Кесте 25. Тауарларды шетелде енгізу кезіндегі кәсіпорындардың түрлері

185 
Виолеттер мен патенттердің әрекеттерінде монополияландыру 
стратегиясы басым, сонымен бірге олар интеграциялық стратегияда да 
белсенді. Коммутанттар мен эксплеренттерге аз тән. Бірақ олардың 
артықшылықтары бар – олар икемді және маневрлі, нарықтың арнайы 
сегменттеріне бейімделген. Эксплеренттер ерекше инновациялық 
белсенділікке ие. 
Нақты мақсаттар мен нарықтың жай-күйіне байланысты кәсіпорын 
бәсекелестік күрестің әр түрлі тәсілдерін пайдалануы тиіс. Кәсіпорын 
қарсыластарын өз еркіне бағындырып, оларды нарықтан шығарып, 
нарықта тартып, серіктеске өз мүдделерін таңа алады. Қазіргі жағдайда 
қарсыластарды басып алу немесе олардың өз мүдделеріне бағыну оларды 
толық жою нысанында ғана емес, меншіктің акционерлік нысанын тарату, 
акциялардың бақылау пакеттерін сатып алу, кәсіпорындарды біріктіру, 
несие саясатының әртүрлі нысандары нысанында жүзеге асырылады. 
Бәсекелестердің іс-әрекеттеріне көлемі, өсуі және табыстылығы 
тұрғысынан өлшенетін қаржылық нәтижелер әсер етеді. Өткізу мен 
нарықтық үлестің деңгейі мен өсуі іскерлік стратегияның өміршеңдігінің 
көрсеткіші болып табылады. Күшті нарықтық позицияны немесе жылдам 
өсуді сақтау әдетте күшті бәсекелестің (немесе стратегиялық топ) және 
жақсы стратегияның белгілері болып табылады. Айтарлықтай пайда 
табатын кәсіпорын, әдетте, инвестициялық салымдар үшін күрделі 
ресурстарға қол жеткізе алады. 
Бәсекелестің тартылу мақсаттарын білу оның қызметінің нәтижелері 
қанағаттанарлық болып табыла ма, әлде стратегиялық өзгерістер болуы 
мүмкін деген болжам жасау үшін негіз болып табылады. 
Бәсекелестің қаржылық мақсаттары пайда алу перспективалары 
салыстырмалы ұзақ мерзімді болса да, оның қандай да бір бизнеске 
инвестиция салу ниетінің көрсеткіші бола алады. Атап айтқанда, 
бәсекелестің мақсатының нарық үлесіне, сату көлеміне және 
табыстылығына қатысы қандай? Қаржылық емес мақсаттар да жақсы 
көрсеткіш болуы мүмкін. Бәсекелес технологияда көшбасшы болғысы 
келеді ме? Немесе ол қызмет көрсету ұйымын құруды қалайды ме?

186
Немесе тарату желісін кеңейту? Мұндай мақсаттар бәсекелестің 
болашақ стратегиясының жақсы көрсеткіші болып табылады. 
Ұйымдастыру мәдениеті, инфрақұрылымның, жүйенің және 
бизнестегі кадрлардың қолдауымен бизнес стратегиясына жиі елеулі әсер 
етеді. Шығындарды төмендетуге бағытталған, өзінің мақсаттарына қол 
жеткізу үшін басқарудың қатаң әдістерін пайдаланатын қатаң құрылымы 
бар кәсіпорын, егер ол жаңашыл қызметпен айналысуды немесе нарыққа 
бағдарланатын агрессивті стратегияны қабылдауды шешсе, күрделілігіне 
ие болуы мүмкін. Жаңашылдыққа және тәуекелдерді қабылдауға баса 
назар аударатын кәсіпорын шығындарды азайту жөніндегі формалданған 
бағдарламаны орындау кезінде қиындықтарды тең дәрежеде бастан 
кешіруі мүмкін. Мәдениет, құрылым, жүйе және кадрлар сияқты ұйымдық 
элементтер қарастырылуы мүмкін стратегиялардың санын шектейді. 
Кәсіпкерлер кәсіпорынның өзін функцияландыру кезінде болатын 
кез-келген өзгерістерге және қоршаған ортадағы апат әкелуі мүмкін деген 
сигналдарға (белгіге) назар аударуы қажет.
Банкроттанудың ең қатаң баламасы- кәсіпорынды ары қарай дамыту 
мақсатында бизнесті қайта ұйымдастыру. Мұндай жағдайда оның апатты 
жағдайдан шығу жоспары жасақталады және жүзеге асырылады. 
Банкроттанудың ең соңғы шегінде кәсіпкер банкроттану жөніндегі заңды 
сақтау барысында өз еркімен немесе өз еркінен тыс компанияның барлық 
активтерін жоюға мәжбүр болады. Банкроттану мен өз ісін жабу – бұл 
кәсіпкерлік карьераны жоғалту деген сөз емес. Кейбір кәсіпкерлердің өз 
ісін алға бастырудан бұрын қиындыққа кез болып барып, табысқа жеткені 
туралы тарихта көптеген мысалдар келтіріледі.
Өмірде ештеңе өндірмеген адам ғана қателеспейтіні белгілі. 
Бизнесте ең бастысы- өз жіберген қателеріне талдау жасау және ол 
қателерден сабақ алып екінші рет қайталамау.
Бәсекелестің шығын құрылымын білу, әсіресе, егер бәсекелес 
шығынды төмен стратегияға сүйенсе, болашақ баға белгілеу 
стратегиясының көрсеткіші бола алады.
Мақсаты «шығынсыздық» 
нүктелерін анықтайтын тікелей және жанама шығындар туралы түсінік 

187 
болуы тиіс. Мұндай ақпаратты алу оңай және ол шығындар 
құрылымының көрсеткіші болады: 
- тікелей өндірісте жұмыс істейтіндерге (жұмыс күшіне арналған 
ауыспалы шығындар) және қызмет көрсетуші персоналға шамамен 
бөлінген қызметкерлер саны (бұл шығындар тұрақты шығындардың 
құрамдас бөлігі болуы мүмкін); 
- шикізат пен сатып алынатын материалдардың салыстырмалы құны; 
- ағымдағы қорларға, ғимараттар мен жабдықтарға инвестициялар 
(сондай-ақ тұрақты шығындар); 
– жалақы деңгейі және өндірістік учаскелердің саны (тұрақты 
шығындарды нақтылауға негізделген). 
Бәсекелестің күшті және әлсіз жақтарын білу кәсіпорындарға 
ақпараттану негізінде әртүрлі стратегияларды ұстануға мүмкіндік береді. 
Бұл сондай-ақ жекелеген стратегиялық баламаларды анықтау және таңдау 
процесіне маңызды үлес болып табылады.Тәсілдердің бірі-фирманың 
артықшылығы бар немесе артықшылығы бар жерде бәсекелестің 
әлсіздігін пайдалану әрекеті.
Қажетті схема-бәсекелестің әлсіздігіне 
«біздің» артықшылықтың қарсы тұру мүмкіндігі бар стратегияны әзірлеу. 
Керісінше, айналып өтуге немесе асып кетуге болатын «олардың» 
артықшылықтары туралы білім де маңызды. 
Бәсекелестің күшті және әлсіз жақтарын бағалау осы салада маңызы 
бар активтер мен біліктіліктерді айқындау мақсатында, кейіннен осы 
активтер мен біліктіліктер негізінде бәсекелесті бағалау қажет. 
Бәсекелестік 
артықшылықтарды 
қамтамасыз 
ету 
үшін 
әртүрлі 
маркетингтік тәсілдер бар. 

жүктеу/скачать 2,36 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: