Дупликация– үлескінің еселенуі.
Инверсия – үлескінің 180 градусқа төңкеруі.
Транслокация – сәйкес емес екі хромосомалар арасындағы үлескілердің алмасуы.
Мейоз кезінде бөлінген шүйке жібі үзілген кезде геномды мутация болады. Соның нәтижесінде хромосома санына тән емес гаметалар түзіледі. Егер олар ұрықтануға қатысса, хромосомалар саны өзгерген зигота пайда болады. Бұлар да 3 тип тармаққа бөлінеді.
Анеуплодия– бір немесе бірнеше хромосомаларды жоғалу немесе қосып алу.
Гаплоидия – қалыпты хромосома жиынтығының 2 рет кемуі. Сонда хромосома жиынтығы 1 n болады.
Полиплоидия– 2n-1n; немесе 2n+2n, 2n+3n және тағы басқа зигота түзген кезде хромосома жиынтығының екі еселеніп өсуі.
Мутацияның себептері өте көп, кейбірі толық зерттелген жоқ. Оның – сыртқы, сондай-ақ ішкі сипатта болуы мүмкін. Мутагенді факторлар немесе мутагендер дегеніміз – мутация санын арттыратын химиялық немесе физикалық әсер.
Тұтастай алғанда мутацияның рөлі өте зор. Теріс мутациялардың орасан жиі кездесетініне қарамастан, олардың тірі ағзалардың жаңа сапалары мен қасиеттерінің пайда болуына бірден бір қайнар көз екенін атап айтқан жөн. Тірі жүйелер эволюциясының мутациялық үдеріссіз жүзеге асуы мүмкін емес. Бір кезде пайда болған тіршіліктің өзгермей қалуы мүмкін емес. Сондай-ақ тіпті егер мұндай ағзалар өзгеретін қоршаған ортада сақталып қалған күннің өзінде де олар өз көшірмесін ғана ұрпаққа қалдыратын жаңа формаларды ешқашан бере алмас еді. Тіршілік мутациялары арқасында жер бетіндегі өздерің көріп жүрген әр алуан ағзалар өмір сүруде.
