9.1.8. Тақырыбы: Ұлпалар және олардың типтері
Сағат саны: 1 Тақырыптың негізгі сұрақтары/ жоспары 1. Эпителиальдық ұлпа
2. Байланыстырушы ұлпа
3. Майлық және қаңқалық ұлпалар
4. Бұлшық еттік және жүйкелік ұлпа
Гистология (грек. Histos-ұлпа, logos-ілім) – ұлпалардың құрылысы, дамуы және тіршілігі жөніндегі ғылым.
Ұлпа - шығу тегі, құрылысы, атқаратын қызметі бірдей жасушалар мен жасушааралық заттардың жиынтығы.
Ұлпалар микроскопиялық құрылысы мен функциясын зерттеудің негізінде Франс Лейдиг 1853 жылы олардың бірінші классификациясын ұсынған болатын. Оның классификациясын Альберт Келликер 1855 жылы жарық көрген өзінің гистология оқулығында пайдаланған. Лейдиг пен Келликер ұлпаларды 4 топқа бөлген: 1.Эпителийлік ұлпалар;2. дәнекер ұлпасы;3. бұлшық ет ұлпалары;4. нерв ұлпасы
Ұлпалар 4 топқа бөлінеді: эпителий, дәнекер, бұлшықет және жүйке ұлпалары.
Эпителий ұлпасы (гр. ері - үстіңгі, беткі) жабын (тері жабыны) ұлпа мүшелердің сыртқы жағын жауып, ішкі мүшелерді (қарын, ішектер, несепағар, мұрын қуысы, ішкі секреция бездері және т. б.) астарлап жатады. Жасушалары бірімен-бірі өте тығыз жанасқан. Мұндай орналасудың қорғаныштық қызмет атқаруда мәні зор. Жасушаларының пішіндері - жалпақ, төрт бұрышты, цилиндр және т. б.
Дәнекер ұлпасы (соединительная ткань); (textus соп- nectivus; лат. textus — үлпа, connectivus — дәнекер) —адам мен жануарлар организмдерінің барлық мүшелері құрамына кіретін, денедегі ең көп тараған ұлпа.
Бұлшықет ұлпасы
Бұлшықет ұлпасы - денедегі бұлшықеттерді түзеді. Бұлшықет ұлпасына төн қасиет оның - жиырылғыштығы, жиырылуы арқылы ағза мен мүшелерді қозғалысқа келтіреді. Бұлшықет жасушалары ұзын, жіңішке болғандықтан оларды талшықтар деп атайды.
