2. Эксперименталды қарым-қатынас. Экспериментатор мен сыналушы арасындағы өзара әрекеттесу мәселесі психологиялық ғылымның ерекшелігімен туындаған негізгі мәселелердің бірі болып саналады. Эксперимент жүргізуші мен сыналушы арасындағы тікелей байланыстың ең көп таралған құралы ретінде нұсқаулық беріледі.
Сыналушыға арналған нұсқаулық
Психологиялық эксперименттегі тақырыпқа арналған нұсқаулық сыналушы экспериментатордың талаптарын дұрыс түсіну ықтималдығын арттыру үшін беріледі, сондықтан ол сыналушының өзін қалай ұстау керектігі, не істеу керектігі туралы нақты ақпарат береді. Бір эксперимент шегіндегі барлық сыналушылар үшін бірдей талаптармен бірдей (немесе оған тең) мәтін беріледі. Алайда, әр сыналушының жеке ерекшелігіне байланысты. Сыналушылар арасындағы айырмашылықтың мысалдары: бір сыналушыға нұсқаулықты бір рет, екіншісіне бірнеше рет оқып шығу қажет. Көптеген нұсқауларға қойылатын талаптар:
-Нұсқаулық зерттеудің мақсаты мен мағынасын түсіндіруі керек.
-Ол тәжірибенің мазмұнын, барысын және егжей-тегжейін нақты көрсетуі керек.
-Ол егжей-тегжейлі және сонымен бірге өте қысқа болуы керек.
Эксперименттің процедурасы бір болғанымен оның өтуінің әртүрлілігі әрбір экспериментатордың өзіндік мотивациясы өзгешеліктеріне байланысты болады. Олардың барлығы сыналушыдағы жаңа нәрсені танып, білуге тырысқанымен олардың сыналушыны тану мақсаттары әртүрлі болады.
Эксперименттің зерттеу объектісі- адам, ал эксперименттің зерттеу пәні – адам психикасы. Эксперимент кезінде экспериментатор мен сыналушының бірлескен іс – әрекетін өзгешелеуге болмайды. Сыналушы тек зерттеу мақсаты мен міндеттерін біліп қана қоймау қажет. Сонымен қатар эксперимент барысында не істеу керек, не үшін істеу керек екенін түсіне білуі керек.