Болатын теориялық және методологиялық мәселелер қарастырылды
жүктеу/скачать 1,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Karzhylyk-esep-2-Baiboltaeva
|
5. 1 Ықпал ету дәрежесі бойынша үлестік құралдарды жіктеу. Елеулі ықпал ету критерийлері Үлестік құрал дегеніміз – барлық міндеттемелерді алып тастағаннан кейінгі қалатын кәсіпорын активтеріне үлестік құқықты растайтын кез - келген келісім - шарт . Үлестік бағалы қағаздар иелік ету үлесін айқындайтын бағалы қағаздар болып табылады. Оларға қарапайым акциялар, артықшылығы бар акциялар жатады. Үлестік бағалы қағаздар сатып алынған кезде олардың құнына сатып алу бағасы және брокерге төленетін сыйақы мен сатып алуға байланысты басқа да төлемдер кіреді. Бағалы қағаздар сатылып алынғаннан кейінгі инвестициялардың есебі, әдетте бір кәсіпорынның басқа кәсіпорынның (инвестиция салынған компанияның) қарапайым акцияларындағы үлестік қатысу дәрежесімен анықталады. Бір корпорацияның басқа компанияның қарапайым акцияларына инвестиция салуы инвестор иеленетін компанияның дауыс құқығы бар акцияларының пайызына сәйкес жіктелуі мүмкін: Акциялардың 20% - нан аз мөлшерде иелік ету – инвестордың үлесі аз, яғни ықпал ету деңгейі өте төмен немесе жоқ. Акциялардың 20%- нан 50% - на дейін иелік ету – инвестор елеулі ықпал етеді. Акциялардың 50% - нан жоғары мөлшерде иелік ету – инвестор бақылаушы пакетті иеленеді. Иелік ету (ықпал ету) деңгейі үлестік бағалы қағаздарға салынған инвестициялардың есебін жүргізу әдісін анықтайды. Иелік ету 0% → 20% → 50% → 100% пайызы Ықпал ету Өте төмен Елеулі Бақылау жасау деңгейі немесе жоқ мүмкіндігі Бағалау Әділетті құн Үлестік Қаржылық әдісі (құн) әдісі қатысу есептіліктің әдісі біріктірілуі Демек, үлестік бағалы қағаздар бойынша есеп жүргізу мен қорытынды есепті құру ықпал ету деңгейі мен бағалы қағаздардың түріне байланысты болады. 51 Үлестік бағалы қағаздардың категориялары бойынша есебі және олардың қорытынды есептілікте көрсетілуі. Категория Бағалау әдісі Иеленуден алынған бөлінбеген пайда немесе зиян Пайдаға басқа да ықпал ету 20%- дан төмен иелік ету: 1.Сатып - өткізуге арналған қолда бар үлестік бағалы қағаздар 2. Саудалық бағалы қағаздар 20%- дан 50%-ға дейін иелік ету 50%- дан жоғары иелік ету Әділетті құн немесе құн әдісі Әділетті құн немесе құн әдісі Үлестік қатысу әдісі Біріктіру (қаржылық есептілікті әдісі) Таза пайда немесе капиталға есепке алынады Таза пайдаға есепке алынады Есепке алынбайды (танылмайды) Есепке алынбайды (танылмайды) Дивиденд хабарланады; сатудан пайда немесе зиян Дивиденд хабарланады; сатудан түсетін пайда және шеккен зиян Инвестиция салынған компанияның таза пайдасындағы үлес Қолданылмайды Акциялардың 20 пайызынан аз бөлігіне салынған инвестициялардың есебі. Үлестік қатысу 20 пайыздан төмен болған кезде инвесторлардың инвестиция салынған кәсіпорынның қызметіне ықпалы өте аз немесе жоқ болады деп пайымдалады. Мұндай жағдайда егер акциялардың нарықтық құны белгісіз болса, онда олар сатылып алынғаннан кейінгі кезеңдерде бухгалтерлік есепте сатып алу құны бойынша көрсетіледі. Бұл әдіс, әдетте табыс ретінде есепке алынады, ал акциялар бойынша портфель сатып алу құны бойынша бағаланып көрсетіледі. Инвестордың бухгалтерлік есебінде сатып алынған акцияларды есепке алу үшін 2030 “Сатуға арналған қолда бар ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар” шоты пайдаланылады . Бағалы қағаз (акция) сатып өткізілмейінше таза табыс (пайда) немесе зиян есепке алынбайды. Мысалы: «Бірлік» корпорациясы «Арман» компаниясының номиналдық құны 1000теңге тұратын 10 000 акциясын 150 000 теңгеге сатып алды. «Бірлік» корпорациясының бухгалтерлік есебінде мынадай жазу орындалады: Дт Кт 2030 1030 - 150 000теңге Компания – инвестор сатып алынған акциялар бойынша дивиденд түрінде табыс алады. 52 Егер дивиденд сомасы бір есепті кезеңде хабарланып, келесі есепті кезеңде төленетін болса, онда инвестор бір уақытта есептелген дивиденд сомасына 1270 «Алынуға тиісті қысқа мерзімді сый-ақылар» шотында дебиторлық борышты және 6120 «Дивидендтер бойынша табыстар» шотында дивиденд бойынша табысты көрсетеді. «Арман» компаниясы 2010 жылдың 1 – желтоқсанында әрбір акцияға 200 теңге мөлшерінде дивиденд төлейтіндігін және оны 2011 жылдың 15 қаңтарында жіберетіндігін хабарлады. «Бірлік» корпорациясының бухгалтерлік есебінде мынадай жазулар орындалады: 01.12.2010ж. Дт Кт 1270 6120 - 200 000 теңге 15.01.2011 ж Дт Кт 1030 1270 - 200 000 теңге 2011 жылғы 1 – қаңтарда «Бірлік» корпорациясы «Арман» компаниясының 500 акциясын сатып өткізді делік (әрбір акцияның бағасы 1100 теңге). «Бірлік» корпорациясында бағалы қағаздың есептен шығарылуы төмендегі жазу арқылы көрсетіледі: 1. Дт Кт 1030 “Ағымдағы банк шоттарындағы ақша қаражаттары” 550 000 6210 “Активтерді есептен шығарудан алынған табыстар” 550 000 2. Дт Кт 7410 “Активтердің есептен шығуы бойынша шығыстар” 500 000 2030 “Сатуға арналған қолда бар ұзақ мерзімді қаржылық инвестициялар” 500 000 жүктеу/скачать 1,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|