Критерий тағайындалуы: T -критерийі бір таңдаудағы зерттелушілердің екі
түрлі жағдайда өлшенген көрсеткіштерін салыстыру үшін пайдаланылады. Ол
өзгерудің бағытын ғана емес оның айқындылығын анықтауға мүмкіндік береді
36
.
Сипаттамасы: T - критерийі белгілері ең кем дегенде реттік шкала бойынша
өлшенген бірінші және екінші өлшеулердің арасындағы жылжулар реттелуі
мүмкін болған жағдайларда пайдаланылады. Бұл үшін олар жеткілікті кең
шеңберде түрленуі қажет.
Пайдаланудағы шектеулер: 1. Екі жағдайда өлшеуден өткен зерттелушінің минималды шегі -5.
Максималды шегі 50 адам болады.
2. Нолдік жылжулар талдаудан шығарылып, нәтижесінде бақылаулар
n саны
осы нолдік жылжулар санына азаяды.
Болжамы:
0
H типтік бағыттағы жылжулар қарқындылығы типтік емес бағыттағы
жылжулар қарқындылығынан басымдылық көрсетпейді.
1
H типтік бағыттағы жылжулар қарқындылығы типтік емес бағыттағы
жылжулар қарқындылығынан басымдылық көрсетеді.
T - критерий есептеу алгоритмі № Есептеулер мазмұны
1 Зерттелушілер тізімін кез –келген реттен құру.
2 2–ші және 1-ші өлшеудегі (дейінгі –«кейінгі») индивидуалды мәндердің
арасындағы айырманы есептеу. «Типтік» жылжуды анықтау және сәйкес
болжам қалыптастыру.
3 Айырманы абсолюттік биіктікке ауыстырып және оларды жеке бағанада
жазу.
4 Айырмалардың абсолюттік биіктігін өсу реті бойынша рангілеу.
Рангілердің жалпы қосындысының есептеу қосындысына сәйкестігін
тексеру.
5 Типтік емес бағыттағы жылжуларға сәйкес рангтерді ерекше белгілермен
белгілеу.
6 Бұл рангтердің қосындысын есептеу:
r R T ,
r R -сирек белгіленген
жылжулардың рангілік мәні
VI кестеден.
7
T шеткі мәнін
n бойынша анықтау (Қосымша 4). Егер
T эмпирикалық
T шеткі мәнінен төмен немесе тең болған жағдайда.
0
H -терістеліп,
1
H -
сенімділікпен қабылданады.
36
Сидоренко Е. В. Методы математической обработки в психологии. -СПб: ООО «Речь», 2007.
– 350с.-87б