Брайль жүйесі дегеніміз не? Ппк-17-01 Қабыл Айгерім Жоспары: - Брайль жүйесі туралы
- Қалай қолданады?
- Форматы
- Қазақстандағы Брайль жүйесі
- “Force” халықаралық қоры
- “Duxbury” бағдарламасы
- Қорытынды
- Қолданылған әдебиеттер
Брайль жүйесі туралы Брайль шрифті(фр. Braille) - Зағип және нашар көретін адамдарға жазуға және оқуға арналған бедерлі-нүктелі тактильді шрифт. Қалай қолданады? - Әріптерді Брайль шрифтінде бейнелеу үшін алты нүкте қолданылады. Нүктелер екі бағанда орналасқан. Жазғанда нүктелер тесіледі, өйткені тек дөңес нүктелер бойынша оқуға болады, мәтін парақтың кері жағында болады. Мәтін оң жақта солға жазылады, содан кейін бетті бұрып, мәтін солдан оңға қарай оқылады.
Форматтары - Дөңес нүкте биіктігі 0.5 мм (күріш. 1), бұл нүктені сезу үшін жеткілікті. Нүктенің диаметрі-1,2 мм. нүктелердің арасындағы қашықтық-2,5 мм, символдардың арасындағы қашықтық — көлденеңінен 2,3 мм және тігінен 3,8 мм.
- Брайль бойынша басып шығару парақтарының көптеген форматтары бар, олардың таралуы типографиялық істің ұлттық дәстүрлеріне байланысты өзгеріп отырады. Ресей және посткеңестік кеңістік үшін дәстүрлі Брайль кітабының парағы өзіне 25 жолдан 30 немесе 32 белгіден тұрады, жалпы көлемі 23-тен 31 см-ге ие.
Кириллица бойынша Брайль шрифтінің нұсқасы Қазақстандағы Брайль жүйесі - Зағип азаматтар үшiн ең маңызды жаңалық ХIХ ғасырдың 20-40 жылдары аралығында дүниеге келдi. Француз зағип азаматы Луи Брайль көзi көрмейтiндердiң өз беттерiнше жазып-оқуларына арналған жүйе ойлап табады. Брайль жүйесiмен жазылған кiтаптар шығарылады.
Луи Брайль
1809-1852 ж
Осы жүйенiң арқасында дүние жүзiндегi мыңдаған зағип азаматтар бiлiм алады, түрлi мамандықтарды игередi. Жүйе меңгерiлу барысында түрлi тiлдерге “аударылады”. Брайль жүйесiнiң қазақ алфавитi әрiптерiмен толықтырылуы – 1961 жылдан басталды. Қазақ брайль жүйесiнiң пайда болуы – Қазақ соқырлар қоғамының белгiлi мүшелерi С.Қ. Өтегенов және А.Қ. Қасымовтың баға жетпес еңбектерiнiң жемiсi. Қазақ Брайль жүйесi арқылы зағип азаматтар қазақша кiтаптар оқи бастады. Республикамызда Брайль жүйесiмен қазақша-орысша кiтаптар шығаратын Қазақ соқырлар қоғамының арнайы баспаханасы ашылды. Өткен ғасырдың 1990-1993 жылдарына дейiн баспаханадан зағип азаматтарға арналған жүздеген кiтаптар жарық көрдi. - Осы жүйенiң арқасында дүние жүзiндегi мыңдаған зағип азаматтар бiлiм алады, түрлi мамандықтарды игередi. Жүйе меңгерiлу барысында түрлi тiлдерге “аударылады”. Брайль жүйесiнiң қазақ алфавитi әрiптерiмен толықтырылуы – 1961 жылдан басталды. Қазақ брайль жүйесiнiң пайда болуы – Қазақ соқырлар қоғамының белгiлi мүшелерi С.Қ. Өтегенов және А.Қ. Қасымовтың баға жетпес еңбектерiнiң жемiсi. Қазақ Брайль жүйесi арқылы зағип азаматтар қазақша кiтаптар оқи бастады. Республикамызда Брайль жүйесiмен қазақша-орысша кiтаптар шығаратын Қазақ соқырлар қоғамының арнайы баспаханасы ашылды. Өткен ғасырдың 1990-1993 жылдарына дейiн баспаханадан зағип азаматтарға арналған жүздеген кiтаптар жарық көрдi.
Бүгiнгi күнде, өкiнiшке қарай, баспахананың жабылуына байланысты зағип азаматтарды арнайы кiтаптармен қамтамасыз ету мәселесi кiтапханалардың басты проблемаларының бiрiне айналып отыр. Нүктелi-бедерлi шрифпен жазылған кiтаптарды тек қана Ресейден алу мүмкiндiгi бар. Олардың орыс тiлiнде екендiгiн айтудың да қажеттiгi жоқ. Осы орайда арнайы кiтапханаларда орнатылған техникалық құралдар тiлдерiн қазақ тiлiне аудару мақсатында Зағип және нашар көретiн азаматтарға арналған республикалық кiтапхана көптеген шараларды қолға алды. Олардың iшiнде ең тиiмдiсi, әрине, зағип азаматтарға арналған құралдарды шығарушы компанияларға шығу, олардың құралдарына тиiстi өзгерiстер енгiзу, қазақ тiлiне аудару. Бұндай шаралар бiр күндiк жұмыс емес. Бiрнеше шетелдiк, сонымен қатар отандық компанияларға кiтапхана атынан өтiнiштер жiберiлдi. 2005 жылы “Force” халықаралық қорымен байланыс жасалады. Бұл қордың негiзгi мақсаты – дүниежүзiндегi зағип азаматтарға қызмет көрсететiн мекемелерге көмек көрсету. Қордың қарауына жылына жүздеген өтiнiштер түседi. - Бүгiнгi күнде, өкiнiшке қарай, баспахананың жабылуына байланысты зағип азаматтарды арнайы кiтаптармен қамтамасыз ету мәселесi кiтапханалардың басты проблемаларының бiрiне айналып отыр. Нүктелi-бедерлi шрифпен жазылған кiтаптарды тек қана Ресейден алу мүмкiндiгi бар. Олардың орыс тiлiнде екендiгiн айтудың да қажеттiгi жоқ. Осы орайда арнайы кiтапханаларда орнатылған техникалық құралдар тiлдерiн қазақ тiлiне аудару мақсатында Зағип және нашар көретiн азаматтарға арналған республикалық кiтапхана көптеген шараларды қолға алды. Олардың iшiнде ең тиiмдiсi, әрине, зағип азаматтарға арналған құралдарды шығарушы компанияларға шығу, олардың құралдарына тиiстi өзгерiстер енгiзу, қазақ тiлiне аудару. Бұндай шаралар бiр күндiк жұмыс емес. Бiрнеше шетелдiк, сонымен қатар отандық компанияларға кiтапхана атынан өтiнiштер жiберiлдi. 2005 жылы “Force” халықаралық қорымен байланыс жасалады. Бұл қордың негiзгi мақсаты – дүниежүзiндегi зағип азаматтарға қызмет көрсететiн мекемелерге көмек көрсету. Қордың қарауына жылына жүздеген өтiнiштер түседi.
“Force” халықаралық қоры
2006 жылдың сәуiр айында “Force” халықаралық қорының координаторы Jorge H. Fernandez Garza республикалық кiтапханаға келдi. Кiтапхана қызметiмен танысу барысында Jorge H. Fernandez Garza көптеген кеңестер бердi, кiтапхананың техникалық және адамдық мүмкiншiлiктерiн саралады. Кiтапхана қойып отырған мәселенiң қажеттiгiн зерттейдi. Бiр айдан кейiн “Force” халықаралық қорынан бiз үшiн қуанышты хабар келдi. “Force” халықаралық қорының құрылтайшыларының шешiмi бойынша, бiздiң кiтапханамызға көмек көрсету қордың 2006-2007 жылғы жұмыс жоспарына енгiзiлдi. Басты айта кететiн мәселе, арнаулы құралдарға өзгерiстер енгiзу бойынша қаражат iздеу және тиiстi компаниялармен келiсiмдер жүргiзу iстерiн толығымен қор өз мойынына алды. Бiздiң мiндетiмiз тек қана күту, сонымен қатар қажеттi ақпараттарды беру. Қызу ақпарат алмасу барысында көптен күткен жаңалық та жеттi. 2006 жылдың сәуiр айында “Force” халықаралық қорының координаторы Jorge H. Fernandez Garza Алматыға қайта келдi.
“Duxbury” - Қордың тiкелей көмегiмен зағип азаматтарға арналған “Duxbury” арнаулы бағдарламасы кiтапханаға орнатылды. “Duxbury” – АҚШ, Еуропа және басқа да дамыған мемлекеттерде зағип азаматтардың компьютер арқылы жұмыс iстеулерiне арналған әмбебап арнаулы бағдарлама. Бағдарламаны жасаушылар (АҚШ компаниясы) бағдарлама тiлiне қазақ тiлiн енгiздi. Соның нәтижесiнде осы бағдарламаның көмегiмен нүктелi-бедерлi шрифпен қазақша мәтiндердi принтер арқылы шығару мүмкiндiгiне қол жеттi. Бүгiнгi күнде АҚШ “Duxbury” бағдарламасына қазақ тiлiн енгiзу – бағдарламаға енгiзiлген ең соңғы өзгерiс. Технологиялық тұрғыдағы үлкен жетiстiктердiң бiрi. Республикамыздағы арнайы кiтапхана қызметiн пайдаланушылары – зағип азаматтарға қызмет көрсетуде де үлкен жетiстiк.
“Duxbury” Қорытынды - Қорыта келгенде, зағип азаматтарға арналған арнаулы құралдар шығарушы белгiлi компаниялармен ынтымақтаса отырып, басқа да арнаулы құралдар тiлдерiн қазақ тiлiне аудару, өз пайдаланушыларымыздың қазақ тiлiндегi ақпараттық талаптарын орындауға түрлi мүмкiншiлiктер жасау, әрине, тiлiмiздiң пайдаланылу аясын кеңейтуге де өз үлесiмiздi қосу.
Қолданылған әдебиеттер: - https://ru.wikipedia.org/wiki/Брайль,_Луи
- http://speckarlib.kz/lubr.html
- Кто выпускает книги для незрячих: интервью с Олегом Пилюгиным, главным редактором издательства «Чтение»
- https://cha-shcha.com/izdatelstvo_dlya_slepykh
Назарыңызға рахмет!!!
Достарыңызбен бөлісу: |
