Д. С. Адаева, А. Т. Унышева, С. Е. Султанбекова, Г. В. Осиненко
жүктеу/скачать 6,18 Mb. Pdf көрінісі
|
2 Ландшафтық дизайн тұжырымдамасының негізгі ережелері
|
Өсімдіктер фитонцидтері. Ӛсімдіктердің санитарлық-гигиеналық қасиеттеріне олардың ауру тудыратын бактерияларды ӛлтіретін немесе олардың дамуын тежейтін фитонцид деп аталатын ерекше ҧшпа органикалық қосылыстарды бӛліп шығару қабілеті жатады. Бҧл қасиеттер қала жағдайында ерекше қҧндылыққа ие болады, онда ауа ӛрістер мен ормандардың ауасына қарағанда ауру тудыратын бактериялар 10 есе кӛп болады. Таза қарағайлы ормандар мен қарағайы басым ормандарда (60% - ға дейін) ауаның бактериялық ластануы қайыңдағыларға қарағанда 2 есе аз. Антибактериалды қасиеттері бар, қалалардың Ауа ортасының жай-кҥйіне оң әсер ететін ағаш-бҧта тҧқымдыларынан ақ, барбарис, сақалды қайың, алмҧрт, граб, емен, шырша, жасмин, ырғай, тал, балшық, каштан, ҥйеңкі, балқарағай, жӛке, жӛке, арша, Майқарағай, платан, сирень, қарағай, терекше, мойыл, алма деп атауға болады. Фитонцидтік белсенділікке шӛп ӛсімдіктері да ие - кӛгал шӛптер, гҥлдер мен лиандар. Ӛсімдіктермен фитонцидтердің бӛліну қарқындылығына маусымдылығы, вегетация сатылары, топырақ-климаттық жағдайлары, тәулік уақыты әсер етеді. 65 Ең жоғары Бактерияға қарсы белсенділік ӛсімдіктердің кӛпшілігі жаз мезгілінде кӛрінеді. Сондықтан олардың кейбірін емдік материал ретінде пайдалануға болады. Шудан қорғау . Қалалық шағын аудандар мен кварталдарды жеткіліксіз кӛгалдандыру, тиімсіз қҧрылыс салу, автокӛліктің қарқынды дамуы және басқа да факторлар қаланың жоғары шуын тудырады. Қалалардағы Шумен кҥрес-урбанизацияның кҥшейе тҥскен қарқынымен негізделген ӛткір гигиеналық проблема. Шу тек жарақаттанып қана қоймай, психиканы тежейді, адамның физикалық және ақыл-ой қабілетін тӛмендетеді. Зерттеулер адам ағзасының шудан туындайтын функцияларының бҧзылу сипаты оған кейбір улы препараттардың әсер ету кезіндегі бҧзушылықтарға ҧқсас екенін кӛрсетті. Қала жағдайында бҧл мәселені шешудің бірі кӛгалдандыру болып табылады. Автожолдарға жақын ағаштар отырғызу шудың деңгейін азайтуға кӛмектеседі,демек, оның адамға әсері. Ӛсімдіктердің әртҥрлі тҧқымдары шудан қорғаудың әртҥрлі қабілеттілігімен сипатталады. Венгерлік зерттеушілердің мәліметтері бойынша қылқан жапырақты (ағаш және бҧта) тҧқымдармен салыстырғанда қылқан жапырақты (шырша мен қарағай) тҧқымдылар шудың режимін жақсы реттейді. Магистральдан 50 метрге аластаған сайын жапырақты ағаш екпелері (акация, терек, емен) дыбыс деңгейін 4,2 дБ - ға, жапырақты бҧта екпелерін - 6 дБ - ға, шырша-7 дБ-ға және қарағай-9 дБ-ға тӛмендетеді. Зерттеу кӛрсеткендей, жапырақты тҧқымдар дыбыс энергиясының 25% - ын жҧтып, 74% - ын шағылыстырып, шашыратуға қабілетті. Бҧл тҧрғыдан ең жақсы шырша, майқарағайдың қылқан жапырақты тҧқымдарынан; жапырақты - Тҥлкі, бағандар және басқалар. Шудан қорғау функциясы белгілі бір дәрежеде кӛгалдандыру тәсілдеріне байланысты. Ені 10 метр бҧталардан жасалған тірі қоршауы бар ағаштарды бір қатарлы отырғызу шудың деңгейін 3-4 дБ - ға тӛмендетеді; осындай отырғызу, бірақ ені 20-30 метр екі қатарлы отырғызу-6-8 дБ - ға, ені 25-30 метр - 8-10 дБ - ға, ағаштар мен бҧталарды қатарлап және топтық отырғызу-10-14 дБ-ға; Ені 100 метр кӛп қатарлы отырғызу немесе жасыл алқап-12-15 дБ-ға. Шуылдан қорғаудың жоғары әсеріне жасыл желектерді кӛздерге және шуға жақын және бір мезгілде қорғалатын объектіге орналастыру кезінде қол жеткізіледі. Рекреациялық функция. Ӛсімдіктер ӛзінің биологиялық және экологиялық қызметін ғана емес, олардың әртҥрлілігі мен сҧлулығы адамның кӛзін әрдайым қуантады. Ҧзақ және монотонды жҧмыстан кейін далаға шығып, саябаққа барып, таза ауа дем алып, жел жапырақтары шуды ләззат. Немесе ыстық жазғы кҥндіз саяжолдың салқын кӛлеңкесінде, гҥлдердің хош иісі жақсы. Ештеңе теріні ой және кӛңіл-кҥйіңізді кӛтереді, серуен скверу. 66 Адам табиғатпен тығыз байланысты, оның бір бӛлігі. Әр адамның ӛмірінде ол онсыз мҥмкін емес минут болады. Қоршаған ортамен бірлікті сезіну ҥшін далаға шығу жеткілікті. Кӛктемде қурап қалған бҥйректерді, қҧстарды, ағаштан ағашқа ҧшатын, жазда - ағаштар мен бҧталардың керемет жасыл шӛптерін бақылау, гҥлдердің хош иісін жҧту, ал кҥзде табиғат қабылдайтын кӛптеген бояуларды кӛру жақсы. Ол бізге ӛмір сҥруге кӛмектеседі. Бҧл жасыл желектердің рекреациялық қызметі. Сәндік-көркем функция. Кӛшелерді кӛгалдандыру олардың мәні мен қоршаған қҧрылыстың сипатына байланысты анықталады. Кӛшеттер сәулет келбетіне белсенді әсер ете отырып, кӛшелерді жоспарлаудың маңызды және ажырамас бӛлігі болып табылады. жүктеу/скачать 6,18 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|