Биология кафедрасы
жүктеу/скачать 306,97 Kb.
|
Экология лекция 2021
- Бұл бет үшін навигация:
- Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде.
| ДӘРІС № 6
Тақырып: Биосфера - ғаламдық экожүйе Жоспары: 1.Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде 2.Биосфераның негізгі қасиеттері 3.«Тірі заттар»-биосфераның негізі 4.Зат айналымы және олардың бұзылуы: а)азот айналымы; ә) көміртегі айналымы; б)күкірт айналымы; в)фосфор айналымы. Дәріс мақсаты: Студентгерді биосфера түсінігімен, биосфера жайлы іліммен, биосфера компоненттерімен таныстыру. Дәріс ұзақтығы: 1 сағат Биосфера - ғаламдық экожүйе ретінде. XIX ғасырдың басында ғылымға «биосфера» түсінігін енгізген француз жаратылыстанушысы Ж.Б. Ламарк (1744-1829) болған. «Биосфера» терминін тіршілік бар жердің қабықшасын анықтау үшін «гидросфера», «литосфера» ұғымдарымен бірге XIX ғасырдың аяғында атақты австрия геологы Э.Зюсс (1831-1914) ұсынады. В. И. Вернадский (1863-1945) бұл терминді пайдаланды және биосфера туралы ілімді жасады. В.И.Вернадский биосфера деп планетаның тіршілік бар немесе болған, үнемі тірі ағзалардың әсеріне ұшырайтын не ұшыраған бөлігін айтады (литосфераның жоғарғы бөлігі, гидро және тропосфера). Егер «биосфера» түсінігі, Зюсс бойынша, жер қабығының 3 сферасындағы (қатты, сұйық, газ тәрізді) тірі ағзалары байланыстырса, ал В. И. Вернадский бойынша ең басты роль тірі ағзаларды геохимиялық күштерге бөлінеді. Тірі ағзалары бар қазіргі уақыттағы биосфераның бөлімін қазіргі заманға биосфера немесе необиосфера деп атайды, ал көне биосфераға палеобиосфера немесе өткен биосфера жатады. Планетадағы ағзалардың барлық жиынтығын В.И. Вернадский тірі зат деп атады. Оның негізгі сипаттамасы ретінде массаның, химиялық құрамы мен энергиясының жиынтығын қарастырды. В. И Вернадский тұжырымдаған константалық заң бойынша: биосфераның тірі затының мөлшері тұрақты шама болып табылады. Жердің бетін өзгертуші маңызды фактор тіршілік болып табылады. Биосфера өздігінен реттелетін кибернетикалық жүйе. Оған геомеотаз қасиеті тән. Биосфераның шекаралары. 1926 жылы ВЛ. Вернадский биосфераның шекаралары туралы мәселені қойды. 1.Көмірқышқыл газы мен оттегіні жеткілікті мөлшерде болуы. 2.Судың жеткілікті болуы (міндетті түрде сұйық күйде). 3.Температуралық режим тым жоғары және тым төмен болмауыкерек. 4.Минералдық қоректену элементтерінің жеткілікті болуы. 5.Су ортасының белгілі бұр түздығы. Тірі ағзалар ортаның химиялық жағдайларының кең диапазонында тіршілік ете алады. Жердегі алғашқы тіршілік иелері оттексіз ортада өмірсүрген. Анаэробты зат алмасу қазіргі ағзаларда, соның ішінде көр жасушалы ағзаларға тән. Бірқатар микрооргранизмдер тұздардың концентрленген ерітінділерінде де тіршілік ете алады. Кейбір тұрақты түрлер иондаушы радиацияның әсері жағдайында да тіршілік ете алады. Мысалы, бірқатар инфузориялар Жер бетіндегі радиациялық фонның табиғн деңгейінен 3млн. есе жоғары сәулеленуді көтере алады. Кейбір бактериялар ядролық реакторлардың қазандықтарынан да табылған. Қазіргі заманғы көзқарас бойынша неосфера шекарасы атмосферадағы, шамамен озон экранына дейін (полюстерде 8-10 км., экваторда 17-18 км., басқа жер беттерінде 20-25 км.). Гидросфераны түгелдей, соның ішінде Әлемдік мұхиттың (11022 м.) ең терең түңғиығын да тіршілік алып жатыр. Литосферадағы тіршілік бірнеше метрге дейін топырақ қабатын алып жатыр. Палеосфера шекаралары атмосферадағы необиосферамен сәйкес келеді, ал су астындағы палеобиосфераға тау шөгінді жыныстары да жатады, В. И. Вернадский бойынша барлығы тірі ағзалардың үндеуінен өткен. жүктеу/скачать 306,97 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|