Бөлім. Көне түркі жазбалары және қазақ жазуы
А мәтіні: газет мақаласынан үзінді
Латын әліпбиіне көшу – нағыз халықтық ұйғарым
Мемлекет басшысы Н.Ә.Назарбаев 2017 жылғы 26 қазанда «Қазақ тілі әліпбиін кириллицадан латын графикасына көшіру туралы» Жарлыққа қол қойды. Бұл, шын мәнінде, халқымыздың ғасырлар бойғы арман-мұраты жүзеге асқан тарихи күн болды.
Иә, шын мәнінде, ұзақ жыл бодандықтың бұғауында, саясаттың салқынында қалған Қазақ елі үшін кириллицадан құтылып, әлемдік өрениетке негізделген латын әліпбиіне көшу ежелгі арман болғаны даусыз. Жалпы, кириллицадан латын алфавитіне көшу – еліміз тәуелсіздік алғаналғашқыжылдарданберідүркін-дүркінкөтеріліпкележатқанмәселе.
ЕлбасыкезектіЖолдауында 2025 жылданбастаплатынәліпбиінекөшутуралыойларынтаратыпайтты. ««Біз 2025 жылданбастапәліпбиімізділатынқарпіне, латынәліпбиінекөшіругекірісуімізкерек. Бұл - ұлтболыпшешугетиісқағидаттымәселе. Біркездетарихбедеріндебізмұндайқадамдыжасағанбыз. Балаларымыздыңболашағыүшіносындайшешімқабылдауғатиіспізжәнебұләлемменбірлесетүсуімізге, балаларымыздыңағылшынтілі мен интернет тілінжетікмеңгеруіне, еңбастысы, қазақтілінжаңғыртуғажағдайтуғызады»дегенболатын.
Латынәліпбиініңқажеттілігінебіздіңкөзімізайқынжетіпотыр. Әуелітіліміздегіқазіргі жат дыбыстарды (я,ф,ю,ъ,ь)таңбалайтынәріптердіқысқартып, соларқылықазақтілініңтабиғи таза қалпынсақтауғамүмкіндіктуады. Қазақтіліноқытқануақытта басы артықтаңбаларғақатыстыемле, ережелердіңқысқаратыныбелгілі. Олмектептенбастапбарлықоқуорындарындаоқытуүрдісінжеңілдетеді. Уақыт та, қаржы да үнемделеді. Сондай-ақлатынәліпбиінекөшуқазақтілініңхалықаралықдәрежегешығуынажолашады. (206 сөз)
ЕгеменҚазақстан N215(29196)
Ә мәтіні: ғаламтор мақаласынан үзінді.
Қазақтың қоғам қайраткерлері латын әліпбиіне көшуге қарсы шықты.
Қазақ әліпбиін латын графикасына көшіру туралы кейбір ғалымдар, қоғам қайраткерлері бірнеше жылдан бері әңгіме қозғап келеді.
Жолдаудан кейін біреулер латын әліпбиіне 2017 жылдан бастап бұрылайық десе, базбіреулер, тіпті, ертеңнен бастап көшуге әзір екендіктерін білдіруде.. Ендеше осы істе жолымызды екі үлкен мәселе кес-кестеп тұр.
Бірінші мәселе - мынау. Осы күнге дейін Республикамызда еліміздің ежелгі, кейінгі тарихына, мәдениетіне, рухани құндылықтарына байланысты және ғылымымызды, әдебиетімізді, салт-санамызды әспеттейтін миллиондаған атпен кітаптар, ғылыми еңбектер басылды.
Латын әліпбиіне көшкен жас бүлдіршіндеріміз кириллицада басылған баба тарихымыздан, рухани парасатымыздан қол үзіп қалатыны айдан анық.
Латыншаға ауысқан Өзбекстан мен Әзірбайжан республикаларының қаншама ғылым, әдебиет, өнер қайраткерлері бізге осы мәселе төңірегінде өз өкініштерін білдіргені жадымызда.
Енді ең басты мәселеге, яғни, біздің үлкен қарсылығымызды тудырған екінші мәселеге назарларыңызды бұралық. Үндеуге қол қойған адамдардың бірімен, осыдан үш жылдай уақыт бұрын, Астанадағы Н.Назарбаев атындағы орта мектепте кездесу өткен. Осы мектепте оқитын бүлдіршіндердің 22 сыныбы қазақша, 22 сыныбы орысша білім алады екен. Ал орыс тілінде оқитындардың шамамен 90 пайызға жуығы қазақтар.Тура сол кезеңде Астанадағы қазақ балаларының 47 пайызы тек орыс мектептерінде оқитыны айқындалған-ды.
Ал, "Мемлекеттік тіл" қоғамдық қозғалысының мәліметіне сүйенер болсақ, қазіргі кезеңде қазақтардың 60 пайызға жуығы өз ана тілінде оқи алмайды, жаза алмайды. Міне, мәселе қайда жатыр? Енді осындай кезеңде "Латын әліпбиіне көшейік!" деген мақсат алдымызды орады.
Республикамызда жалғыз қазақ тілінің ғана латыншаға көшуі, туған тілімізде оқып, жаза алмайтындардың санын күрт көбейтіп, кириллицаның бағын одан сайын жандыра түсетіні күмәнсіз.Кириллицада тұрғанда олардың ана тілін үйренуге құлқы соқпағанда, латын әліпбиіне көшкенде ұлттық сезімі оянады деп ойлау мүлде қате түсінік. (244 сөз)
Тапсырма.
Екі мәтіндегі ақпарат пен өз пікірлеріңізді пайдаланып, « Латын әлібиіне көшу – заман талабы» деген тақырыпта эссе жазыңыз.Эсседегі сөз көлемі 170-200 сөз болу керек.
Қазақ тілінің мәртебесін көтеруде латын әліпбиіне көшу қаншалықты тиімді?
Тіл мәселесіне байл.
Достарыңызбен бөлісу: |
