Кіріспе |
«Маркшейдер ісі» оқыту пәні. Оқу пәнінің мақсаты мен тапсырмалары, оның орта буындағы маманды даярлаудағы маңыздылығы. Негізгі түсініктер мен анықтамалар. Маркшейдердің даму тарихынан қысқаша мағлұмат. Тау кәсіпорнындағы маркшейдер қызметінің негізгі тапсырмалары. Маркшейдер қызметінің құқықтық ережесі. Маркшейдердің басқа да пәндермен байланысы.
|
Маркшейдер даму тарихы туралы жалпы пікірін айтады.
|
Оқу пәнінің мақсаты мен тапсырмаларын атайды. Маркшейдер даму тарихы туралы жалпы пікірін айтады.
|
Бөлім 1 Тау кәсіпорының үстінде тірек және түсірілім желісін жасау және дамыту |
Тақырып 1.1 Жалпақ тікбұрышты координат жүйесі |
Картографиялық кескін туралы түсінік. Алты градустық және үш градустық аумақ. Маркшейдер жоспарын құру үшін координат жүйесіне қойылатын талаптар. Біркелкі координат жүйесін қолданудың қажеттілігі. Шартты координат жүйесі, оларды қолдану саласы, кемшіліктері.
|
Жалпақ тікбұрышты координат жүйесі туралы түсінігін мәлімдейді.
|
Маркшейдер жоспарын құру үшін координат жүйесіне қойылатын талаптар, біркелкі координат жүйесін қолдануды түсіндіреді.
|
Тақырып 1.2 Тау кәсіпорын үстіндегі тірек желісі, жиынтық желісі және түсірілім желісі
|
Мемлекеттік геодезия желісі маркеһшейдер тірек желісі үшін негіз болып саналады. Жоспарлы тірек желісі, оларды құру әдістері.
Геодезиялық желі жинағы, олардың мәні, мемлекеттік тірек желілері пунктеріне жалғау әдістері.
Жер бетіндегі биіктіктегі тіреу желісі.
Түсірілім желісі. Тағайындалу, жасау әдістеру, пунктердің көптілігі, жоспар мен биіктіктегі пунктердің орналасу қателіктері.
Шахтаның бөренелерінің шахта аузына жақын орналасатын пунктер мен қада белгілері.
|
Тау кәсіпорны бетіндегі түсірілім желісі, жинақталу желісі мен тіреу желісінің мәнін ашады.
|
Тау кәсіпорны бетіндегі түсірілім желісі, жинақталу желісі мен тіреу желісінің мәнін ашады.
|
Бөлім 2 Жерасты теодолитті түсірілім |
Тақырып 2.1 Жерасты маркшейдер түсірілімі туралы жалпы мағлұмат
|
Жерасты маркшейдер түсірілімі мәні мен түрлері. Түсірілім объектілері. Жерасты маркшейдер түсірілімін жасаудың негізгі принциптері мен ерекшеліктері.
|
Жерасты маркшейдер түсірілімі туралы жалпы піркірді айтады.
|
Жерасты маркшейдер түсірілімі мәні мен түрлері, жерасты маркшейдер түсірілімін жасаудың негізгі принциптері мен ерекшеліктері туралы түсіндіреді.
|
Тақырып 2.2 Жоспарлы дәйектеменің жерасты маркшейдерлік тірек желісі
|
Жерасты тірек маркшейдер желісін тағайындау мен құру. Тірек желілерінің пунктерін анықтау әдістері. Тірек желілерінің тізбегі, толықтыру кезеңдері мен қайта құру. Жерасты маркшейдер желісін құруға маркшейдер жұмыстарын жүргізуге қойылатын талаптар.
|
Жоспарлы дәйектемелі жерастымаркшейдерлік тірек желісін салуды сипаттайды, мағынаналарын түсіндереді.
|
Жерасты тірек маркшейдер желісін салу мағынасы түсіндіреді және тірек желілері пунктерін анықтау әдістерін түсіндіреді.
|
Тақырып 2.3 Жерасты маркшейдерлік тісірілім желісі
|
Жерасты түсірілім желісінің маңызы, классификациясы, олардың сипаты. Нүктелерді бекіту. Полигондар үлгісі. Түсірілім желісін толықтыру уақыты. Жерасты маркшейдер түсірілім желісіне қойылатын талаптар.
|
Маркшейдер түсірілім желісінің мазмұнын ашады.
|
Маркшейдер түсірілім желісінің мазмұнын ашады.
Түсірілмді толықтыру уақыты, полигондар үлгісі, нүктелерді бекіту тәртібін сипаттайды.
Жерасты маркшейдер түсірілім желісіне қойлатын талаптарды атайды.
|
Тақырып 2.4 Тау теодолиттері
|
Тау теодолитерінің маңызы. Тау теодолиттеріне қойылатын талаптар, олардың құрылысының ерекшелігі. Нақтылығы бойынша теодолиттер классификациясы. Оптикалық және электрондық теодолиттер құралы. Теодолиттерді тексеру, зерттеу және дәлелдеу. Штативтар, тіреулер, консолдар, визирлеуге арналған дабылдар. Теодолиттерді пайдалану және күтім жасау ережелері.
|
Тау теодолиттерінің құрамын сипаттайды.
|
Тау теодолиттеріне қойлатын талаптар, олардың мазмұны мен құрамының ерекшелігі.
|
Тәжірибелік жұмыс № 1
|
Микрометр мен микроскоптар көмегімен есептеуді орындау.
|
Микрометр мен микроскоптар көмегімен есептеуді орындайды.
|
Микрометр мен микроскоптар көмегімен есептеуді орындайды.
Алынған есептердің нақтылығын сараптамалайды.
|
Лабораторно-тәжірибелік жұмыс № 1
|
Оптикалық теодолиттерді тексеру, дәлелдеу және зерттеу.
|
Оптикалық теодолиттерді тексереді, дәлелдейді.
|
Оптикалық теодолиттерді тексеру мен дәлелдеуді жүзеге асырады.
|
Тақырып 2.5 Жерасты түсірілім кезіндегі теодолиттер мен дабылдардың орталықтануы
|
Теодолиттерді орталықтандыру әдістері мен олардың маңызы. Әртүрлі әдістер арқылы нүкте асты мен үстінде теодолиттерді орталықтандыру. Дабылдарды орталықтандыру. Әртүрлі әдістер арқылы дабылдар мен құралдарды орталықтандырудағы тізбектік қателіктер.
|
Жерасты түсірілім кезіндегі теодолиттер мен дабылдарды орталықтандыру тәртібін түсіндіреді.
|
Жерасты түсірілім кезіндегі теодолиттер мен дабылдарды орталықтандыру тәртібі мен ережесін түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 2
|
Оптикалық және шнурлық құлама көмегімен орталықтандыруды жүзеге асыру және тексеру.
|
құлама көмегімен орталықтандыруды жүзеге асырады.
|
Оптикалық және шнурлық құлама көмегімен орталықтандыруды жүзеге асырады және тексереді.
|
Тақырып 2.6 Жерасты теодолит түсірілімі кезіндегі бұрыштарды өлшеу. Бұрыштарды өлшеу кемшіліктері
|
Көлденең бұрыштарды өлшеу тәсілдері мен олардың маңызы және жерасты түсірілім кезінде қолдану шарттары. Тік бұрыштарды өлшеу. Бұрыштарды өлшеудегі қателіктер көзі.
Жерасты тірек және түсірілім желісінде тік және көлденең өлшеу мен нақты өлшеуде маркшейдер жұмыстарын жүргізу бойынша нұсқаулыққа қойылатын талаптар.
|
Жерасты теодолит түсірілімі кезінде бұрыштарды өлшеу тәсілдерін сипаттайды.
|
Жерасты теодолит түсірілімі кезінде бұрыштарды өлшеу тәсілдерін сипаттайды.
Бұрыштарды өлшеу қателіктерін сипаттайды.
|
Тәжірибелік жұмыс №3
|
Әрекеттерді қолдану арқылы көлденең бұрыштарды өлшеу.
|
Көлденең бұрыштарды өлшейді.
|
Әрекеттерді қолдану арқылы көлденең бұрыштарды өлшеу.
|
Тәжірибелік жұмыс №4
|
Көлденең бұрыштарды бір немесе екі қайталау арқылы өлшеу.
|
Көлденең бұрыштарды өлшеу.
|
Көлденең бұрыштарды бір немесе екі қайталау арқылы өлшейді.
|
Тәжірибелік жұмыс №5
|
Тік бұрыштарды өлшеу.
|
Тік бұрыштарды өлшейді.
|
Тік бұрыштарды өлшейді.
|
Тақырып 2.7 Жерасты теодолит ағымдағы сызық ұзақтығын өлшеу. Ұзақтықты өлшеу кемшіліктері
|
Шахта желісінің ұзындығын өлшеуге арналған құралдар, олардың сипаты. Рулеткаларды компарирлеу. Сызықтық өлшеу тәсілдері. Желі ұзақтығын өлшеу кезіндегі қателіктер көзі. Желі ұзақтығын өлшеуге қойылатын талаптар, түсірілім және тірек желісін өлшеу нақтылығына қойылатын талаптар.
|
Жерасты деодолит жолының желісінің ұзақтығын өлшеу туралы мәлімдейді, және желіні өлшеудегі қателіктерді атайды.
|
Шахта желісінің ұзақтығын өлшеу құралдары туралы түсіндіреді, оларды сипаттайды.
|
Тақырып 2.8 Жерасты теодолит түсірілімін жүргізу
|
Түсірілім объектілері. Нүктелерді бекіту тәсілдері мен рекогносцирлеу. Жерасты теодолит түсірілімін жүргізу тәртібі. Бұрыштар мен ұзындықтарды өлшеу. Өлшеу нақтылығына қойлатын талаптар нұсқаулығы. Эскиз. Бұрыштық және сызықтық өлшеу журналы. Жерасты теодолит түсірілімін жүргізу кезіндегі қауіпсіздік.
|
Жерасты теодолит түсірілімін жүргізуді түсіндіреді.
|
Жерасты теодолит түсірілімін жүргізуді түсіндіреді.
Бұрыштар мен ұзындықтарды өлшеуді, өлшеу нақтылығына қойлатын талаптар нұсқаулығын түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс №6 (6 сағат)
|
Жерасты талаптарына сай теолит түсірілімін жүргізу. Нүктелерді бекіту, көлденең бұрыштарды өлшеу, құлау бұрыштары мен желі ұзындығын өлшеу. Түсіріліп жатқан өндірістің эскизін жасау. Бұрыштық және сызықық өлшеу журналына жазба жазу.
|
Жерастында теодолиттік түсірілімді жүргізеді.
|
Жерасты талаптарына сай теолит түсірілімін жүргізеді, нүктелерді бекітеді.
Бұрыштарды өөлшейді.
Түсіріліп жатқан өндірістің эскизін жасайды.
Бұрыштық және сызықық өлшеу журналына жазба жазады.
|
Тақырып 2.9 Жерасты теодолитті түсірілімді камералық өңдеу
|
Бұрыштық және сызықтық өлшеу журналындағы жазбаларды тексеру. Бұрыштық және сызықтық өлшемдерді өңдеу. Дирекциялық бұрыштарды есептеу. Артқан координатты есептеу. Абсолютті және жанама сызықтық үйлеспеушілік барысын анықтау. Атылған координат теңдігі. Теодолиттік ағым пунктерінің координаттарын есептеу. Маркшейдер жұмыстарын жүргізу бойынша бекітілген нұсқаулықпен қойылған талаптармен салыстыру.
Теодолиттік түсірілім жоспарын жасау тізбегі: координаттық торға бөлу, жоспарға теодолиттік өтпелердің пунктерін салу, өндіру контурларын сызу, жоспары рәсімдеу.
|
Жерасты теодолиттік түсірілімнің камералды өңдеу маңызын ашады.
|
Жерасты теодолиттік түсірілімнің камералды өңдеу маңызын түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 7 (4 сағат)
|
Теодолиттік түсірілім жоспарын жасау.
|
Теодолиттік түсірілім жоспарын жасайды.
|
Теодолиттік түсірілім жоспарын жасайды.
|
Тақырып 2.10 Жерасты полигонометриялық ағымдағы кемшіліктерді жинау
|
Берілген бағыт бойынша еркін жол нүктелерінің орналасу қателіктері. Еркін тартылған полигонның соңғы нүктесінің орналасу қателігі. Еркін емес тартылған полигонның соңғы нүктесінің орналасу қателігі.
|
Жерасты полигонометриялық жол қателіктерін түсіндіреді.
|
Жерасты полигонометриялық жол қателіктерін түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 8 (4 сағат)
|
Жерасты жолы пунктардың соңғы координатын жақтардың бұрыштар мен ұзындықты өлшеу қателіктеріне қатысты есептеу.
|
Жерасты жолы пунктерінің соңғы координат қателігін есептеу.
|
Жерасты жолы пунктардың соңғы координатын жақтардың бұрыштар мен ұзындықты өлшеу қателіктеріне қатысты есептейді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 9
|
Полигонометрия пунктындағы орналасқан орташа шаршы қателіктің есептеу және сараптамалау.
|
Полигонометрия пунктындағы орналасқан орташа шаршы қателіктің есептейді және сараптамалайды.
|
Полигонометрия пунктындағы орналасқан орташа шаршы қателіктің есептейді және сараптамалайды.
|
Бөлім 3 Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі маркшейдер жұмысы |
Тақырып 3.1 Кескіндеу және тазалаудағы маркшейдер жұмыстары туралы жалпы мағлұмат
|
Түсірілім жұмыстарының маңыздылығы, олардың сипаты, қолдану саласы. Маркшейдер түсірілімінің объектісі. Түсірілімді жүргізу кезінде қолданатын құралдар.
Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі маркшейдер жұмыстарын жүргізу бойынша техникалық нұсқаулық талаптары.
|
Түсірілім жұмыстарының маңыздылығы туралы жалпы мазмұндайды.
|
Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі маркшейдер жұмыстарын жүргізу туралы жалпы ойымен бөліседі.
|
Тақырып 3.2 Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі түсірілімді жүргізу, өлшемдерді өңдеу
|
Кескіндеу өндірісіндегі түсірілімді жүргізу. Тазалау өндірісіндегі түсірілімді жүргізу. Өндіріс эскизін жасау.
|
Түсірілм жұмыстарының реттілігін түсіндіреді.
|
Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі түсірілімді жүргізудің реттілігін түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 10
|
Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі түсірілімді жүргізу.
|
Өндірісті түсіруді жүргізеді, түсірілім эскизін жасайды.
|
Дайындық, кескіндеу және тазалау өндірісіндегі түсірілімді жүргізеді, түсірілім эскизін жасайды.
|
Бөлім 4 Тау өндірісіндегі тік түсірілім |
Тақырып 4.1 Жерастындағы тік түсірілім туралы жалпы мағлұмат
|
Жерасты түсірілімдердің жоғарғы дәйектемесінің қажеттілігі. Жерасты тік түсірілімдерінің түрі мен маңыздылығы. Тау өндірісінде нивелирлеу пунктерін бекіту. Жерасты жоғарысындағы тірек желілері және олардың дамуы.
|
Жерасты тік түсірілімдері туралы жалпы ойларын айтады.
|
Жерасты тік түсірілімдері туралы жалпы ойларын айтады.
|
Тақырып 4.2 Нивелир құрамы мен тексеру
|
Нивелирлеу маңызы, классификациясы мен құрамы. Нивелирлеу рейкасы. Нивелирлеуді тексеру.
|
Нивелир құрамы мен тексеруді сипаттайды.
|
Нивелир құрамы мен тексеруді түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 11
|
Оптикалық нивелирлеуді тексеру. Электрондық нивелирлеу құрамын зерттеу.
|
Оптикалық нивелирлеуге тексерісті жасайды, электронлық нивелирлеу құрасын біледі.
|
Оптикалық нивелирлеуге тексерісті жасайды, электронлық нивелирлеу құрасын сараптамалайды.
|
Тақырып 4.3 Жерасты өндірісінде геометриялық нивелирлеуді жүргізу. Кемшіліктердің жиналуы
|
Геометриылқ нивелирлеуді қолдану саласы. Нивелирлеу жолдарының түрлері. Геометриялық нивелирлеу схемасы. Транспорт жолын геометриялық нивелирлеу. Нивелирлеу журналындағы жазбалар. Жерасты өндрісіндегі геометрилық нивелирлеуге қойылатын талаптар. Нивелирлеу кезіндегі қателіктер көзі. Геометриялық нивелирлеу қателігі.
|
Жерасты өндірісідегі геометриялық нивелирлеуді жүргізуді сипаттайды.
|
Жерасты өндірісіндегі геометриялық нивелирлеуді жүргізуді сипаттайды.
Қателіктердің жиынын түсіндіреді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 12
|
Транспорт жолын нивелирлеу.
|
Транспорт жолын нивелирлеу.
|
Транспорт жолын нивелирлеуді жүргізеді.
Нивелирлеу журналын толтырады.
|
Тақырып 4.4 Геометриялық нивелирлеудің камералдық өңдеуі
|
Техникалық нивелирлеу журналындағы жазбаларды тексеру. Техникалық нивелирлеу биіктігін есептеу журналын толтыру. Артудағы қателіктерді анықтау және техникалық нұсқаулықта бекітілген шекпен салыстыру. Нивелирлеу жолын теңдігі. Техникалық нивелирлеу биіктік нүктесін есептеу. Рельс жолының көрінісін жасау. Техникалық нивелирлеудің камералдық өңдеуге маркшейдер жұмыстарын жүргізу бойынша ұойылатын талаптар нұсқаулығы.
|
Геометриялықнивелирлеуді камералды өңдеуді сипаттайды.
|
Техникалық нивелирлеу журналындағы жазбаны түсіндіреді, бииіктікті есептеу журналын толтыру, биіктіктегі үйлеспеушілікті анықтау.
|
Тәжірибелік жұмыс № 13
|
Нивелирлеу журналын камералды өңдеу.
|
Нивелирлеу журналын камералды өңдеуді жүргізеді.
|
Нивелирлеу журналын камералды өңдеуді жүргізеді.
|
Тәжірибелік жұмыс № 14
|
Тасып шығару жолының көрінісін жасау.
|
Тасып шығару жолының көрінісін жасайды.
|
Тасып шығару жолының көрінісін жасайды.
|
Тақырып 4.5 Жерасты өндірудегі тригонометриялық нивелирлеу. Кемшіліктердің жиналуы
|
Тау өндірісінде тригонометриялық нивелирлеуді қолдану саласы. Тригонометриялық нивелирлеуде қолданылатын құралдар. Нивелирлеу схемасы. Желідегі тригонометриялық нивелирлеу талаптары. Тригонометриялық нивелирлеу пунктерінің биіктігін есептеу журналы. Тригонометриялық нивелирлеу қателігі.
|
Тау өндірісінде тригонометриялық нивелирлеу маңыздылығын түсіндіреді, кемшіліктерді жинау.
|
Тау өндірісінде тригонометриялық нивелирлеу маңыздылығын түсіндіреді, кемшіліктерді жинау.
|
Тәжірибелік жұмыс № 15
|
Тригонометриылқ нивелирлеуді жүргізеді.
|
Тригонометриялық нивелирлеуді жүргізеді.
|
Тригонометриялық нивелирлеуді жүргізеді.
Кемшіліктерді есептейді.
|
Бөлім 5 Тау-кен кәсіпорнының маркшейдерлік графикалық құжаттама |
Тақырып 5.1 Маркшейдерлік құжаттама мазмұны мен түрлері
|
Маркшейдер құжаттамасы туралы жалпы ереже. Өлшеу журналы мен есептеу құжаттамасы. Тау графикалық құжаттама. Шығыс және туынды сызба. Ашық және жерасты ретіндегі өндіріс кезіндегі міндетті графикалық құжаттама тізімі. Тау графикалық құжатқа қойылатын стандарттар.
|
Маркшейдер құжаттамасы мазмұнын ашады және түрлерін анықтайды.
|
Маркшейдер және тау графикалық құжаттамасы туралы жалпы ережесін түсіндіреді.
|
Тақырып 5.2 Тау графикалық құжаттама
|
Жерасты және ашық түрде кен орындарын өндіру кезіндегі тау графикалық құжаттамасындағы сызбалардың мазмұны.
Маркшейдерлік планшет, олардың өлшемін шамадан тыс рәсімдеу. Маркшейдер сызбасын толықтыру тәсілдері.
|
Тау графикалық құжаттама мазмұнын ашады.
|
Тау графикалық құжаттама мазмұнын анықтайды және ашады.
|
Тақырып 5.3 Маркшейдерлік графикалық құжаттаманы құру және рәсімдеу
|
Сызбаларды жасауға қойылатын негізгі талаптар. Тау өндірісі жоспары: мазмұны, масштабтар, орындау мерзімі.
Тік жазықтыққа тау өндірісінің кескіні, кен жайылуын қиғаш кескіндеу.
|
Сызбаларға қойылатын талаптарды түсіндіру.
|
Маркшейдерлік графикалық құжаттаманы рәсімдеу мен құрау тәртібін анықтайды.
|
