Блум таксономиясының деңгейлер: Бағалау, Жинақтау, Талдау, Қолдану, Түсіну, Білу. Сұрақтар үлгілері

1. 
   Блум таксономиясының деңгейлерін сипаттаңыз және оқу материалдарын жақсы бекіту үшін әр деңгейде қойылатын сұрақтарға мысалдар келтіріңіз.
   

1. 
   білімді функционалдықпен және шығармашылықпен қолдана білу;
   
2. 
   сын тұрғысынан ойлау;
   
3. 
   зерттеу жұмыстарын жүргізе білу;
   
4. 
   ақпараттық-коммуникациялық технологияларды қолдана білу;
   
5. 
   коммуникацияның түрлі тәсілдерін, оның ішінде тілдік дағдыларды меңгеру;
   
6. 
   топпен және жеке жұмыс істеу дағдылары.
   

1. 
   заманауи қоғамның динамикалық сұраныстарына сәйкес болуы;
   
2. 
   сын тұрғысынан, шығармашыл және позитивті ойлауды дамыту қажеттілігі;
   
3. 
   оқу пәндері мазмұнының ықпалдасуын күшейте түсудің орындылығы;
   
4. 
   оқытудың, тәрбие мен дамытудың біртұтастығын қамтамасыз ету.
   

• 
  Түзуші элементтер мұғалімдерге оқушының оқуы қалай ілгері басу керектігі туралы шешім қабылдауға көмегін тигізеді. Элементтер мұғалімдерге және басқаларға олардың білімділік дамуына көмектесу үшін белгілі оқушыларды келесіде диагностикалық бағалаудың қажеттілігін анықтауға көмек көрсетеді. Бағалаудың бұл нұсқасы «оқу үшін бағалау» деп аталады.
  
• 
  Қорытынды элементтер оқушылар жетістіктеріне және олардың білімдеріне, материалды түсінуіне дәллдерді ұсынады. Бағалаудың бұл нұсқасы «оқуды бағалау» деген аталыммен белгілі.
  
• 
  Бағалаушы элементтер оқушылардың табыстары туралы ақпаратты ұлттық көлемде ұсынады, олар білім беру бағдарламасындағы келешектегі талпыныстардағы, ресурстардағы немесе өзгертулердегі қажеттіліктерді анықтауда қолданыла алады.
  
• 
  Ақпаратты элементтер мұғалімдерге балалардың табыстары туралы олардың ата-аналарына және мектептің табыстары туралы мектептік басқару органдарына, МОВ және қоғамға хабарлап отыруға көмектеседі (ДОН, 1989 г.).
  

1. 
   Дескриптор оқушының қиындықтарын анықтауға және оған кері байланыс ұсынуға көмектесуі қажет. Оқушының қиындықтарын анықтауда және оған кері байланыс ұсынуға дескриптор қалай көмектесетінін түсіндіріңіз және нақты мысалдар келтіріңіз.
   

1. 
   Оқу үрдісінде жабық тапсырмалардың кеңінен қолданылатын түрлеріне сипаттама беріңіз және мысал келтіріңіз.
   

Оқу мақсаттарын дəл тұжырымдап, үнемі есте ұстау мұғалім үшін өте маңызды, өйткені дәл осы оқу мақсаттарының негізінде тиімді әрі маңызды практикалық тапсырма əзірленеді. Тапсырмалар жабық немесе ашық түрінде болуы мүмкін. Тапсырманың əр түрі нақты оқу мақсатына жету үшін қажетті жəне өзекті болып саналады.

Жабық тапсырмаларға бір дұрыс жауабы бар тапсырмалар, жауаптарының көп таңдауы бар тапсырмалар, тұжырымның «шындық/жалған» екенін анықтау, сәйкестендіру мен салыстыруға берілген тапсырмалар түрі жатады.

Алдымен жабық тапсырмаларадың бірінші түрі - жауаптарының көп таңдауы бар тапсырмаларға тоқталайық. Көп таңдауы бар тапсырмалар ұсынылған жауап нұсқалары аясында оқушылардың жауаптары шектеулі, объективті жауабы бар арнайы сұрақтың түрі болып табылады.

Жауаптарының көп таңдауы бар тапсырмалар екі компоненттен тұрады: Тапсырма мəтіні жəне жауап нұсқалары, дұрыс жауабы – кілті, дұрыс емес жауабы – дистракторлары деп аталады. Тапсырманың мəтіні барынша қысқа беріліп сұрақтың мəнмәтінін ашуы керек. Тапсырманың сауатты құрастырылуы өте маңызды. Тапсырма күрделі тұжырымдалып оны түсінуіне қиындық тудырмауы тиіс. Тапсырмалар орфографиялық нормаға сай құрастырылуы керек. 4- слайд.

Тапсырма мəтінін құрастыру кезінде нені ескеру қажет? Тапсырманың теріс тұжырымдалуы оқушының қабылдауын қиындатып, дұрыс жауапты анықтауына кедергі келтіреді. Сонымен қатар материалды меңгеру деңгейін нақты анықтауға септігін тигізбейді. Алайда, тапсырманы теріс тұжырымдау қажет болған жағдайда, қосымша графикалық əсерді қолдану керек. Мысалы, көлбеу немесе қалың қаріппен көрсетіп белгілеу, теріс бөлігін бас əріппен жазу.

Берілген мəтіннің сөйлемдерін толықтыруға арналған (бос орындарға қажетті сөздерді қою) тапсырмаларды қолданбауға тырысу қажет. Тапсырмалардың бұл түрі оқушылардың визуалды есте сақтау қабілетін тексеруге бағытталады және өтілген материалды меңгеру сапасын көрсетпейді. Көп таңдауды қажет ететін тапсырмаларда жауап нұсқаларының саны түрленуі мүмкін. Нұсқалар саны көп болған сайын оқушылардың дұрыс жауапты болжап табу мүмкіндігі аз болатынын атап өткен жөн. Алайда, балама нұсқалардың көп саны оқушылардың тапсырманы орындауға жұмсайтын уақытын шамадан тыс алады. Жауап нұсқаларының санын 2-ден бастап 5-тен асырмау ұсынылады.

Жауап нұсқалары түрлі логикалық реттілікпен (алфавиттік, хронологиялық, өсу/кему, грамматикалық санатына қарай жəне т.б) орналасуы мүмкін. Cондықтан оқушылар дұрыс жауапты орналасу позициясы бойынша анықтай алмайды. Мысалы, жауап нұсқасы сөзден басталса, онда олар алфавиттік ретпен орналасады. Егер жауап нұсқасы саннан басталса, онда өсу/кему ретімен орналасады. Егер екі нұсқа да визуалды түрде бір-біріне ұқсас болса, онда оқушылардың салыстыруына ыңғайлы болуы үшін реттілікпен орналастырған дұрыс.

Тапсырманы құрастыру алгоритміне сəйкес көп таңдауды қажет ететін тапсырмаларды құрастыру кезінде сұрақтары мен дистракторларын тұжырымдамас бұрын алдымен жауап кілтін дайындап алу ұсынылады. Бұл тапсырмада нақты дұрыс жауаптың бар екеніне кепілдік береді. 5 –слайд.

Жауап нұсқаларын оқушылар дистракторлардың берілу ретіне қарай анықтай алмайтындай өте мұқият құрастыру керек. Дистракторлар өтілген материалдарға сəйкес жəне бұрыс, бірақ шындыққа жанасымды болуы керек. Дистракторларды қолданудың басты міндеті - оқу материалын жеткілікті меңгермеген оқушылардың назарын аударту.

Əдетте «жақсы» дистрактор оқушының типтік қателерді қамтиды, яғни белгілі бір ғылымға негізделген, тапсырма сұрақтарындағы терминдерге ұқсас «ақылды» сөздерден құралады. Егер дистракторды білімі төмен оқушылардың басым бөлігі таңдаған болса, онда оны жақсы құрастырылған деп есептеуге болады, яғни оқушыларды дайындық деңгейіне қарай саралауға мүмкіндік береді. Сонымен қатар дистракторды білім деңгейі жоғары оқушылардың басым бөлігі таңдаған болса, онда дистрактордың сапасының төмендігі немесе тапсырманы құрастыруда қате жіберілгені туралы білуге болады. Егер оқушылардың ешқайсысы дистракторлардың біреуін де таңдамаса, онда дистрактордың қате құрастырылғанын жəне қайта қарастыру қажеттігін көрсетеді.6- слайд.

Дұрыс жауап кілті мен дистракторларды құрастыру кезінде нені ескеру қажет? Егер дистракторларға цитаталардың тікелей қатысы болмаса, онда жауап кілтінде оқулықтан өзгертпей алынған дәйексөздерді (үзінділерді) қолданбаған жөн. Алдыңғы тапсырманың мəтінінде кездескен сұрақтарды жауап кілті ретінде қолданудың қажеті жоқ. Бұл тапсырманы орындауды жеңілдетуі немесе қиындатуы мүмкін. Жауап кілті тым қысқа немесе ұзақ, жеңіл немесе күрделі тұжырымдалып дистракторлардың арасында ерекшеленбеуі керек. Жауап кілтінде жəне дистракторда «əрқашан», «кейде», «ешқашан», «жоғарыда аталғандардың барлығы» сияқты сөз тіркестерінің болмағанын ескерген жөн. Дистракторлардың «жартылай дұрыстығын», яғни қарастырылған мəнмəтінге байланысты əр түрлі түсіндірілетін жағдайлар болмауы керек. 7 –слайд.

Жабық тапсырмалардың екінші түріне тұжырымның «шындық немесе жалған» екенін анықтау тапсырмасы жатады. «Шындық немесе жалған» тапсырмасы – бұл тұжырым түрінде берілетін жабық тапсырма, оқушылар берілген тұжырымның ақиқат немесе жалған екенін анықтауы қажет. Басқаша айтқанда, əр сұрақтың тек екі ықтимал жауабы болады, оқушы сол екеуінің біреуін таңдайды. Мұндай тапсырмалар «білу» жəне «түсіну» дағдысын тексеруге қолайлы. Оқушылар қысқа уақыт ішінде ауқымды мәнмәтінді қамтитын осындай тапсырманы тез түсініп және тез орындауы орындауы мүмкін.

Тапсырма әзірлеушінің пікірі бойынша, мұндай тапсырмаларды құрастыру тез әрі оңай және олар мейлінше объективті, балдары анағұрлым сенімді болады.

Тапсырма әзірлеушілердің көбі шындықты анықтауға қатысты тапсырмалар қажетті білімді жеткілікті бағаламайды деп есептейді, себебі оқушы тапсырманың дұрыс жауабын болжап анықтауы мүмкін. Сонымен қатар оқушыларды сөзбе-сөз есте сақтауға бағыттайтын тривиальды (қарапайым) сұрақтарды құрастыру үрдісі бар екенін атап өту қажет. Шындықты анықтауға арналған тапсырмалар нақтылауды қажет етуі мүмкін. Тапсырмалардың бұл түрі асты сызылған негізгі сөзбен немесе қысқа сөйлеммен (фраза) беріледі. Асты сызылған шындық түрінде берілген тұжырымды ауыстырған кезде оқушы сұраққа толық жауап беру үшін дұрыс сөзді немесе фразаны көрсетуі қажет. Шындықты анықтайтын тапсырманың бұл түрі оқушы жалған тұжырымның ішінен берілген шындыққа қатысты ақпаратты қаншалықты білетінін анықтайды. Оқушы тұжырымның жалған екенін дұрыс болжамдауы мүмкін, алайда ол неге жалған болып табылатыны туралы түсінік бере алмайды, немесе оқушы сол тұжырымды шындыққа өзгерте алмайды. Бұл жағдайда сөйлемдердегі қандай сөз/фраза өзгеруі қажет екенін әзірлеушінің өзі шешеді. Егер оқушыларға тек қана жалған тұжырымдарды анықтау/белгілеу туралы нұсқау берілсе, онда олар осы тұжырымдарды толығымен қайта жазып, бастапқы тұжырымда не дұрыс болмағанын түсіндіруге құқылы. Егер тапсырма асты сызылған сөзді/фразаны қарама-қарсы мағынаға ауыстыру деп берілсе, онда мұндай сұрақ қарапайым шындық-жалған сұрақтарына қарағанда басымдығын жоғалтады, себебі оқушы тұжырымның жалған екенін, оны өзгерте алмайтынын білуі мүмкін. 8 –слайд.