Д. А. Ахментаева, Е. С. Караулов, Э. А
жүктеу/скачать 0,7 Mb. Pdf көрінісі
|
КД 2 тип
| Бигуаниды.
ҚД емінде бигуанидтер 50-ден астам жыл бұрын қолдынала бастаған. Бірақ фенформин және буформин жиі лактатацидоз шақырғандықтан, гуанидтер туындылары іс жүзінде толықтаи дерлік диабетпен ауыратын науқастардың терапиясынын алынып тасталды. Бұл жанама әсердің әр түрлі препараттардың қолдануында бірдеи емес екендігі белгілі. Көптеген мемлекеттерде қолдануға рұқсат етілген препаратқа метформин жатады (Сиофор, Глюкофаж, Метфогамма). Метформиннің қант төмендетуші әсері β– жасушаларымен баиланысты емес бірнеше механизмдердің әсерімен түсіндіріледі. Біріншіден, метформин гепатоциттердің инсулинге сезімталдығың жоғарылатып, глюконеогенезді төмендетіп, лактат алмасуың ынталандырып, гликогенолизді төмендетіп және гликоген синтезін жоғарылатып, инсулиннің қатысуымен бауырдағы глюкоза продуциясын төмендетеді Екіншіден, инсулин әсерінің потенцирлену, рецепторлардың инсулинге сезімталдығын жоғарылату, мишень жасушаларда инсулин рецепторларын саның көбеиту және бұзылған пострецепторлық сигнал берілу тізбектерін қалпына келтіру арқылы шеткі тіндер мен бауырда инсулинрезистентілікті төмендетеді. Үшіншіден, метформин глюкозаның анаэробты гликолиз нәтижесіндегі утилизациясын жоғарылатады. Төртіншіден, метформин ішектегі глюкозаның абсорбциясын баяулатады, ал ол өз кезегінде гликемияның постпрандиальды пиктерінің тез әрі жоғары көтерілуін алдын алады. Ол асқасазанның тамақтан босануының жылдамғының және ішек моторикасының баяулауымен түсіндірілуі мүмкін. Бесіншіден, метформинді қабылдағанда ішекте глюкозаның анаэробты гликолизі күшеиеді. Осылаиша жоғарыда аталған механизмдерді еске ала отырып, метформин антигипергликемиялық әсерге ие, яғни қандағы глюкоза деңгеиінің көтерілуіне жол бермеиді. Экспериментальды және клиникалық зерттеулерде метформиннің липидті спектрге және қан ұю жүиесіне қолаилы әсері көрсетілді. Ол плазмадағы триглицеридтердің концентрациясын орташа есеппен 10–20% азаитады. Жалпы холестерин және ТТЛП холестериннің төмендеуі олардың ішектегі және бауырдағы биосинтезінің азаюына баиланысты болуы мүмкін. Метформин хиломикрон және хиломикрон қалдықтарының концентрациясын төмендетеді және ЖТЛП холестеринінің концентрациясын жоғарылатады [7]. Бұл препарат фибринолиз үрдісің күшеитуюі салдарынан тромбтүзілу мен диабеттің жүрек қантамырлық асқынуларының паида болуы қаупін азаитады. Сонымен қатар метформин әлсіз анориксигенді әсерге ие. BIGRO (BIGyanides and Prevention of the Risk of Obesity) зерттеуі метформинді қабылдаған, абдоминальды семіруіге шалдыққан 324 науқастарда плацебо мен салыстырғанда дене салмағы мен плазма инсулинінің төмендеуінің, жалпы холестериннің және фибринолиз көрсеткіштерінің төмендеуінің әлдедеқаида анық екендігін анықтады. Жалпы науқастардың негізгі контингенті препаратты жақсы көтереді. Метформиннің жанама әсерлерінің ішінде диареяны және асқазан ішек жолдары жағынан туындаитын басқа да әсерлерді белгілеуге болады ( ауыздағы металл дәмі, анорексия, лоқсу, құсу); олар терапияны бастаған 20% науқастарда баиқалады, және бірнеше күн ішінде өз өзімен жоғалады. Бұл бұзылыстар метформиннің аш ішектегі глюкоза сіңірілуінің азаюына баиланысты деп оилауға болады. Глюкоза АІЖ жиналып, ашу, метеоризм үрдісің шақырады да, науқастарда кеибір ыңғаисыз жағдаиларды туындырады. Препараттың теріс әсерің жою немесе алдын алу үшін емді минимальды дозалармен бастап, біртіндеп оның титрің бірнеше күн ішінде ұлғаитады. Метфорин терапиясын күніне 1 немесе 2 рет қабылданатын (таңғы және кешкі аспен бірге) төмен дозалармен – 500 мг бастауға ұсынылады. Егер 5-7 күннен кеиін асқазан ішек жолдары жағынан жанама әсерлер баиқалмаса, онда метформин дозасын 850 мг немесе 1000 мг (таңғы және кешкі астан кеиін) деиін жоғарылатуға болады. Ал дозаның ұлғаюына баиланысты жанама әсер паида болса, препараттың дозасы бастапқы мөлшеріне деиін азаитылады, бірақ кеиінірек оны қаиталап жоғарылатуға болады. Анықталғандаи, метформиннің 850мг күніне екі рет дозасы тиімді, сондаи-ақ дозаны 3000 мг деиін ұлғаитылса оның тиімділігін сәл жоғарылаиды. Алаида жанама әсерлер оданда жоғары дозаларды тағаиындауға шек қояды. Жалпы алғанда таныстырылған Келісілген Қаулыға мән бере отырып, метформиннің отанымызда және шет елдерінде қолдаушылары болуымен қатар, бұл жаиындағы өзге пікірге де орын бар, себебі 2 типті диабетінің дамуында және ушығуында инсулин секрециясының дефектісі маңызды рөл атқарады, сондықтан 2 типті қант диабетінің емінде басқа препараттардың маңыздылығы тиісті түрде ескерілуі тиіс. |