Д. Б. Абулкасова (қолы) (аты-жөні)
Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны
жүктеу/скачать 1,19 Mb.
|
| Негізгі сұрақтар мен қысқаша мазмұны:
ІІ д.ж. соғыстан кейінгі Түркияның саяси даму ерекшеліктері. 70-80 ж.ж. ішкі саяси жағдай. КСРО-ның құлауы және Түркия сыртқы саясатындағы жаңа кезеңнің басталуы. Соғыстан кейінгі алғашқы 10 жыл елдің даму тұжырымдамасын қайта қараумен ерекшеленді. Халықтық-республикалық партия (НРП) таратылып, 1946 ж. басында басқа буржуазиялық-помещиктік партия Демократиялық партия (ДП) құрылады. Алайда өзінің бағдарламалық құрылымы жағынан жаңа партия ХРП-дан еш ерешкленген жоқ. Бір партиялық жүйеден көппартиялық жүйеге көшу үшін заң жобалары қабылданады. Көп ұзамай елде түрлі бағыттағы 30 партия құрылады. Олардың ішіндегі неғұрлым ықпалдысы – Демократиялық партия болды. Демократиялық партия бағдарламасында «этатизм» саясаты жаңа мазмұнмен толығады. 1950 жылы өткен парламент сайлауында Демократиялық партия жеңіске жетеді. Елдің жаңа президенті болып оның жетекшісі Д.Баяр болады. Түркия осы кезеңде АҚШ-мен және басқа да европалық державалармен қатынастарын нығайтады. 1952 жылы ол НАТО-ға кіреді. Экономикалық салада министрлер кабинеті жеке меншікті «қолдау» саясатын өткізе бастайды. Өнеркәсіпте жеке капиталистік сектордың үлесі артып, ол мемлекеттік сектордан да асып түседі. Алайда елдегі экономикалық жетістіктер шектеулі мөлшерде ғана болады. 1956 ж. бастап Түркия бидайды импорттауға мәжбүр болады. 1958 ж. белгіленген сайлау қарсаңында, халықтың қолдауына ие болуға ұмтылған ДП жетекшілері ислам дінін сайлаушылар үшін идеологиялық құрал ретінде пайдалануға ұмтылады. Сайлауда ДП аз дауыс жинайды, бірақ мажоритарлық жүйеге байланысты парламенттегі 2/3-ден астам орынды иеленеді. Бұрынғы саясат нормаларын жаңадан құрылған Мендерес үкіметі жалғастырады. Елді толқу қамтиды. Осындай жағдайда 1960 жылы 27 мамырда елде әскери төңкеріс болып, әскерилер құрған Ұлттық бірлік Комитеті (КНЕ) елдегі басқару ісін қайтадан қолына алады. 1924 жылғы конституция күшін жойып, парламент таратылып, саяси партиялар қызметі тоқтатылады. Осылайша Түрік республикасының өмір сүруінің І кезеңі аяқталады. КНЕ ұсынысымен жаңа заң жобасы қабылданып, 1961 жылы шілдеде референдумға енгізіледі. Қолдауға ие болғаннан кейін Негізгі Заң күшіне енеді. Конституция бойынша Түркия «әлеуметтік-құқықтық мемлекет» деп жарияланады. Жаңа конституцияның авторлары мемлекет өз міндеттерін жоспарлы экономиканы дамыту арқылы жүзеге асыра алады деп есептеді. 1983 ж. парламент сайлауына елде тіркелген партиялардың тек үшеуі ғана қатыстырылады. Сайлау барысында Түркияның Ұлы Ұлттық жиналысына көпшілік орынды Отан партиясы (ПО) иеленіп, ал оның жетекшісі Тургут Озал премьер-министр болып сайланады. 1990 жылы ол президенттік қызметтен К.Эвренді алмастырып, бұл қызметті 1993 жылға дейін атқарады. 1995 ж. желтоқсанда парламент сайлауында Благоденствия Партиясы (ПБ) жеңіске жетіп, оның жетекшісі 69 жасар Неджметтин Эрбакан болды. 1997 жылы маусымда билікке Отан партиясының жетекшісі Месут Йылмаз басқарған жаңа коалициялық үкімет келеді. 2000 жылы сәуірдегі кезекті парламент сайлауында Бюлент Эджевиттің Демократиялық солшыл партиясы жеңіске жетеді. Қоғамдық ой өкілдерінің күштеуімен саясатқа 40 жыл өмірін арнаған президент Сүлеймен Демирель қызметінен кетуге мәжбүр болады. Жаңа президент болып 2000 ж. мамырда Ахмед Неждет Сезер тағайындалады. жүктеу/скачать 1,19 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|