан баланы басқа нәрсеге қызықтыру маңызды. Егер ол оқу процесіне қызығушылық танытса, егер ол көңілді және шаршатпайтын болса, баланың өзі сабаққа ұмтылады. Өз мотивацияңызды ойлап табыңыз.
3. Баланың оқудағы жайлылығы. Жайлылық оқудағы маңызды сәт. Кейбір балалар басқа балалармен және мұғаліммен бірге топта қорықпай, жатырқамай оңай қалады, ал кейбіреулерінің қасына ата-аналардың бірі қажет. Бұл баланың жасына және оның мінезіне байланысты. Егер сабақтар бала үшін табиғи болса, онда ол материалды оңай меңгере бастайды. Егер сіз балаңыздың оқуға қарсылық көрсетіп жатқанын көрсеңіз, оны елемеуге болмайды. Мүмкін әдіс оған сәйкес келмеуі мүмкін, ол мұғалімді ұнатпайды немесе оған қиын болуы мүмкін. Қызығушылықты қалпына келтіру үшін қолданған тәсілді өзгерту керек.
4. Оқыту кезектілігі. Алты жасқа дейін балаларға ережелер, орфография және грамматика болмайды, бірақ жаңа сөздерді ән, би, ойын арқылы бірге үйрену тиімді. Ең бастысы материалдың баяндалуы дәйекті және жаңа білім балаға бұрыннан таныс нәрсеге оңай «түсуі» керек.
5. Табандылық. Ең бастысы, қиын жолға түскеніңізді ұмытпаңыз, оның соңында алғыс үлкен болады. Көрінетін нәтиже болмайтын кездер болады. Осы сәттерде сіз балаңызға қолдау көрсетіп, онымен бірге туындаған қиындықтарды жылдамдықты жоғалтпай жеңуіңіз керек. Сонымен қатар, егер сіздің балаңыз сіз таңдаған әдісті ұнатпаса, оған басқа әдісті таңдаған дұрыс. Ең бастысы қызықты техниканы табу, табандылық бірте-бірте өздігінен пайда болады.
Кіші жастағы оқушыларға ағылшын тілі сабақтарын ұйымдастырудың критерийлері: Оқыту формалары мүмкіндігінше лексикалық бірліктерді игеруге емес, пәнге деген қызығушылықты оятуға, баланың коммуникативті дағдыларын дамытуға, өз ойын жеткізе білуге бағытталуы керек. Материалды меңгерудің белгілі бір сапаларына қол жеткізу маңызды, бұл баланың тілдік бірліктерінің баланың құзыреттілігінде кейінгі өсуін болжай отырып, оларды минималды қаражатпен қамтамасыз етуге, оларды ситуациялық және мағыналы пайдалануға мүмкіндік беруі керек.
Ағылшын тілін оқытудың негізгі әдістері.
Ассоциативті әдіс
Бұл әдіс қиялы дамыған балалар үшін өте қолайлы. Оның мәні – зерттелген сөз тіркесі немесе сөз қандай да бір жарқын бейнемен, суретпен байланысты. Яғни, алма сөзін жаттай отырып, олар дәмді шырынды алманы бейнелейді. Кейін жарқын бейне жадта қажетті сөзді табуды жеңілдетеді.
Коммуникативті әдіс (лексикалық тәсіл)
Бұл тілді қарым-қатынас, пікірталас арқылы үйрену әдісі балалар біртіндеп ағылшын тілінде ойлауға үйренеді. Сіз күннің қалай өткенін, жаңа кітаптың немесе фильмнің қаншалықты қызықты болғанын, демалыс күндері қайда барғаныңызды талқылай аласыз. Осылайша, балалар сөйлемде оңай қолданылатын сөз тіркестері мен сөз тіркестерін үйренеді.
Аудио-лингвистикалық және аудиовизуалды әдістер
Осы әдістермен сөйлеу жақсы қолданылады. Олар қызықты диалогтарға негізделген, мұны балалар сөйлеуді оңай үйренеді.
Иммерсия әдісі
Балалар фильмдер көреді, ән тыңдайды, осылайша ағылшын тілінің ерекше сөйлеуін қабылдайды. Мектепке дейінгі жаста, ағылшын тілін үйрету кезінде, бала ең алдымен қарым-қатынасқа үйренеді. Негізгі екпін балаларды ағылшын тілін түсінуге және оған жауап беруге үйрету. Осы жаста айтылу негіздері де қаланады. Балалар қарапайым ағылшын сөздерін қолданады, әндерден сөз тіркестерін жаттайды, ойындарда сөздерді тануға үйренеді. Ағылшын сөздері балалардың ана тілінде таныс және оларды бір-бірімен үйлестіру оңай ұғымдарды білдіруі маңызды. Кішкентай балаларға заттар атауларын (оларға қол тигізуге болады) және әрекеттерді (оларды көбейтуге болады) есте сақтау оңайырақ. Киім, дене мүшелері, отбасы мүшелері, сәлемдесу, ойыншықтар, жануарлар бұлардың бәрін балалар ағылшын тілінде үйрене алады. Бұл жастағы ақпаратты қабылдаудың тағы бір ерекшелігі балалардың бейнелі есте сақтау қабілеті дамыған, сондықтан сөздер визуалды түрде көрсетіледі. Бұған нақты заттар, суреттер, ойыншықтар көмектеседі. Ол оқыту мен сурет салуда, бояуда, кесуде, ұпай бойынша іздеуде белсенді қолданылады, шығармашылық жұмыс сөздерді оңай есте сақтауға ықпал етеді.
Бастауыш сынып оқушыларына арналған ағылшын тілін ерте мектеп жасында оқу арқылы әлемді танып білудің уақыты екендігін білдіреді. Бұл кезеңдегі балалар өте білгіш, белсенді, оларға бір орында отыру қиын, олар тез шаршайды. Сондықтан ойындар, мобильді тапсырмалар, өлеңдер мен әндер, мультфильмдер көбіне бастауыш мектеп жасында қолданылады. Сабақ барысында бала енді қызығушылығын тез жоғалтпайды, бірақ әр түрлі тапсырмаларды кезектестіріп, процесті көңілді етіп құру маңызды. Бұл жастың маңызды аспектісі оқу іс-әрекетінің басталуы. Баланың зейіні артады, ол тұрақты болады. 7 9 жасқа дейін балаларға белгілі бір мерзімге берілген бағдарламаны орындау әлдеқайда оңай. Жад жақсарады ол саналы түрде реттеледі. Бұл жаста балалардың жетістіктерге деген құштарлығы артып келеді. Олар онсыз да мақсат қойып, нәтижеге жетуді біледі. Бұл мүмкіндік ағылшын тіліне деген қызығушылықты арттыруға мүмкіндік береді. Сонымен, бірте-бірте ойын және қызықты тапсырмалар арқылы ағылшын тілі баланың өмірінің бір бөлігіне айналады, содан кейін оған өмірде сәттілікке жетуге көмектеседі. Сонымен, балаларға ағылшын тілін үйрету, оны оқыту әдістері де әртүрлі. Балаға қызықты болатын техниканы таңдау керек болып табылады.
Көптілді оқыту жас ұрпақтың білім кеңістігінде еркін самғауына жол ашатын, баланы жан-жақты дамытатын, өз қабілетін танытуына мүмкіндік беретін бүгінгі күннің ең басты талабы. Сондықтан баланы ерте жастан ағылшын тіліне бейімдеу қажет. Бұл тілді үйренуде мектеп жасына дейінгі балалардан бастаған қолайлы. Неғұрлым көп естіп білуге ынталанған балалардың еске сақтау қабілеті соғұрлым жоғары дәрежеде дамиды. Ал ерте жастан балаға көңіл аудармай оның жан-жақты дамуына көмек жасамасақ оның ақыл-ой, қабылдау, есте сақтау қабілеті баяу дамиды. Себебі, баланың дамуы кішкентайынан бастап қалыптасқандықтан, тілді үйрету мәселесін де ерте бастаған тиімді екені айтылуда. Алайда, ерте мектеп жастағы балаларға ағылшын тілін үйрету барысында олардың қызығушылықтарын оята отырып, ауызша сөйлеудің алғашқы дағдыларын қалыптастыру қажет.
Ағылшын тіліне ерте жастан оқытудың ерекшеліктері балалардың білім-біліктілік, танымдық, коммуникативтік құзыреттілігін қалыптастыруда ойын элементтерін қолданудың маңызы зор. Сабақ үрдісінде балаларға ойынның мақсаты мен талаптары, ережесі толық түсінікті болуы өте маңызды рөл атқарады. Ағылшын тілі ұйымдастырылған оқу іс-әрекетінде балалардын коммуникативтік, танымдық және басқада белсенділіктерін арттыру, баланың еркіндігімен, өзін-өзі шығармашылық тұрғысына көрсетуге деген қабілеттілігін дамыту жолдарында баса назар аударуымыз қажет.
Сондықтан да бүгінгі өскелең уақыт талабына сай ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін үйретудің мүмкіндіктерін тиімді пайдалана отырып білім беруді одан әрі жетілдіру мәселесі толассыз, үздіксіз дамыған тұста ағылшын тілі сабағында балалардың коммуникативтік, танымдық және басқа да белсенділіктерін, оның еркіндігімен, өзін-өзі шығармашылық тұрғысынан көрсетуге деген қабілеттілігін арттыру жолдарына баса назар аударуымыз қажет.
Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін үйретудің мүмкіндіктері ескере келе төмендегі қорытындыға келеміз:
- ерте жас шет тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді;
- балаға ойын барысында тіл үйрену қызықтырақ болатындықтан,
- балалармен жұмыс тәжірибесінде ағылшын тілін оқытуға бағытталған әр түрлі ойындарды кеңінен қолдану қажет;
- ағылшын тілін ерте жастан оқыту ісін дұрыс ұйымдастыра білу ағылшын тілі мұғалімінің басты міндеті;
- ағылшын тілі сабағында жаңа технологияларды қолдана отырып, түрлі әдіс-тәсілдерді ұтымды қолданып және әр түрлі көрнекілік құралдарды міндетті түрде тиімді пайдалана білу қажет.

2 Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытуда ойын әдістерін қолдану

2.1. Ерте мектеп жасындағы балаларға ағылшын тілін оқытудағы ойын әдістемесін талдау

Ойын — адамның өміртанымының алғашқы қадамы. Сондықтан ойын арқылы балалар өмірден көптеген мәліметтер алып, дамиды. Ойынның басты шарты жеңіске жету болса, әр ойыншы өз қарсыласының мүмкіндігімен санасып, бір-біріне деген сенімділігін арттырады. Ойынның өзіне тән мотивтері болады. Мысалы: мазмұндық, ролдік ойындар баланың зейінін, есін, ойлауын, қиялын қалыптастыруда зор маңыз атқарады. Ойын әсері арқылы бала өз қасиетін қалай қанағаттандыра алатынын, қандай қабілеті бар екенін байқап көре алады. Ал ақыл-ой ойындарында белгілі бір ережені сақтап ойнайды. Ол ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зиінділігін арттырумен қатар ерік сезім түрлерінде дамытады. Сабақта қолданылатын ойындар алуан түрлі. Олар негізінен, оқу ойындары және коммуникативтік ойындар болып екіге бөлінеді. Ойынның бір ерекшелігі, ол оқушылардың сабақта өздерін еркін ұстауына, ойларын қысылмай айтуға жағдай жасайды.

Ұлы педагог В.Сухомлинский «Ойынсыз, музыкасыз, ертегісіз, шығармашылықсыз, қиялсыз толық мәніндегі ақыл-ой тәрбиесі болмайды» дейді, демек балалармен ойынның әр түрін ұйымдастыра отырып, бір-біріне деген қайырымдылық, мейірімділік, жанашырлық, достық, жолдастық сезімдерді тәрбиелеуге болады [38, б. 63]. Ал балаларды қоршаған ортамен таныстыру, тіл дамыту, табиғатпен таныстыру, бейнелеу өнері сабақтарында жанды-жансыз табиғатқа деген сүйіспеншілік, үлкендердің еңбегіне қызығу мен сыйластық сияқты адамгершілік сапалары қалыптастырылады.
Ойын бала үшін — нағыз өмір. Егер тәрбиеші ойынды ақылмен ұйымдастырса, ол балаларға ықпал жасауға мүмкіндік алады. А.П. Усова былай деп атап көрсетті: «Балалардың өмірі мен іс-әрекетін дұрыс ұйымдастыру — оларды тәрбиелеу деген сөз. Тәрбиенің тиімді процесі ойын және ойынның өзара қарым-қатынастары формаларында жүзеге асырылатын себебі сол, бала мұнда өмір сүруді үйренбейді, өз өмірімен тіршілік етеді» [39, б. 117].
Ойынды балалар өмірін ұйымдастырудың формасы ретінде пайдалана отырып алдымен солардың ортақ мүддесін бағыттап және дамытып отыру, балалар ұжымын топтастыруға күш салу керек. А.С. Макаренко ойынның балалар өмірін ұйымдастырудағы ролін жоғары бағалай келіп, тәрбиешінің ролі туралы былай деп жазды: «Мен де педагог ретінде олармен аздап ойнауға тиіспін. Егер мен тек қана үйретіп, талап етіп, айтқанымды істетіп тұрсам, онда мен, бәлкім, пайдалы, бірақ жақындығы жоқ бөгде күш қана боламын. Мен міндетті түрде аздап ойнауға тиіспін және мен өзімнің барлық әріптестерімнен осыны талап еттім» [40, б. 89].
Дидактикалық ойын — баланың қызығушылығына негізделген оқыту тәсілдерінің бірі. Ерте мектеп жасындағы балалардың ойын баласы екенін ескере келе, дидактикалық ойындардың жүйелі қолданылуы жақсы нәтиже береді. Дидактикалық ойындарды пайдалану мәселесі педагогикалық теорияда кеңінен қарастырылған. Атап айтсақ, Ахметов С. [41], Алдабергенов А. [42], Ахметов Н.К. [43], Хайдаров Ж.С. [44], Кларин М.В. [45], Қайырбекова А. [46], Төлтаева Г. [47], Әбселемова А. [48], Әбішова А. [49] т.б. ғалымдар дидактикалық ойындардың маңызын, түрлерін қолдану жолдарын көрсеткен. Педагогикалық процесте ойын балалар іс-әрекетінің басқа да түрлерімен, бәрінен бұрын еңбекпен, оқу үстіндегі оқытумен өзара тығыз байланыста болады.
Ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп, өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ойлау, тапқырлық, ұйымдастырушылық, шыдамдылық, белсенділік қасиеттер қалыптасады. Ойын дегеніміз — жаттығу, ол арқылы бала өмірге әзірленеді.
Ерте жас — ағылшын тілін оқытуға өте қолайлы кезең, себебі бұл жастағы балалар тілдік құбылысты қабылдау қабілеттілігімен ерекшеленеді: оларда өзінің сөйлеу тәжірибесін, тіл құпияларын байқау қызығушылығы пайда болады. Олар лезде берілген шағын материалды меңгеріп алып, оны өте жақсы айтып бере алады. Шетел тілі ана тілімен қоса баланың сөйлеу қабілетін және жалпы дамуын ғана жетілдіріп қоймайды, оны өзін қоршаған айналасындағы адамдармен қарым-қатынас мәдениетіне де үйретеді. Ойын баланың тілге деген қызығушылығын арттырады және баланың тілді үйренуде жақсы жетістіктерге жеткізеді.
Ойын түрлері көп. Олар: ойын-сабақ, ойын-жаттығу, сергіту ойындары, дидактикалық мақсаттағы ойындар, сөздік ойындар, логикалық ойындар т.б. Бұл ойындар баланың тапқырлығын, байқағыштығын, зейінділігін арттырумен қатар, epiк сезім түрлерін де дамытады. Осылардың ішінде дидактикалық мақсаттағы ойындардың оқыту үрдісінде балалардың коммуникативтік құзіреттіліктерін дамытуда үлесі зор болып табылады.
Ойындар бес негізгі түрге бөлінеді:
1) үстел үсті ойындары
2) дидактикалық ойындар
3) қозғалыс ойындары
4) іскерлік ойындар
5) интеллектуалдық ойындар
Сабақ тәжірибесінде кең қолданысты дәстүрлі халықтық ағылшын ойындары алады. Халықтық ойындар арқылы ағылшын тілін оқытуда балаларды ағылшын тілінде сөйлейтін халықтардың мәдени құндылықтарына, сөйлеу мәдеиетінің дамуына тарту жүзеге асырылады. Бұл ағылшын тілін жетік меңгеруге үлкен септігін тигізеді.
Балалар диалогтық және монологтық сөйлеу қабілетін қалыптастыруға зор мүмкіндіктер алады. Халықтық ойындарға халықтың өзі әрқашан тақпақтар мен ертегілерді енгізіп отырған. «Hands up-hands down», «Nick and Andy», «Mouse and Cat» т.б қимылды сияқты ойын түрлері, олардың қарапайым мазмұнымен, балаларға жеңіл қозғалыстарымен баланың ойын әрекетіне тартылуын оятады, көңіл-күйін көтеріп, достарымен қарым-қатынасқа дайындығын айқындайды.
Ағылшын тілін ерте жастан оқытудың мақсаты — мектеп жасына дейінгі балалардың ағылшын тілінде қарым-қатынас жасай алу негіздерін меңгеруі болып табылады. Ерте жастан ағылшын тілін оқыту сәбилердің коммуникативті даму біліктілігін арттырады, қызығушылығын оятуға мүмкіндік береді, бірден көп тілдерде сөйлеуге мүмкіндік алады. Ал, әлемдік тіл ретінде бейресми түрде орныққан ағылшын тілін меңгеру ұлттың бәсекеге қабілеттілігін шыңдай түседі. Баланың шет тіліндегі сөздерді қабылдауының оң ыңғайын жасау керек. Сол оң жағдай жасаудың бірден-бір тәсілі ойын болып табылады. Ойын — баланың білім-білік дағдысын қалыптастыратын тәрбие құралы. Ерте мектеп жаста ойын әрекеті жетекші әрекет екенін ескере отырып, балалар өзінің жеткен нәтижесін ертерек көру үшін ұйымдастырылған оқу қызметтерде көбіне сөйлеу қабілетін дамытуға бағытталған ойын формасында өткізу өте тиімді. Ойын тілді әр жаста тез меңгеруге өте жақсы жағдай жасайды әрі көмектеседі.
Ойындарды мектепке дейінгі балаларының оқу қызметтерінде белгілі бір жүйемен пайдалану қажет. Ойындардың оқыту мазмұнына, танымдық іс-әрекет сипатына, ойын құрылымына сәйкес жіктемелері бар. Ойындардың жіктемесі оқушылардың жас ерекшеліктеріне, ойын сипатына, дене қасиеттерін, қимылдық әрекеттерді дамытуға, ойындардың педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес жасалады. Балалармен жұмыс тәжірибесінде ағылшын тілін оқытуға бағытталған әр түрлі ойындарды кеңінен қолдануға болады: ережеге негізделген ойындар, рөлдік, білім тереңдету ойындары, лингвистикалық ойындардың әр түрлі нұсқалары. Ойынды оқу қызметінің әр кезеңінде пайдалануға болады. Мысалы, ұйымдастыру бөлімі кезінде фонетикалық рифмовка алуға болады. Бұл кезеңде балалардың оқу қызметіне қызығуын жоғалтып алсақ, олардың тілді әрі қарай меңгеруі қиынға түседі. Сондықтан, оқу қызметі арасында ойын элементтерін қолдану баланың қызығуын, белсенділігін, ойлау қабілетін дамытуға, жаңа тақырыпты пысықтау кезеңін сапалы өткізуге материалды толық меңгеруге ықпал жасайды. Ұйымдастырылған оқу қызметтерінде 5–7 жастағы балаларға саусақ ойындарын кіріктіріп өтуде оң нәтиже береді. Себебі саусақ ойындары арқылы баланың ұсақ қол моторикасы және ой-өрісі дамиды.
Мысалы: Балалар өз саусақтарының әр қайсысына өз отбасы мүшелерінің атауын беріп, бөліп ойнайды. Бұл жерде отбасы мүшелерінің ағылшын тілінде атауын біліп қана қоймай, отбасы деген ұғымның ажырамас бөлік екенін ұғынады.
The Family (саусақтармен ойын)
This is our mother,
This is our feather,
This is our brother tall,
This is our sister,
This is our body,
Oh, how we love then all!
Ағылшын тілін ерте жастан оқытуға арналған ойындар «Өрмекші» саусақ ойыны. Ойынды сергіту сәтінде қолдануға болады. Ойынның барысы: Бірінші ойыншық өрмекшіні көрсетіп: «It’s a spider... spider... spider. It has got many legs. These are legs... legs» деп айтамыз. Балалардың да осы сәтті бірге қайталауына мүмкіндік береміз: «Legs, spider». Show me your hand. This is a spider. Spider is climbing, climbing, climbing (өрмекшінің қолдары өрмелеп жоғары шығады деп көрсетеміз) and falling down! (төменге қарай құлайды!) Ойын кезінде өрмекшінің жақсы өрмелейтінін, және оқыста құлап кеткенде ол өлмейтінін айта кету керек.
«Volchevny mirror» (сиқырлы айна). Мақсаты: Зейінді дамыту. Айнадан ойыншық аңдардың бейнесі біртіндеп балаларға көрсетіледі. Содан соң сиқырлы айнадан бірнеше аңдар бір мезгілде көрсетіледі. Балаларға сұрақтар қойып, нені көргенін және оның санын сұрау керек: I see a dog. I see five dog. «Clap your hands» — Қол соғу. Мақсаты: Тез, дәл қимыл жасау, есту қабілетін жетілдіру, ретімен санауды, қанша, қанша болса сонша ұғымдарын қалыптастыру. Қажетті құралдар: Педагогтың және әрбір баланың алдына тілі бар дөңгелек. Ойын барысы: 1 – нұсқа: Педагог қол соғады. Балалар санайды. Ортаға шақырылған бала педагогтың неше рет қол соққанын айтуы немесе дөңгелектің тілін саны сонша қара дөңгелекшелер тұрған бөлікке қаратып қоюы тиіс. 2 – нұсқа: Ойын күрделенеді. Балалар үндемей, қол соғу санын есептейді, әрқайсысы дөңгелек тілін өздігінен жылжытады. Педагог қатарларды аралап, ойын ережесінің дұрыс орындалуын тексереді. Ойын екі-үш рет қайталанған соң, қорытындысы шығарылады. Ойыншылары қателеспеген қатар ұтып шығады.
Мақсаты: Заттардың сипаттамалық қасиеттерін ажырата білуге үйрету. Сөздік қорын дамыту. Ойын барысы: Ойынды доппен ойнауға болады. Педагог балалардың біреуіне допты лақтырып, сөз тіркесін айтып «Is it true not?» деп сұрақ қояды. Мысалы: Yellow lemon. Pink piggy. Orange bear. Brown monkey. White snow. Red crocodile. Purple mouse. Green grapes. Grey elephant. Purple cucumber. Simon says Бұл ойын түрі өте қызықты және қимыл - қозғалыс ойны. Ойын шарты мынада: Жүргізуші балалардан бір әрекет жасауын сұрайды, Бірақ егер жүргізуші «Simon says» десе орындайды, айтпаса орындамайды. Мысалы: T.: Simon says «Sit down!» (балалар отырады). Stand up! (балалар тұрмайды) Clap the sound Мақсаты: Белгілі бір дыбыстары бар сөздерді табу. Балалардың сөздік қорын дамыту. Дыбыстар туралы білімін бекіту. Ойын барысы: Педагог дыбысты айтады, содан соң сөздерді айтады. Егер сөздің ішінде берілген дыбыс болса — бала қолын шапалақтайды, егер дыбыс болмаса — қолдарын шапалақтамайды. Мысалы: «B» дыбысы — butter, cucumber, brother, cat, mother.
Ерте мектеп жасындағы балалалық шақ ертегі, қызықты ойындар, әңгімелер мен өлеңдер әлемі. Бұл жаста балалардың балабақшадан мектепке ауысу үрдісі жүреді, жетекші әрекет түрінің өзгеруі, яғни ойын әрекетінің оқу әрекетіне ауысуы болады. Бірақ баланы ойын әрекетінен айырудың қажеті жоқ. Оқытудың ойын әдісі өте пайдалы болып келеді, өйткені балаларды ой еңбегіне бірте-бірте үйренуге мүмкіндік береді. Ойын әдісінің кеңінен қолданылуы ойынның бала қуанышының көзі ретінде ғана айқындалмайды, соынмен қатар ол оқыту міндеттерін шешудің ең негізгі жолы болып табылады. Ойындарды мектепке дейінгі балаларының оқу — іс-әрекеттері де белгілі бір жүйемен пайдалану қажет. Ойындардың оқыту мазмұнына, танымдық іс-әрекет сипатына, ойын құрылымына сәйкес жіктемелері бар. Ойындардың жіктемесі оқушылардың жас ерекшеліктеріне, ойын сипатына, дене қасиеттерін, қимылдық әрекеттерді дамытуға, ойындардың педагогикалық мүмкіндіктеріне сәйкес жасалады. Ойындарды оқыту мазмұнына сәйкес түрлері: 1. Ойын — саяхаттар. Олар ертегіге ұқсас, фактілер немесе оқиғаларды бейнелейді. Бірақ олар ерекше түрде ашып көрсетеді, қарапайым жұмбақ арқылы, қимылдық оңай жолмен, қажеттілер қызық жолмен беріледі. 2. Ойын — тапсырмалар. Бұл ойындардың негізін заттар мен әрекет, сөздік тапсырмалар кұрайды. Ойын міндеттер мен әрекеттері бір нәрсені болжауға негізделеді. 3. Ойын — болжамдар. Бұл ойындар, Не «болар еді...?», «Мен не істер едім, егер...?» деген сұрақтарға негізделеді. Ойынның дидактикалық мазмұны балалардың алдына проблемалық міндет пен ситуацияны қоюда ерекшеленеді. Мұндай ойындар білімді нақты жағдайда қалыптастыра байланыс есептерін тағайындауды талап етеді. 4. Ойын — жұмбақтар. Жұмбақтың негізгі ерекшелігі логикалық астарын болуында, олар баланың есі әрекетін белсендіреді. Жұмбақтар салыстыру, теңеужәне сипаттау арқылы ұғымның қасиеттерін ажыратуға тәрбиелейді, оқушы қиялының дамуына әсер етеді. Баршамызға белгілі ойын арқылы баланың дене құрылысы жетіліп өзі жасаған қимылына сенімі артады. Баланың бойында ойлау, тапқырлық, шыдамдылық, ұйымдастырушылық, белсенділік қасиеттер қалыптасады. Сабақтан тыс уақытта ойналатын ойын түрлері оқушылардың қимыл қозғалысқа деген икемділігін арттырып, шығармашылық қабілетін кеңейтеді. Халық өзін қоршаған дүниенің қыры мен сырын егжей-тегжейлі білуді баланың шамасына ойын арқылы жастайынан сіңіре беруді көздеген. Ойын бала табиғатымен егіз. Өйткені бала ойынсыз піспек емес, жан-жақты дамымақ емес. Бұл жерде атап айтатын бір нәрсе, ойындарды бүгінгі педагогикалық ілім талаптарына сай іріктеп, ретті қолдана білсек, онда ол сабақтың сапасын көтеріп, тиімділігін арттырады, сабақтан тыс уақытта жүргізілетін тәрбие жұмыстары жандандыра түседі. Шетел тілін балаларға оқытудың шарттарын ескере отырып, балалар ерте жастан шетел тілін оқып, түсіне білу қабілетін қалыптастыруға мән берілуі тиіс. Осыған орай, шетел тілін ерте мектеп жасында оқытудың практикалық мақсатын жүзеге асырудың алғышарты оқыту әдіс-тәсіліне, коммуникативтік бағдар беруге назар аударылады. Ойынның міндеті баланың қызығушылығын туғызып, белсенділігін арттыратындай іріктеліп алынған нақты мазмұнымен анықталады. Ойындар жаңа тақырыптарды өткенде, сөздерді, грамматикалық материалды, тұрақты сөз тіркестерін пысықтыруға арналған жаттығулардың бір түрі ретінде пайдаланылады. Мұғалім ойындардың сабақ кезінде қолдануға ыңғайлы, ықшам, өткізілуі жағынан қарапайым түрлерін таңдап алғаны жөн. Таңдап алынған ойындар шәкірттердің сөз байлығына, тілдік қорына сай болуы керек. Қандай да болмасын ойынды өткізу үшін мұғалім алдын ала жоспар құрып алуы қажет. Ол жоспар, әдістемелік тұрғыдан алып қарағанда мынадай шарттарға жауап беруі қажет:
Ойынның өтілетін сабақтың тақырыбы мен мазмұны сәйкес келуі;
Ойынға бөлінетін уақыттың нақты белгіленуі;
Ойынның ойналу түрінің топ болып ойнау, кішірек топ болып ойнау т.б. нақтылануы қажет;
Ойынға қажетті материалдардың түгел дайындалып қойылуы;
Қолданылатын сөздер, сөз тіркестері, мақал-мәтелдері, тақпақтар өлеңдердің таңдалынып алынуы;
Пысықталатын грамматикалық, фонетикалық, лексикалық материалдардың анықталуы;
Ойынның өту барысының жоспары жасалуы.
Балалармен жұмыс тәжірибесінде ағылшын тілін оқытуға бағытталған әр түрлі ойындарды кеңінен қолдануға болады: ережеге негізделген ойындар, рөлдік, білім тереңдету ойындары, лингвистикалық ойындардың әр түрлі нұсқалары. Ойынды сабақтың әр кезеңінде пайдалануға болады. Мысалы, ұйымдастыру бөлімі кезінде фонетикалық рифмовка алуға болады. Бұл кезеңде балалардың сабаққа қызығуын жоғалтып алсақ, олардың тілді әрі қарай меңгеруі қиынға түседі. Сондықтан, сабақ арасында ойын элементтерін қолдану сабаққа қызығуын, белсенділігін, ойлау қабілетін дамытуға, жаңа сабақты пысықтау кезеңін сапалы өткізуге материалды толық меңгеруге көмектеседі.
Ағылшын тілін оқытуды білім беретін мекемелерден басқа, отбасы ортасында да жүзеге асыруға болады. Бұл үшін педагогикалық білімнің болуы міндетті емес, жай ғана үй жағдайында балалармен дидактикалық ойындарды ұйымдастырып өткізу ғана жеткілікті, мысалы ас дайындау, немесе серуен кезінде белгілі бір заттарды ағылшын тілінде атауын қайталату. Ағылшын тілінде жұмбақтар, сөзжұмбақтар, лото, лингвистикалық ойындар, бөлмедегі жиһаздарды орнына қою, дүкендерді аралау, телефонмен сөйлесу, т. б. түрінде де ойналады.

2.2 Ағылшын тілі сабақтарында оқу-танымдық үдерісті дамытатын ұлттық ойындар жүйесі

Ұлттық ойындар қазақ халқының ерте заманнан қалыптасқан дәстүрлі ойын-сауықтардың бір түрі. Оның бастауы алғашқы қауымдық қоғамда шыққан. Ұлттық ойындар негізінде әр халық түрлі-түрлі жаттығулар жасау жолымен дене шынықтыру ісінің негізін салды. Бертін келе шынайы спорт ойындарының шығуына түрткі болды. Оның адам денсаулығына жақсартуда пайдалы аса күшті екені қилы. Ұлттық ойындар ата-бабаларымыздан бізге байлығымыз, асыл қазынамыз. Сондықтан, үйренудің күнделікті тұрмысқа пайдаланудың заманымызға сай ұрпақ тәрбиелеуге пайдасы орасан зор. Ойын баланың алдынан өмірдің есігін ашып, ұштаса береді.

Ұлттық ойынның оқыту үрдісінде қолданудың тиімді жақтарын жазып қарастырып жүрген мына ғалымдардың еңбектерін басшыллыққа алдық. Құрманбаева С.К. [50], Несіпбаев Б.К. [51], Атабаев А.С. [52], Наурызбаев Ж. [53].
Ойын дегеніміз ұшқын, білімге құштарлық пен еліктеудің маздап жанған оты. Міне, ойын дегеніміз тынысын кең алысқа меізейтін, ойдан-ойға жетелейтін, адамға қиялмен қанат беретін осындай ғажап нәрсе ақыл-ой жетекшісі, денсаулық кепілі, өмір тынысы.
Мектеп жасына дейінгі жас ұрпақтың қалыптасуына әсер ететін фактордың бірі, дәстүрлі мәдениетіміздің бір бағыты халықтың ұлттық ойындары. Ата-бабамыз ойынды тек баланы алдандыру, ойнату әдісі деп қарамай, ол халықтың ғасырлар бойы жасаған асыл қазынасы, баланың көзқарасы, мінез-құлқын қалыптастырып, бір жүйеге келтіретін тәрбие құралы деп санаған.
Қазақтың ұлт ойындарының бір қыдыруы ойлануды қажет ететін ойындарға жатады. Олар негізінен логикалық ойлау мен математикалық философиялық ойлауды дамытуға негізделіп жасалғандай. Оймен келетін ойындарды сөз еткенде шахмат, дойбы, ойындарына тоқталмасқа болмайды.
Шахмат, дойбы, тоғызқұмалақ ойындары қазақтар мекендеген ежелгі түрік заманнан белгілі. Сайып келгенде ойындар қазақ халқының ғасырлар бойы рухани байи түсуіне еңбек етіп келеді және болашақ ұрпаққа да еңбек ете береді.
Ұлттық ойындардың мектеп жасына дейінгі балаларға лайықтары «Көкпар», «Орамал алу», «Тақия жасыру», «Алтын қақпа», «Ақ серек-Көк серек», «Айгөлек», «Ақ сандық – Көк сандық», «Ақ сүйек» баланың көзін жұмғызып алаңдағы ағаш ішіне сүйекті лақтырып жіберіп, іздеу т.б. ойындар ойнату арқылы баланы тапқырлыққа, жылдамдыққа, шапшаңдыққа, икемділікке, батылдылыққа үйрету іске асырылады. Яғни, таңертеңгі қабылдау кезінен кешке баланың үйге қайтуына дейінгі уақыт аралығындағы күн тәртібіне сәйкес дене тәрбиесі күні бойғы тәрбие түрлерімен біртұтас сабақтас жүргізіледі. Сондықтан да, бағдарлама бойынша арнайы өтілетін тақырыптық тәрбие сәттерінің арасында әуелі дене сергіту, жұмыс соңында ырғақты қимыл-қозғалыс ойындарын өткізу көзделеді.
Халқымыздың тарихи-мәдени мұраларының түрлері өте көп. Солардың қай-қайсы да адам игілігіне қызмет етуге бағытталған. Сондай аса құнды мәдени игіліктердің бірі ұлттық ойындар болып табылады. Қазақтың ұлттық ойындары ерлікті, өжеттілікті, батылдылықты, дененің шынығуын қажет етеді. «Орамал ілу», «Асық ату», «Түйілген орамал», «Қыз қуу», «Ұшты-ұшты», т.б. ұлттық ойындар баланың сөздік қорын молайтуға, өмір тәжірибесін кеңейту, ептілік қабілеттерін жетілдіруге өз әсерін тигізеді
Мысалы төмендегідей ойын түрлері:
Ақшамшық (сақина салу). Бұл қазақ халқының ерте заманнан келе жатқан дәстүрлі ойыны. Оны сақина салу, сақина тастау деп те айтады. Ойынға он-он бес адам қатысып, ортаға бір жігітті немесе бір қызды шығарып, қолына сақина ұстатады. Ойын ережесі бойынша қыз-жігіттер үйде дөңгелене отырып, екі алақанын бір-біріне қабыстырып алға созады. Ойынды жүргізушінің ала-қанындағы сақинаны кімге салса да өз еркі. Ол барлық адамдардың алақанына сақина салған болып шығысымен, «Тұр сақинам, тұр», - деп, немесе «Ақшамшығымды бер!» деп дауыстайды. Сол сәт сақина тасталған адам орнынан атып тұруға тиісті, «Сақина менде», - деп. Оны көршісі ұстап алмай қалса, жұрт алдында өз өнерін көрсетеді. Кейбір кітаптарда сақина тастау ақшамшық емес, ақшымшық деп те жазылып жүр.
Теңге алу. Жерде жатқан теңгені атпен шауып келе жатып іліп алу үлкен ептілікті, ат құлағында ойнайтын шабондоздық тәжірибені қажет етеді. Теңгені жерден іліп алғандарға бәйге беріледі.
Көкпар. Ұлттық ат ойыны. Этнографтардың айтуынша, әуелгі атауы «көк бөрі» сөзінен шыққан. Бұрындары мал баққан көшпелі халықтар көк бөріні соғып алғанда өлігін ат үстінде сүйрелеп, бір-бірінен ала қашып, өздерінің ойынның бір түрін ойлап тапқан. Уақыт өте келе көкпар ұлттық ойынға айналған. Екі топ болып бөлініп, көкпарды бір-бірінен алып қашып, қазандыққа салу. Қай топтың жігіттері шапшандық көрсетіп, қазандыққа көкпарды салу ұпайлары көп болса, сол топ жеңіске жетеді. Келесі топ жеңіліске ұшырайды.
«Күміс ілу» (жүзік ілу) ептілікті, атқа жақсы отыруды керек ететін ұлттық ойын. Келін түсіру, қыз ұзату салтанатында қалыңдық орамалға түйіп, өзінің күміс шолпысын, әйтпесе жүзігін тастайды. Сондықтан да кей жерлерде бұл ойын «жүзік ілу» деп аталады. Қатты шауып келе жатқан шабандоз жігіт ат екпінін бәсеңдетпеспен, әлгі орамалды іліп алып кетуі керек. Осылайша қазақ жігіттер өзінің ептілігі мен шеберлігін «Күміс алу» сайысында дәлелдей білген.
«Бәйге». Бұл жарыстың бірнеше түрі бар. Олар: аламан бәйге, тай жарыс, құнан бәйге, топ бәйге. Бәйге жарысы, негізінен, жазық жерлерде өткізіледі. Көмбеге алғаш озып келген шабандоз жеңімпаз атанып, сыйлыққа ие болады.
«Асық ойыны». Бұл балалардың ежелгі спорттық ойыны. Тақыр алаңға көлденеңінен түзу сызық сызады да, соны бойлай тігілген кенейді кезектесіп сақамен ату арқылы мергендік сынасады. Асық ойынының үш табан, бір табан, шығу, шеңбер секілді бірқатар түрлері бар. Ертеде қазақтың қыз-келіншектері де асық ойнаған. Олар ойнаған асық ойындары қора хан, құмар, т.б. аталған. Асықтың «Хан талапай», «Төрт асық», «Атпақыл», «Қақпақыл», «Омпы», «Сасыр» секілді түрлері де бар.
«Ақсүйек». Бұл ойында қойдың жілігі немесе жауырыны, жамбасы пайдаланылған. Ойын жүргізуші ойыншыларды екі топқа бөледі. Сөйтіп, алдын ала әзірленген сүйекке белгі салып алған соң, оны алысырақ барып лақтырады. Кейде екі топтың мүшелері кезектесіп те лақтырады. Ойынға қатысушылар ақсүйекті іздеп табуы тиіс. Ақсүйекті тапқан ойыншы ешкімге білдірмей, оны көмбеге жеткізуі тиіс. Ал мұны қарсыластары біліп қойса, қолма-қол тартып алуға тырысады. Сондықтан ақсүйекті тауып алған топтың ойыншылары біріне-бірі лақтырып, көмбеге қай топ бұрын жеткізсе, сол топ жүлдегер атанады. Зеректікке, ептілік пен икемділікке баулиды.
Арқан тарту. Бұл екі топқа бөлінген балалармен немесе екі баламен ойналады. Арқанның екі жағынан екі бала немесе екі топқа бөлінген балалар тартысады. Қай топ арқанды өз жағына тартып, алып, кесе сол топ жеңіске жетеді. Екі бала тартысқанда қай бала өзіне қарай арқанды тартып екінші баланы құлатса, құламаған бала жеңіске жетеді.
Орамал тастамақ. Балалар шеңбер жасап тұрады. Бастаушы (тәрбиеші) балаларды айнала жүріп бір баланың артына орамал тастап кетеді. Артына орамалды тастағанын сезген бала менің артымда деп жауап береді. Артына орамалдың тасталғанын сезбесе ол өлең, тақпақ айтып немесе билеп беруі керек. Балалар шеңбер бойында көздерін жұмып тұруы керек. Ойын осылай жалғаса береді.
Ақсерек-көксерек. Бұл ойынды ойнау үшін балалар екі топқа бөлінеді, қолдарынан ұстап тұрады. Ара қашықтық 20 30 қадам.
1-ші топ. Ойынды бастайды: Ақсерек-ау ақ серек
Бізден сізге кім керек.
2-ші топ Ақсерек-ау ақ серек
Жаман-жаман бала аты (бала аты) керек
Аты аталған бала келесі топқа дейін жүгіріп барып ортасынан ұстасқан қолдарды ажыратып кету керек. Егер өтіп кетсе сол топтан бір баланы тобына алып қайтады, өте алмаса сол топта қалады. Ойын осылай жалғаса береді.
Түйілген орамал. Ойын жүргізуші ойынды өзі бастайды. Ең алдымен балаларды айналасына жинап алады да «1, 2, 3» - деп дауыстайды. Осы кезде балалар жан-жаққа бытырай қашады. Ал ойын жүргізушісі қолында түйілген орамалы бар баланы қуалайды. Ол орамалды басқа біреуге лақтырады қағып алған бала қаша жөнеледі. Осылайша ойын жүргізіледі, түйулі орамалды алғанша қуалай береді. Ұсталған ойыншы көпшілік ұйғарымымен ортада тұрып өнер көрсетеді. Одан кейін ойын жүргізуші ауыстырылады. ойын ойнап болған соң балалар шеңбер жасап тұрады.
Сақина жасыру. Ойынды өткізуші және сақина жасырушы бала белгіленеді. Қалған ойыншылар жерге отырып тізілерінің үстіне алақандарын жаяды. Бастаушы жабулы қолын әрбір ойыншының алақанына салысымен, ол бала алақанын жаба қояды. Бастаушы бір баланың алақанына сақина салысымен, ойыншылардың біреуінен «Сақина кімде» - деп сұрайды. Ол сақинаның кімде екенін білсе сол баламен орнын ауыстырады. Ал білмесе ол өз өнерін көрсетеді. Ойын басқарушы ойынды осылай жалғастыра береді.
Ойын балалардың негізгі іс-әрекетінің бір түрі. Ойын барысында баланың жеке басының қасиеттері қалыптасады. Кіші мектеп жасындағы балаларды көргендерін, байқағандарын, айналасынан естігендерін ойын кезінде қолданалытанын байқау қиын емес. Ойын айналадағы болмысты бейнелейді. Ойын барысында балалар дүниені тани бастайды, өзінің күш-жігерін жұмсап, сезініп білдіруге мүмкіндік алады, адамдармен араласуға үйренеді.
Бүгінгі күн талабы баланың ақыл ойын дамыу, ойлау қабілетін жетілдіру, өзіндік іскерлік қасиеттерін қалыптастыру, заман талабына сай ойы жүйрік етіп тәрбиелеу.
Сондықтан да баланың танымын алғашқы күннен бастап дамытудың, бойында оқыту мен тәрбиелеудің негізін қалыптастырудың құралы-ойын әрекеті, яғни ойын баланың жетекші әрекеті. Бірақ, ойын теқ қана балаларды қызықтырып уақыт өткізудің құралы болмай, балаға берілетін білім мен тәрбиенің құнды негізі болуы ерек. Яғни, оқыту-тәрбиелеу жұмысын бағдарлама алаптарына сәйкес ойын үрінде ұйымдастыра отырып, баланың логикалық ойлау қабілетін арттыруға жағдай жасау негізгі міндет. Бала ойын барысында айнала құбылыс сырын танып сезінеді, себеп-салдарлық байланысты және тәуелділікті анықтауға тырысады.
Жалпы, қазақтың ұлттық ойындарының қай-қайсысының да қоғамдық және әлеуметтік мәні зор. Бұған қоса, ұлттық ойындар қазақ халқының о бастан ерекше мәдениеті болғанын айқындайды. Ата-бабаларымыз ұлттық ойындар арқылы ұрпақтың береке-бірлігі мен ынтымағын жарастырып отырған. Шындығына келсек, адамның өмір сүруінде қазақтың ұлттық ойындарының атқаратын маңызы ерекше. Басқаны былай қойғанда, әр ұлттық ойын оған қатысушыны өмір сүруге бейімдеп ғана қоймай, қиындықтан қорықпай, қарсы тұра білуге үйретеді.
Адамның үнемі ізденіске, жаңалыққа ұмтылуы ол физиологиялық құбылыс, ал заманауи технологиялардың қоғамымыздың түрлі салаларында орын алып, дамуы бүгінгі күннің талабы. Және сонымен қатар келешегімізге ұмтыла отырып өткен өркениетімізді де ұмытпай ұлттық ойындарды сабаққа жаңаша әдістерді пайдалан отырып енгізу . Қазіргі таңда жаңа педагогикалық технологиялар түрлері өте көп. Оларды тиімді етіп шет тілі сабағында қолдану мұғалім шеберлігіне байланысты. Қоғам талабына сай шетел тілдерін оқытуда қойылып отырған ортақ міндет тілді коммуникативтік бағытта оқыту. Ондағы мақсат оқушылардың өз ойларын жеткізумен шектеліп қана қоймай, өзара тіл табысып, пікір алмасуға үйрету, өз жұмысына, топтағы немесе жұптасқан оқушының жұмысына, жауабына сыни тұрғыдан ойлап талдау жасай алу, өз ойын қорытындылай білу. «Interactive» ағылшын тілінен аударғанда «ортақ белсенділік» деген мағынаны білдіреді. Инновациялық оқыту технологиялардың білім беру жүйесін дамыту ісіне берері мол. Оларды қолдану оқушының өздігінен сабаққа дайындалу деңгейін арттырады; оқу үдерісін жүргізуді қызықты етеді; шығармашылық жағынан бұрын болмаған кәсіби дағдыларды қалыптастырып, жаңа мүмкіндіктер туғызады. Сабақты қызықты өткізу мұғалімнің қолында екені баршамызға белгілі. Жаңаша әдісті пайдалан ал ұлттық құндылығымызды ұмыттырма дегім келеді.
2.3 Ағылшын тілі сабақтарында ұлттық ойындарды қолданудың мүмкіндіктері

Тілдің арқасында біреуді-біреу танып, бір халық екінші халықты біліседі. Халық педагогикасының мақсаты бірнеше ғасырға созылған халық тәжірибесіне сүйене отырып, болашақ ұрпақты еңбекке, бүкіл елдің қамын ойлау сияқты ең жоғарғы адамгершілік, имандылық қасиеттерге тәрбиелеу. Халық педагогикасының негізіне этнографиялық материалдар, халықтың тәрбие дәстүрлері, халық ойындары, отбасы тәрбиелері, халықтық қол өнері кіреді. Педагогикалық дәстүрлер мен тәсілдердің тәрбие беру және оқытудағы өзара тәуелдік мақсаттары, міндеттері және құралдары халық педагогикасының жиынтығы болып саналады. Ізгілік жолындағы ізденістер екі бағытта жүреді: бірі оқып, білім алу, екіншісі адамгершілікті қалыптастыру тәсілі тәлім-тәрбие беру. Ұлттық тәрбиенің негіздері ағылшын тілін оқыту мазмұны мен астасып, сабақтасып жатуы шарт. Себебі қандай да бір шет тіл жас ұрпаққа оқытылып, үйретілгенде ол баланың ұлттық дүние танымы ескерілу керек. Оқушыға ұлттық дүние танымнан алшақтатып ерте жастан тіл үйретуге болмайды. Егер ерте жастан ағылшын тілін оқытуда, дұрыс оқулықтар мен бағдарламалар таңдап алынбай, ұлттар мен ұлыстардың өзіне тән менталитеті ескерілмей, оқушының ұлттық сана мен мәдени құндылықтарына нұқсан келтіріп оқытылатын болса, өз тілін ұмытқан тек қана басқа бір ұлттың шет тілін меңгерген ұрпақ пайда болды. Осы кемшіліктерді болдырмау мақсатында әрбір ұстаз Абайдың, Мағжанның педагогикасын оқып-үйреніп, «этнопедагогикасын» және «этнопсихология» жаңа заманға сай ғылым негіздерін тезірек меңгерген жөн. Халық педагогиканың мынадай мақсаттарын көрсетуге болады:

1. Оқушылардың ұлттық салт-дәстүр, әдет-ғұрып, мәдениет пен өнерге деген қызығушылықтарын арттыру арқылы халықтың асыл мұрасын құрметтеуге тәрбиелеу.
2. Республиканы мекендейтін түрлі халықтардың салт-дәстүр, әдет-ғұрып, мәдениетімен, өнерімен таныстыру.
3. Халықтық педагогиканың құралдары арқылы жеткіншектердің адамгершілік сезімі, мәдени деңгейі мен эстетикалық талғамын қарастыру. Халқымыздың тарихи мәдени мұраларының түрлері сан алуан. Солардың қай-қайсы да адамға қызмет етеді. Осындай аса құнды мәдени игіліктердің бірі ұлттық ойындар. Оны халық педагогикасның құрамдас бөлігі ретінде мектепте оқыту қолға алынып отыр. Қазақтың ұлттық ойындарын мазмұнына, мақсатына қарай: ойын-сауық, спорт және ойлау ойындары деп 3-ке топтауға болады. Ұлттық ойындар баланың шығармашылық қасиетін оятып, бүкіл өміріне ұштаса береді. Ойын дүниеге ашылған жарық терезе іспетті, ол арқылы баланың рухани сезімі өмірімен ұштасып, өзін қоршаған дүние туралы түсінік алады. Сабақ барысында ойын элементтерін дидактикалық материал ретінде пайдаланудың тек бастауыш сыныпта ғана емес, сондай-ақ жоғары сыныптарда да пайдаланудың берері мол. Ойын элементтері араласқан жерде жарыс болмай тұрмайды. Оқушылар жолдастарынан қалып қоймау үшін, сабаққа белсенді қатысып, берілген сұраққа ойлана жауап іздейді. Ойын араласқан сабақ оқушыларға әсерлі болып, білімге құштарлығын арттырып, түсініктерін кеңейте түседі.
Ойын маңызды іс. Қандай ойын болса да, негізгі мақсатқа жұмсалуы керек. Ойын адам жанын ынтықтырумен бірге оның бойындағы көптеген қасиеттерді ұштап білім дәнін бойға білдіртпей дарытады. Ойындарың қай-қайсысы болса да оқушыдан төзімділікті, тапқырлықты, шеберлікті, ізденімпаздықты талап етеді. Оқушыларға ана тілінің негізінде ағылшын тілін үйрету, олардың өз ойын ауызша және жазбаша дұрыс және келістіре баяндай білуге дағдыландыру, ағылшын тілінде жазылған шығармалардың тіл байлығын, стилін, әр сөздің атқаратывн идеялық эстетикалық жүгін жете меңгерту, кітаптарды өздігінен пайдалана білу сияқты іскерлік дағдыларды қалыптастыру, сөйтіп егемен еліміздің ұлттық мәдениетін әдет-ғұрып, салт-дәстүрін, тарихи құндылықтарын, ізгі тағылымдарын шетел тілі арқылы таныту пән мұғалімдерінің басты мақсаты болуы тиіс. Оқу орындарында берілетін оқу мазмұны мына негізгі мәселелерді қамтуы тиіс:
1) Оқушылар өз ұлтының тілін, мәдениетін, тарихын терең түсіну арқылы өз халқының дүниежүзілік мәдени мұрадағы орны мен үлесін білуін қамтамасыз ету.
2) Оқушылардың жеке мүддесін ескере отырып, оқу мазмұны мен қатар әр оқушының қабілетін, қызығуын, ынтасын дамытуға мүмкіндік беретін пәндерді оқыту. Халық педагогикасын оның ішінде қазақтың ұлттық ойындарын ағылшын тілі сабағында пайдалана отырып сабақ өту оқушылардың пәнге қызығушылығын арттырып, шеберліктерін шыңдай түседі. Қазақтың ұлттық ойындары халық педагогикасының негізгі бір саласы ретінде оқушыларға жан-жақты білім беруге, олардың өмір тәжірибелерін кеңейтуге, дүниені танып білу қабілетін жетілдіре түсуіне көмектесетін аса қажетті тәрбие құралдарының бірі. Міне, сондықтан да қазақтың кейбір ұлттық ойындарын мен ағылшын тілі сабағында пайдаландым: Мысалы: «жүгіру» running кім бірінші болып белгілі бір тақырып бойынша он сөз жазады. (school, town) Ауыр атлетика: кім ең көп әріптен тұратын сөзді жазады? Күрес: оқушылар екі топқа бөлініп бір-біріне сұрақтар қояды. «Бәйге ойыны». Мұғалімнің берген сұрақтарына оқушылар шапшаң жауап берулері керек. Бірінші болып жауап берген оқушыға жоғары баға қойылады. Мысалы: Абай мен Шекспирге арналған сұрақтар. 1) Шекспир кім? Абай кім? 2) Абайдың туылған жылы. Шекспирдің туылған жылы. Тағы сол сияқтылар ... «Алтын сақа» (ойын бәсеке сабағы)
1) Оқушылардың дүние танымын арттыру мақсатында жүргізілген тәрбие жұмыстарын көрсету;
2) Достыққа, ептілікке, шапшаңдыққа тәрбиелеу және тілдерін дамыту; Сабақтың тақырыбы: Сын есімді қайталау.
Сабақтың мақсаты:
а) оқушылардың сын есімнен алғанбілімін тиянақтау;
ә) ұлттық дәстүрімізді терең танып білуге тәрбиелеу;
б) ойын түрлері арқылы оқушылардың тапқырлық, ізденімпаздық қасиеттерін, қалыптастыру.
Қазақтың ұлттық ойындарының бір қатары асық ойынынан тұрады. Асық ойыны адамның жүйке жүйелерін шыңдап, ұстамдылық, дәлдікке, тұрақтылыққа, тыныс мүшелерінің қалыпты дамуына әсер етеді.
Сабақтың көрнекілігі: Карточкалар, суреттер, теңге түріндегі сұрақтар. Сыныпты екі топқа бөлеміз:1) Асық иіріп, топтардың бәсекеге шығар реті анықталады;
2) «Сақина салу» ойыны арқылы бәсекеге түсер ойынның кезегін таңдайтын баланы анықтайды;
3) Қоржыннан асық алып, бәсекеге түрінің ретін анықтайды. Қоржында бес асық болады, біреуінде музыка кілтінің суреті салынған, төртеуінде ойынның аты жазылған. Ойын түрлері 1) Ойындар. («Теңге ілу», «Орамал тастау») 2) «Бәйге» ойыны. (Сұраққа жауап) 3) Жұмбақ шешу.4) Мақал-мәтел айтудан жарыс. 1. Сын есімге байланысты алынған жаңа сөздерді қазақшадан ағылшынға аудару «Орамал тасау» ойыны арқылы жүзеге асады. Мысал: high, low, toll, big, small, long, good, bad, clever, interesting, beautiful. Әділ-қазылар алқасы ұпай санын белгілеп, ойынды бақылап отырады. 2. «Бәйге» ойыны. Мұғалімнің берген сұрақтарына оқушылар тез жауап беру керек. Мысалы: 1. Who is the tallest boy in our class? 2. Which is the highest building in our village? 3. This classroom is smaller than that classroom, isn’t it? 4. My sister is as a flower, isn’t she? 5. Which the longest river in Kazakhstan? 6. Who is the most popular singer among teenagers in Kazakhstan? 3. Now you will try to quest riddles. Мен енді жұмбақтарды қорап жәшіктің ішінен «теңге алу» ойыны ретінде алдырдым. 1. I don’t know The ABC, But I like to write As you can see (A pen, a pencil) 2. What is it that looks like a boll? Children like to turn it round. Rivers, mountains, states and towns. Can be seen all round (a globe) 5. What word has three? Syllables but 26 letters?
«Орамал тастамақ» (throw handkerchief). Дидактикалық мақсаты: балаларға ағылшынша сандарды және санауды үйрету. Ауызша, жазбаша санау дағдыларын қалыптастыру.
Керекті құралдар: Әр топқа бір-бірден бет орамал таратылады. Карточкалар.
Мазмұны: Топ қатарға байланысты топқа бөлінеді. Әр қатар бір топ болып есептеледі. Ойын басқарушы бала бір қолына орамал алады, ал екінші қолына карточканы алады. Бала карточканы жоғары көтеріп, орамалды өзі қалаған балаға береді. Суретте бейнеленген жануардың көлеңкесінің санын айтып, орамалды екінші балаға жалғастырып, бала бірден жауап береді. Мысалы: How many bears? Two bears. Қалған балалар бақылап отырады.
Әділқазыларалқасы топтарға тиесілі ұпайларды санап, ұпайы көп топ алтын сақаның иегері атанады. Қазақтың ұлттықойындарын ағылшын тілі сабағында пайдалану оң нәтиже береді деп есептеймін. Осы жоғарыда өтілген сабақтары жинақтай келе біздің айтарымыз: ұлттық ойындарды шет тілі сабағында пайдалану тиімді. Біріншіден: Ойын сабағы баланың ойлау қабілетін ұштап, өз бетінше шешім қабылдауға үйретеді. Екіншіден: Қанына тән, жақын нәрселер арқылы өтілген сабақ оқушының есінде ұзақ сақталады. Үшіншіден: Қазақтың ұлттық ойындарын ағылшынның ұлттық ойындарымен салыстыра отырып өтсе деген оқушылардың қызығушылығын оятады. Төртіншіден: Халық педагогикасының құрамдас бір бөлігі ретіндегі ұлттық ойындар ұлт мектептеріндегі ұлттық болмысты сақтауға, оны жаңа үрдіспен дамытуға көмектеседі.
Қазақтың ұлттық ойындарын алатын болсақ, тақырыпқа өте бай және әр алуан болып келеді. Ұлт ойындарының тақырыбына, мазмұнына ондағы көзделген мақсатқа байланысты негізінен үш салаға бөліп топтастыруға лайық. Ойын-сауық, тұрмыс-салт ойындары, дене шынықтыру, спорт ойындары және оймен ойлап, ойналатын ойындар.
Қазақтың ұлт ойындарының ерекшелігі оған өлең сөздің араласып келіп отыратындығы. Ұлт ойындарына үзбей қатынасып, машықтанған адам үнемі ізденісте, толғаныста жүреді. Оның іштей толғануы ілгері ұмтылуға, ізденіске итермелейді.
Баланың мектепке алғаш барған кезеңі үшін үлкен тәрбиелік маңызы бар ойындар қазақ халқында көптеп кездеседі. Бала мектеп жасына дейін сандық ұғым туралы мағлұмат ала бастайды. Бірақ оны саналы түсінбейді. Осы құбылысты сезген халық сан ұғымы туралы мағлұмат берудің алуан жолдарын ойлап тауып, олардың ақыл-ойын өте шеберлікпен жетілдіре білген. Мәселен, ағылшын тілінен сандарды оқытқан кезде, санамақтар «Он бір қара жұмбақ», «Бес тас» «Саусақ ойыны», «Ойлап тап», т.с.с. ойындарды ойнатуға болады. Ерте жастан ағылшын тілін оқытуда мұғалім әр сабақ барысында ұлттық ойындардың элементерін қолданып отыруына болады.
Шетел тілдерін оқыту мәселелерін қарастырғанда ең алдымен ана тілінің алар орны туралы мәселе сөз болады. Бұл жайында ғалымдар арасында екі түрлі көзқарас бар. Оның бірі – шетел тілін оқытуда тек ана тіліне сүйене, ана тілімен салыстыра отырып оқыту қажет деп санаса, екіншісі – шетел тілі сабағын ана тілінің көмегінсіз тікелей меңгерту керек деп есептейді. Ғалым Л.В. Ляховицский: «Шетел тілін меңгеруде ана тілінің ерекшеліктерін ескеру, үйренуші үшін жаңа тілде кездесетін қиындықтарды түсінуде өте қажет. Тек қана ана тіліне сүйене отырып, кездесетін осындай қиындықтарды жоюға болады. Шетел тілінде жаттығулар жасау арқылы сабақта ана тілін қолданбауға болады, бірақ ана тілі оқушылардың санасында сақталады. Ал егер сабақта ана тілінің ерекшеліктеріне көңіл бөлмесе, оқушылардың шетел тілін меңгеруіне кей жағдайда зиян келуі мүмкін. Яғни, сабақ тек шет тілінде ғана болса, оқушылар үшін түсініксіз тілдік материалдардың саны көбейе түсіп, ол оқушының шетел тілін меңгеруіне қызығуын төмендетеді», - дейді. Ғалымның пікірін негізге ала отырып, біздің айтарымыз ағылшын тілін оқытуда оқушының ана тілінің рөлі және де ұлттық салт-дәстүр, оның ішінде ұлттық ойындарды ойната отырып оқыту жоғары нәтиже беретіндігін атап өтеміз. Сондықтан ағалшын тілін қазақ ұлтының ұлттық дүниетанымымен, тілімен, ділімен салыстыра отырып оқыту жөн деп санаймыз.
Қорыта келгенде ағылшын тілі әлем тілі болғандықтан, қазіргі уақытта оған біздің егеменді еліміз үлкен көңіл бөліп отырғандығы белгілі. Сол себептен де қазақтың ұлттық ойындарын сабақ барысында қолдану арқылы оқушының ағылшын тілі сабағына қызығушылығын арттыру бүгінгі өмір талабы.
Қорытынды

Жаңа өмір талабы кез келген адамды алаңдатады. Шетел тілі қазіргі заман талабына сай балабақшадан бастап жүргізілуде. Бұл жас баланың бойында ертеден бастап ұлтаралық, мәдениетаралық бірлестікке дайындықтың қалыптасуына ықпал етеді. Шетел тілін ерте жастан бастап оқытудың артықшылығы әрбір баланың психологиялық ойлауына, шет тілі сөзіне көңіл аударуына, түсінуіне оң әсер ететіндігі, сонан соң негізгі мектепте білімін берік нығайтып, білім сапасын арттырып, шетел тілінде қарым-қатынасқа түсіп ерте мәдениетаралық коммуникацияға мүмкіндік береді.

Шет тілін оқып, үйрену бірден қалыптаса қоймайды. Өз ана тілін әлі толық меңгермеген балаға шетел тілін үйрету оңайға соқпасы анық. Бұл кезде мұғалімге үлкен жауапкершілік жүктеледі. Сол үшін бастапқы сыныптарда-ақ оқушыларды түрлі тәсілдермен білім алуға үйрету керек.
Шетел тілін оқыту оқушылардың санасында мәдениетаралық коммуникация іскерліктерін қалыптастырудың нақты жолы. Бұл жерде мәдениетаралық коммуникация ұлттар мен мәдениеттер арасындағы өзара байланысты түсіну ретінде қарастырылады. Оқытудың мәдениетаралық коммуникацияға байланысты бағыт-бағдары әдістеменің логикалық жалғасы болып табылады. Шетел тілі үлкен тәрбиелік диапазон. Ол оқушылардың жан дүниесін байытады, ой-өрісін кеңейтеді, көркемдік талғамын кеңейтеді, көркемдік талғамын тәрбиелейді, халықаралық достыққа, мәдениетке тәрбиелейді. Оқудың алғашқы кезіңде оқушы тілдік материалды жеңіл меңгеріп кетуі мүмкін, ол бара-бара материалдың күрделенуіне байланысты оқушы әртүрлі қиыншылықтарға кездеседі. Ал бұған мұғалімдер кезінде көмек жасай алмайды. Демек оқушы тілдің түрлі құбылыстарын меңгеру өте қиын деген ойға келеді. Мұндай қиыншылықтан тек сабақта ойын түрлерін пайдалану арқылы шығып кетуге болады. Ол үшін мұғаліммен бірге, оқушыда ойынның шартын, ережесін меңгеруі тиіс. Ойын үрлерін мақсатсыз қолдана беруге болмайды. Ойын түрлерін дұрыс қолданып өткізілген сабақта оқушының шетел тілін үйренуге деген ықыласы, сол тілде сөйлеп үйренуге деген ықыласы артып тілді жақсы меңгеруге қызығады
Сонымен, шетел тілдерін оқытуда екі халықтың мәдениеті, менталитеті және оқушы баланың ұлтына қарай қалыптасқан ұлттық дүниетанымын ескере отырып, екі тілдің тілдік ерекшеліктерін ескеру аса қажет.
Жазылған ғылыми жұмысымызды түйіндей келе айтарымыз коммуникативті іс-әрекеттік тәсілдің, сондай-ақ модельдеу, интегративтілік, дамытушылық және тәрбиелік білім берудің әдіснамалық қағидаларына сүйене отырып, біздің жұмысымызда ерте жастағы мектеп оқушыларына ағылшын тілін оқытуда оқыту деректерін терең қарастыруға тырыстық. Бұл бағытта оқыту барысында бастауыш сынып оқушылары мыналандай мәселелермен ерекшеленетіндігін байқадық:
1) жас балалардың оқытушымен де, басқа ағылшын тілін толыққанды меңгерген практиктермен де ағылшын тілінде сөйлесуге деген ұмтылысы;
2) жекелеген оқушылардың да, жалпы топтың да белсенділігінің артатындығы, көзделген мақсатқа жетуге бағытталған сыртқы, қозғалыс іс-әрекеті емес, ішкі, шығармашылық сипатта болатындығы;
3) оқушының өзіндік дербестігі, сөйлеу қиындықтарын шығармашылықпен жеңе алуы;
4) оқушының бастамашылдығы;
5) оқушының өзгермелі жағдайға бейімделу мүмкіндігінің жоғары болуы;
6) психологиялық тұрғыдан оқушы өзін еркін ұстай білуі, мұғаліммен немесе ағылшын тілін жетік білетін маманмен байланыс орнатудан еш үрейленбей, қорқыныштың болмауы;
7) барлық оқушыларда ағылшын тілін үйренуге деген позитивті қатынастың туындауы, барлығына дерлік пәнге деген тұрақты қызығушылық тән болып келуі;
8) өзара түсіністіктің кепілі ретінде Қазақстанның сал-дәстүрлеріне, тарихына, әдет-ғұрыптарына қызығушылық бұл халықтың тілін түсіну және олардың мәдениетін құрметтеу.
Зерттеу барысында түрлі түрлі ойындар оқушылардың әлеуметтік тәжірибені қайта құруға және сіңіруге бағытталған іс-әрекет түрі және оқыту әдісі ретінде анықталды, бұл ерте жастағы мектеп оқушыларының ағылшын тіліне деген қызығушылықтарын арттыратындығына едәуір дәрежеде жауап береді, оқуға деген ынтаны арттырады және оқу бағдарламасында белгіленген параметрлер бойынша коммуникативті құзыреттілікті сәтті қалыптастыруға ықпал етеді.
Бұл жұмыста келесі міндеттер жүзеге асырылды:

ағылшын тілін оқытуда ынта деңгейін көтеру;
ерте мектеп жасындағы балалардың білімін тереңдету;
балаларды сөйлеу қабілетін дамыту;
сөздік қорды кеңейту;
ағылшын тілінде сөйлейтін елдер туралы қосымша ақпарат беру;
үйлесімді дамыған жеке тұлғаны қалыптастыру;
баланың өз күшіне сенімділігін нығайту және дұрыс мотивация құру;
ағылшын тілінің ырғағымен және мәнерлі дыбысталуымен танысу, балалардың тілдік құзыреттілігін дамыту;
ерте мектеп жасындағы баланың сөйлеу мүмкіндігі мен қажеттілігін ескере отырып, ағылшын тілінде баланың өздігінен қарым-қатынас міндеттерінің қорытындылауын қолдау;
ойын және нақты қарым-қатынас жағдайында қарапайым деңгейде серіктеспен байланыс орнатуды үйрету;
фонетикалық есту қабілетін дамыту;
ағылшын тілінде сөйлеу мазмұнын түсінуге үйрету;
зейін, ойлау, есте сақтау қабілеттерін дамыту;
айту және тыңдату: ауызша сөйлеу дағдысының негізін дамыту.

Зерттеу барысында тілдік материалды ұсынудың мүмкін әдістерінің бірі, сондай-ақ білім беру мәселелерін шешуге арналған педагогикалық тәсілдің үйлесімділігі ерте мектеп жасындағы балалардың шет тілін оқытуды әсіресе тиімді ететіндігі анықталды:
а) шетел тілін дамыту үшін ойындар жүйесін, оның ішінде ұлттық ойындарды және имитациялық ойын жаттығуларын қолдану;
б) балалардың қарым-қатынасы үшін қажетті қолданылған пәндік лексиканың пара-пар сәйкестігі;
в) оқушылардың бойындағы жасқаншақтықты жоюға, олардың зейінін сабаққа тиімді шоғырландыруға, нақты қарым-қатынасқа түсуге мүмкіндік беретін, тиісті тілдік ортаға сүйенетін, жайлы психологиялық орта қалыптастыру психологиялық тұрғыдан жайлы атмосфераны құру
д) ойын сабақтарына мұғалімнің жас оқушыларға лингвомәдени жоспардың түсінікті түсіндірмелерін беру және балалардың Қазақстанның салт-дәстүрлері мен тарихымен таныстыру тиіс;
Ағымдағы оқу үдерісі мен өз сабағымызды талдау негізінде біз жоғарыда жазған дәлелдерді келтіре алдық. Алайда, мұның бәрі егер оқыту арнайы жасалған бағдарлама бойынша және балалардың жас ерекшеліктерін ескере отырып жүргізілсе ғана лайықты деңгейде жүзеге асырылуы мүмкін екендігін айта кетеміз.
Біздің диплом жұмысымыздың зерттеу нәтижелері бастауыш сыныптарындағы ағылшын тілі сабақтарында, тілдік орталықтарда шет тілдерін үйретудегі оқу процесінде, балалар клубтарында 5 7 жас аралығындағы балаларға арналған шет тілін оқытуда және т.б. білім ұйымдарында практикалық тұрғыдан қолдануға болады.

Қолданылған әдебиеттер тізімі

Карнеги Д. Алаңсыз өмір сүру құпиялары. Алматы, 2020. 288 б.
Ушинский К.Д. Родное слово для детей младшего возраста // Год первый: учебное пособие. — Москва, Меркушева, 1905. — 114 с.
Водовозова Е.Н. Царство свободного ребенка. Избранные статьи о воспитании. — М.: Карапуз, 2009. — 288 с.
Тихеева Е.И. Развитие речи детей. — М.: Юрайт, 2019. — 161 с.
Асеев В.Г. Личность и значимость побуждений. — М.: Институт психологии РАН, 1993. — 223 с.
Бим И.Л. Методика обучения иностранным языкам как наука и проблемы школьного учебника. — М.: Русский язык, 1977. — 288 с.
Вайсбурд М.Л. О некоторых базисных категориях методики обучения иностранным языкам // ИЯШ. 1973. No 1. С. 27-33.
Толстикова О.В., Савельева О.В., Иванова Т.В., Овчинникова Т.А., Симонова Л.Н., Шлыкова Н. С., Шелковкина Н.А.Современные педагогические технологии образования детей дошкольного возраста: методическое пособие. –Екатеринбург: ИРО, 2013. — 199 с.
Витлин Ж.Л. Обучение взрослых иностранному языку. (Вопросы теории и практики). — М.: Педагогика, 1978. — 201 с.
Даниленкова Г.Г. Педагогические условия укрепления здоровья школьников в воспитательной системе В.А. Сухомлинского: диссертация кандидата педагогических наук: 13.00.01 // Даниленкова Татьяна Олеговна; [Место защиты: Смол. гос. ун-т]. — Смоленск, 2011. — 200 с.
Зимняя И.А. Психология обучения иностранным языкам в школе. — М.: Просвещение, 1991. — 219 с.
Сахарова Т.Е., Рогова Г.В., Рабинович Ф.М., Методика обучения иностранным языкам в средней школе. — М.: Просвещение, 1991. — 287 с.
Қазақстан мектебі. 2002. №3. С. 26-29.
12 жылдык жалпы білім берудің мақсаттары мен күтілетін нәтижелер. Алматы, 2008. №1. С. 10-15.
Ағылшын тілі мектепте. 2010. №1. С. 35-39.
14 желтоқсан 2012 жылғы Қазақстан Республикасының Президенті Н.Ә Назарбаевтың Қазақстан халқына жолдауында. Егеменді Қазақстан // 2012. — 15 желтоқсан
Усова А.П. Обучение в детском саду // Под ред. А. В. Запорожца. - 3-е изд., испр. — М.: Просвещение, 1981. — 176 с.
Ахметов С., Ахметов Н. К., Хайдаров Н. Ж. Игра как процесс обучения. — Алматы: Знание. 1985. — 48 с.
Алдабергенов А. Ағылшын тілі мектепте // Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. — 2011. №1 — С. 45-49
Ахметов Н.К. Нурахметова А. Р., Тапалова О. Б. Учебные игры: анализ и систематизация // Сибирский педагогический журнал. — 2012. — №4. — С. 117- 121.
Хайдаров Ж.С. Технология игры в обучении и развитии. — Москва: РПА, 1996. — С. 117.
Кларин М.В. Иновации в мировой педагогике. — Рига, 1995. — 107 с.
Қайырбекова А. Үш тілдегі дидактикалық ойындар жинағы:әдістемелік құрал. — Астана, 2013. — 73 б.
Төлтаева Г., Қасенова Д.А. Шетел тілін оқыту әдістемесінде коммуникативтік біліктілікті қалыптастырудың артықшылықтары мен принциптері // Республикалық әдістемелік-педагогикалық журнал «Мектептегі шет тілі». — 2010. — №1. — 15 б.
Әбселемова А. Нұрғаева Г. Ойын сабақ // Бастауыш мектеп. – 2001.– №7. – 40-46 бб.
Әбішова А. Құлжанова.Н. Ойын мақсатын талдау және ойын мәні // Қазақстан мектебі. — 2001. — №1. — 74 б.
Торайғыров C. 2-томдық шығармалар жинағы. — Алматы: Ғылым, 1993. — 250 б.
Құнанбаев А. Қарасөздері. 2 томдық толық шығармалар жинағы. 2 том. — Алматы, 1995. — 350 б.
Каспарова М.Г. О некоторых компонентах иноязычных способностей и их развитие у школьников. — Москва: ТЦ Сфера, 2013. — 164 с.
Негневицкая, Е. И. Иностранный язык для самых маленьких: вчера, сегодня, завтра. — Москва, 2015. — 245 с.
Иностранные языки в школе. — 1987. — № 6. — С. 20-26.
Пирожкова А. О. Обучение английскому языку младших школьников с учетом их психологических особенностей. Рига, 2004. 107 с.
Веренинова Ж. Б. Английские гласные: эмоциональный портрет // Ж.Б. Веренинова //Английский язык в школе. 2010. № 1 (29). С. 28-32.
Занков Л.В. Обучение и развитие. Москва: Педагогика, 1975. 440 с.
Кириллова В. Е. Логопедическая работа с безречевыми детьми: Учеб-но-методическое пособие. Москва: ТЦ Сфера, 2011. 64 с.
Амонашвили Ш.А. Основы гуманной педагогики. В 20 кн. Кн. 6. Часть 2. Педагогическая симфония. Как живете, Дети? Москва: Школа жизни. 1999. 204 с.
Сухомлинский В.А. Избранные педагогические сочинения: в 3 т // Москва: Педагогика, 1979. 245 с.
Усова А.П. Обучение в детском саду // Под ред. А. В. Запорожца. - 3-е изд., испр. Москва: Просвещение, 1981. 176 с.
Макаренко А.С. Воспитание гражданина. Москва, 1989. 325 с.
Ахметов С. Теория и технология игры. Москва, 1998. 214 с.
Алдабергенов А. Оқу жүйесінде интерактивтік оқыту әдістерін қолдану әдістемесі. // Ағылшын тілі мектепте. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. 2010. №3. 25-27 бб.
Ахметов Н.К. Игра как процесс обучения. Алма-Ата: Знание, 1985. 39 с.
Хайдаров Ж.С. Технология игры в обучении и развитии: Учебное пособие. Москва: Россиские педагогика, 1996, 255 с.
Кларин М.В. Инновационные модели обучения в зарубежных педагогических поисках: Учебное пособие. Москва: Арена Москва, 224 с.
Қайырбекова А. Модульдік оқыту технолгиясын ағылшын тілі сабақтарында қолдану. //Ағылшын тілі мектепте. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал. 2010. №4. 18-21 бб.
Төлтаева Г. Ағылшын тілін оқытуда дидактикалық ойындарды қолдану. Алматы, 2002. 160 б.
Әбселемова А. Балалардың ойлау қабілетін ойын арқылы дамыту. –Алматы, 1997. 105 б.
Әбішова А. Шетел тілін оқытуда бейнефильмдерді қолдану. // Ағылшын тілі мектепте. Республикалық ғылыми-әдістемелік журнал 2010. №5. 56-61 бб.
Құрманбаева С.К. Ұлттық ойындардың бүгіні мен келешегі. Алматы: Білім, 2004. 209 б.
Несіпбаев Б.К. Ұлт мәдениеті мен өнері. Алматы: Білім, 2003. 198 б.
Атабаев А.С. Ұлттық ойындар- халық мұрасы. Алматы: Кітап, 2006. 275 б.
Наурызбаев Ж. Ұлттық мектептің ұлы мұраты. Алматы, 1995. 98 б.
Ляховицский Л.В., Кошман И. М. Вероятностный подход к проблеме контроля в обуче-нии иностранным языкам // ИЯШ. 1978. No 6. С. 20-25.

Қосымша А

Ағылшын тілі пәнінен ұйымдастырылған ашық оқу қызметінің технологиялық картасы.

Ұйымдастырылған оқу қызметі: Ағылшын тілі

Тақырыбы: Travel to fairyland – ертегілер еліне саяхат.
Оқу қызметінің мақсаты: Балаларды ертегілермен таныстыру.
Білімділік: Ертегілер еліне саяхатқа шығу арқылы балаларды ертегі кейіпкерлері мен таныстыру, ертегі кейіпкерлеріне көмектесу арқылы санауға, түстерді, пішіндерді, жемістерді атауға үйрету.
Дамытушылық: «Шалқан» ертегісін сахналау арқылы ойлау қабілетін дамыту, тіл байлығын жетілдіру, жаңа сөздер мен таныстыру.
Тәрбиелік: Балаларды достыққа, мейрімділікке тәрбиелеу.
Әдіс-тәсілдер: Түсіндіру, әңгімелеу, көрсету, сұрақ-жауап, сахналау, мадақтау, қортындылау.
Қолданылатын көрнекіліктер және материалдар: суреттер, слайд.
Жаңа сөздер: Fairyland – ертегілер елі – сказочная страна, Turnip – шалқан – репка, little house – үйшік-теремок, the Bun – бауырсақ – колобок.
Шаттық шеңбері:
Педагог балалармен амандасады: Good morning children!
Балалар қараңдаршы бізге көптеген қонақтар келіпті, қашанда қонағын сыйлаған халықпыз.
Балалар орындарынан тұрып педагогпен амандасады:
Good morning teacher!
Қайырлы таң ұстазым,
Қайырлы таң достарым,
Шеңберге біз тұрайық
Жылулықты сыйлайық!
Доброе утро учитель,
Доброе утро друзья
Посматрите друг на друга
Пожелайте всем добра!
Good morning, good morning,
Good morning to you!
Good morning, good morning
We are glad to see you!
Ұйымдастырушылық ізденістік
Қане, барлығымыз қонақтарымызға арнап оқу қызметімізді «Hello» әнімен бастайық.

Thank you, children! Sit down please.
What season is it now?
How many month in spring?
Where are you from?
How old are you?

Балалар бүгін біздің оқу қызметіміз ерекше болмақ, бүгін біз ертегілер еліне саяхатқа шығамыз.

Балалар сендер ертегіні жақсы көресіңдерме?
Қандай ертегілерді білесіңдер?
Ерегілер еліне бару үшін бізге не қажет?
Олай болса барлығымыз сиқырлы поезге мінейік
Қараңдаршы балалар ертегілер елі қандай әдемі!
Ешкі кіріп келеді

Hello children! My eyes see badly, help me please how many goats here? (Сәлеметсіздерме балалар! Менің көзім дұрыс көрмейді мына жерде неше лақтар бар санап бересіңдерме?)

Ешкі балаларға рахметін айтып, қоштасып кетіп қалады
Аю жылап кіріп келеді.

I am crushed the hool house and all animals ran away in different directions .
Аю үйшікті сындырып қойдым және ішіндегі жануарлар жан-жаққа қашып кетті дейді, балалар аюға көмектесейікші! Үйшік құру
Балалар «Hello» әнін орындайды.
Балалар орындарына отырады.

It is spring

There are 3 month: march, april, may

I am from Kazakhstan.
I am five.
иә
жеті лақ, шалқан, бауырсақ, үйшік, қызыл телпек.
көлік
«Паровоз Букашка» әнін орындайды
seven goats

Square – шаршы, tringle – үшбұрыш, rectangle – тікбұрыш, circle – дөңгелек.
Рефлексиялық түзетушілік үшін бізге қандай пішіндер қажет?

Сергіту сәті. (слайдпен)
Ата өтіп кетеді шалқанын арқалап
Балалар бұл қай ертегідегі ата?
Ата шалқанды шығару үшін кімдерді көмекке шақырды?
Түлкі кіріп келеді қолында себеті бар
Hello children! Iam a fox, help me to pick up fruits?
Thank you children! Goodbye

Маша мұңайып кіріп келеді
Здравствуйте ребята! Я заблудилась помогите мне пожалуйста найти мой дом?

Ребята мы поможем Машке найти свой дом?

Тогда внимательно присматритесь по сторонам, вы видите домик Маши?
А давайте мы Машке споем песенку про семье?

Балалар қараңғы түспей тұрып мектебімізге оралайық.

Балалар біз ертегілер елінде кімдерді көрдік?
Бүгін барлығыңызда оқу қызметіне жақсы қатыстыңдар, жарайсыңдар!

Бүгінгі оқу қызметімізді қызықты бір ертегі мен аяқтайықшы. Қонақтарға «Шалқан» ертегісін сахналап берейік.
The lesson is over goodbye!
Балалар педагогпен бірге сергіту сәтін орындайды.
«Шалқан» ертегісіндегі ата әжені, немересін, итін, мысығын, тышқанды көмекке шақырады.
Балалар түлкіге жеміс теріп береді. Жемістерді ағылшын тілінде атайды.
Балалар Машаның үйін табуға көмектесіп, бірге «Finger family» әнін айтады.
Балалар ертегілер елінде көрген кейіпкерлерін атайды.
Балалар жануарлар, сандар, отбасы туралы тақпақтар айтады.
Goodbye teacher!
Күтілетін нәтиже: Балалар ағылшын тілінде санап, отбасы мүшелерін, түстерді, пішіндерді атап біледі.
Білуі керек: Балалар «Шалқан» ертегісін ағылшын тілінде сахналап береді.

Қосымша Б

Сабақ жоспары.

жүктеу/скачать 0,55 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2 3 4