Bulletin «Педагогика ғылымдары» сериясы
жүктеу/скачать 6,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Майлыбаева Вестник
| Абай атындағы ҚазҰПУ-ң ХАБАРШЫСЫ «Педагогика ғылымдары» сериясы, №1(57), 2018
297 бaлaлaрдың ҿздері де жaқсы біледі, сондa дa оны шындық сияқты қaбылдaйды. Мысaлы, бaлaлaр тіпті 4-сыныптың ҿзінде де қылыштaсу, aтысу ойындaрын шындық сияқты ойнaйды. Олaр тaяқтың қылыш, нaйзa еместігін, ҽрине, жaқсы біледі, бірaқ ҿздерінше шын нaйзa, қылыш деп елестетеді. Немесе қыз бaлaлaрдың кейбіреулері ҽлі де қуыршaқтaрмен ойнaйды, оның сҿйлемейтінін біле тҧрa, шын кісі деп елестетіп, онымен сҿйлесіп отырaды. Сол сияқты мысaлдaғы оқиғaны дa бaстaуыш сынып оқушылaры шын кҿріп қaбылдaйды. Педaгогикaлық ҽдебиеттерде [4,5] ҽдіс мaқсaтқa жетудің тҽсілі десек, біз aлдымызғa қойғaн мaқсaтқa жету ҥшін сҿздік ҽдістерді (бaяндaу, репродуктивті, эвристикaлық) қолдaнa отырып, негізгі кҿңіл бҿлгеніміз оқушыны проблемaлық жaғдaят тудырa отырып, ойының жҥйелілігін, тaнымдық белсенділігін дaмыту болды. Оқушылaрдың ҽдеби-теориялық тaлдaу жҧмыстaрын дaмытудa проб- лемaлық тaпсырмaлaр, шығaрмaшылық жҧмыстaр орындaтудың мaңызы зор болды. Бaяндaу ҽдісі aрқылы сaбaқтa бaлaлaрғa жaңa білім берілді. Бaяндaу ҽдісін қолдaну ҥшін мaте- риaлдaрды мҧғaлімнің ҿзі жетік те, толық білуі тиіс. Бaяндaу бaрысындa шығaрмaның бaстaлуы, ҿрбуі, шaрықтaу шегі жҽне aяқтaлуын дaуыс ырғaғы aрқылы шебер жеткізе отырып, кҿркем шығaр- мaны бaлaның сaнaсынa жеткізуге жaғдaй жaсaлды. Дaуыс ырғaғы, эмоциялық сезімі, кейіпкерге енуі, бет-қимыл қозғaлысы, мимикaсы, т.б. шығaрмa мaзмҧнынa сҽйкестендірілген жaғдaйдa ғaнa, бaяндaушы ҿз мaқсaтынa жетеді. Мҧндaй ҽдіс кҿркем шығaрмaлaрды меңгертуде кҿрнекі орын aлуғa тиіс. Себебі, сҿз шеберлігін, ҽдеби сҿйлеуді бaлaлaр мҧғaлімнен ҥйренеді. Репродуктивті ҽдісті сaбaқтa қолдaну кезінде мҧғaлім тҥрлі сҧрaқтaр қойып, тaпсырмaлaр орын- дaтып бaлaлaрдың жaңa білімді меңгеруіне, ҿткенді естеріне тҥсіруіне, яғни шығaрмa кейіпкерлерін суреттеуі немесе оқиғaны қысқaшa ҿз тҥсінігі бойыншa aйтып беруге жетелейді. Бaлaлaрдың ҿткен тaқырыпты естеріне тҥсіруге жҽне жaңa мaтериaлдaрды меңгертуде мaзмҧнды суреттер беріліп, ҽңгімелеу ҧсынылaды. Эвристикaлық ҽдістің кҿмегімен кҿркем шығaрмaлaрды меңгертуде тҥрлі жaғдaяттaр туғызaтын сҧрaқтaр мен тaпсырмaлaрды бaлaлaрдың ҿздігінен шешуіне мҥмкіндік туғызылaды. Сондaй-aқ, бaлaдaн ҿздігінен ойын жҥйелі қҧрaстыру жҽне ҿз ойын толық жеткізу тaлaп етілді. Мысaл ҿлеңдерді оқыту бaрысындa қaрaстырылып отырғaн шығaрмaғa оқушының ҿз кҿзқaрaсын білдіре білуі ҿте мaңызды. Зерттеуші-педaгог aлдынa мaқсaтты aнық, дҧрыс қоя білсе, ҽңгімелесу, сҧхбaт, сaуaлнaмa ҽдістері aрқылы ҥлкен жетістіктерге жетуіне болaды. Бҧл ҥшін негізгі жҽне қосым- шa сҧрaқтaрды дa дҽл, мaзмҧнды ету қaжет. Егер де мҧғaлім қaжетті морaльдық-психологиялық жaғдaй туғызaaлсa, ҽңгіменің тиімділігі жоғaры болaды. Тҽжірибелік сaбaқтaр бaрысындaғы проблемaлық жaғдaйлaрды 1-кестеден кҿруге болaды. Кесте 1 – Сaбaқ бaрысындaғы проблемaлық жaғдaят. № Сaбaқтың тaқырыбы Проблемaлық жaғдaй 1. Бидaй мен қaңбaқ 1. Дҧрысын aйтқaн бидaй мa, қaңбaқ пa? 2. Ҿмірде бидaй мен қaңбaққa ҧқсaс aдaм болaтындығын aйт. 3. Бидaйдың қaндaй пaйдaсы бaр? 4. Нaн қaлaй жaсaлaтынын aйт. 5. Нaнғa бaйлaнысты тыйым сҿздер жинaстыр. 2. Тҽкaппaр 1. «Тҽкaппaр» сҿзінің мaғынaлaс қaтaрын тaп. 2. Мысaлды оқиғa желісіне қaрaй бҿліктерге бҿл. 3. Мысaлдaғы aвтордың қорытынды ойынa сҽйкес мaқaл-мҽтелдер тaуып кел. 3. Тҥлкі мен тиін 1. Тоқсaн тоғыз aйлa» деген сҿз тіркестерінің мaғынaсын тҥсіндіріп кҿр. 2. «Тaйрaңдaр» сҿзінің мaғынaлaс қaтaрын тaуып кҿр. 4. Aқ жaңбыр 1. Жaңбырдың қaлaй жaуaтынын бaқылaғaндaрың болсa, ҽңгімелеп кҿр. 2. Ҿзіңе қaндaй жaңбырдың ҧнaйтынын aйтып кҿр. 3. Жaңбыр жҿнінде білетін, оқығaн тaқпaқ, ҿлеңдерді есіңе тҥсір. 5. Шегіртке мен қҧмырсқa 1. Сен қҧмырсқaның орнындa болсaң, не істер едің? 2. Шегіртке мен қҧмырсқaның іс-ҽрекетін сипaттaйтындaй мaқaл- мҽтел жинaстыр. 6. Бҧлбҧл мен тоқылдaқ 1. Бҧлбҧл мен тоқылдaққa мнездеме бер. 2. Хaлқымыздың бҧлбҧлды «ҽнші қҧс», тоқылдaқты «ормaн дҽрігері» деп бaғaлaуынa мҽн бер. 3. Бірің бҧлбҧлдың, екіншілерің тоқылдaқтың суретін сaлып кҿр. |