Дарынды оқушылармен жұмыс дарындылықты анықтау

• 
  Баланың жеке тұлғалық ерекшеліктерін дамыту, оны қоғамда өмір сүруге психологиялық тұрғыдан дайындау.
  
• 
  Балалардың кәсіби және жеке даралық қабілетін анықтай алуына психологиялық –педагогикалық көмек көрсету.
  

• 
  Іс-әрекеттің сәтті орындалуын қамтамасыз ететін қабілеттік істің өзара сәйкестік сапалығын айтады.
  
• 
  Іс-әрекеттің жағдайдағы ерекшелігі, кеңінен қамтылған адам мүмкіндігі.
  
• 
  Ақылдың потенциалы немесе интеллект. Оқуға, білімге жалпы танымдық мүмкіндіктер және қабілеті.
  
• 
  Баланың табиғаты арқылы дамыған қабілет туралы.
  
• 
  Таланттылық және адамгершілігінің жоғары жетістіктерге жеткізетін іс-шаралар.
  

• 
  Интелектуалды сферасы.
  
• 
  Білімділік өрісі.
  
• 
  Ойлау қабілеті ерекшесі тұрақты, қызығуы мол, кейде бір іспен айналысса тоқтай аламайды, өз ойын ерте жеткізеді.
  

- Танымдық жеке дамуы.

- Психологиялық жеке дамуы.

- Физикалық дамуы.

• 
  Дарынды бала өзгеше және шапшаң ойлайды.
  
• 
  Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешелігі:өте сезімтал, ықылас қойған нәрсесін, тақырыбын әр жерде негізгі мәселе етіп ұсынады.
  
• 
  Дарынды оқушылардың физикалық тұлғадан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша сөйлеуі, жиі-жиі ойға берілуі, қиял-күйінің басым түсуі.
  
• 
  Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғарғы моральдық қасиеттерге ие болуы.
  

• 
  Жас ерекшелігі
  

• 
  Тұлғалық ерекшелігі.
  
• 
  Экспериментатордың тұлғалық ерекшелігі.
  

2. Тереңдетілген бағдарлама бойынша (жеке, топтық, жұптап) оқыту

3. Дарынды балалармен жүйелі түрде қосымша сабақтар өткізу

4. Проблемалық оқыту әдістерін пайдалана отырып оқыту. Ізденіс жұмыстарын (реферат, баяндама, сөзжұмбақтар, ребус, шығарма жазу, өлең шығару, т.б.) өз бетінше ізденіп оқуды ұйымдастыру, дамыту. Шаталовтың әдіс-тәсілін пайдалана отырып оқыту

5. Мектепішілік және аудандық пәндік олимпиадаларға, конкурс-сайыстарға, ғылыми-практикалық конференцияларға қатыстыру

6. Жаңа педагогикалық технологиялар элементтерін пайдалана оқыту

- баланың шығармашылық қабілетін және өз бетінше шығармашылық ізденісін дамыту;

- пәнге терең қызығушылығын арттыру;

- оқушының әсерлілік сезімін қалыптастыру;

- оқушының белсенділігін арттыру мақсатында даму деңгейін, танымдық белсенділігін арттыра оқыту;

- жалпы білім -білік дағдыларын дамыта оқыту;

- білімнің бағасын арттыру;

Ғылыми білімді практикамен теориялық негізде жүзеге асыру.

1. Мектеп әкімшілігі не бірлестік мүшелері дарынды балалармен жұмыс жасауға қабілетті, шебер мұғалімдерді анықтау.

2. Мұғалімдерді қажетті құжаттармен қамтамасыз ету, дайындықтан өткізу, пікір алмасу шараларын белгілеу.

3. Қабілетті оқушылармен жұмыс жүргізетін мұғалімдер тобына жетекшіні бекіту не тағайындау.

4. Оқушылар дарындылығын анықтау шараларын ұйымдастыру (жарыс, байқау, емтихан, олимпиада, т.с.с)

5. Дарынды оқушылармен жұмыс бұрышын жабдықтау (кабинетін)

1. Бастауыш сынып мұғалімдерімен кеңесе отырып қабілетті (өте ерекше) оқушылар тізімін алу.

2. Пән мұғалімдерімен (сынып жетекшілерімен) қабілетті не айрықша өнері, бейімі бар оқушыларды іріктеу.

3. Жыл сайын мектепішілік жарыстарда, олимпиадаларда, т.с.с байқауларда жеңімпаз оқушыларды топтастыру (бағытына қарай)

• 
  Ø Дарынды бала өзгеше және шапшаң ойлайды.
  
• 
  Ø Дарынды оқушылардың ішкі сезімі жағынан өзгешелігі:өте сезімтал, ықылас қойған нәрсесін, тақырыбын әр жерде негізгі мәселе етіп ұсынады.
  
• 
  Ø Дарынды оқушылардың физикалық тұлғадан ерекшелігі: дамудағы шапшаңдылық, ақындарша сөйлеуі, жиі-жиі ойға берілуі, қиял-күйінің басым түсуі.
  
• 
  Ø Әлеуметтік тұрғыдан ерекшелігі: адамгершілік сезімдерінің ерте дамып, жоғарғы моральдық қасиеттерге ие болуы.
  

• 
  Ø Дарынды балаларды оқыту жүйесінде мұғалім негізгі фактор болыптабылады.
  
• 
  Ø Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге жоғары талаптар қойылады.
  
• 
  Ø Бастауыш сыныпта оқитын дарынды баламен кез келген мұғалім жұмыс істей алмайды.
  
• 
  Ø Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімнің өзіндік «жағымды» Мені болуы керек.
  

• 
  Ø Табысты педагогикалық тәжірибесі болуы керек.
  
• 
  Ø Эмоционалдық тұрақтылық.
  
• 
  Ø Мақсатқа жетуге ұмтылу.
  
• 
  Ø Шығармашылық бастама.
  
• 
  Ø Мұғалімнің кәсіби компетенттілігі арнаулы теориялық дайындығының тәжірибемен тығыз ұштасуына негізделеді.
  
• 
  Ø Арнаулы бағдарлама құруды өзгелердің тәжірибесіне сүйену үшін арнайы бағдарламен таныс болуы керек.
  
• 
  Ø Өзге пәндерден қажетін ала білу.
  
• 
  Ø Дарынды баламен мұғалімнің ділі бір болған дұрыс.
  

• 
  Ø Мейірімді, сезімтал.
  
• 
  Ø Дарынды балалар психологиясы, ерекшелігін біледі, олардың қызығушылығы мен қажеттілігін сезеді.
  
• 
  Ø Интеллектуалды даму деңгейі жоғары.
  
• 
  Ø Қызығушылығы мен икемі кең.
  
• 
  Ø Педагогикалық мамандығынан өзге де білімі бар.
  
• 
  Ø Дарынды балаларды оқытумен байланысты түрлі міндеттерді орындауға әзір.
  
• 
  Ø Белсенді.
  
• 
  Ø Әзілқой (бірақ сарказм қажет емес)
  
• 
  Ø Өзінің көзқарасын өзгертуге, үнемі өзін жетілдіруге дайын.
  
• 
  Ø Өзіндік жеке әлемтану.
  
• 
  Ø Өмірге төзімді, дені сау.
  
• 
  Ø Жоғары оқу орнынан кейін дарынды балалармен жұмыс жөнінде арнайы дайындығы болып, әлі де арнайы білімді ашуға дайын болу.
  

• 
  Сен « білуге міндеттісің» дегеннің орнына, « Сенің қолыңнан келеді!» ұстанымы;
  
• 
  Белгілі жағдайдан, белгісіздікке бетбұрыс жасау қағидасы;
  
• 
  Іс -әрекеттің нәтижесіне емес, сол нәтижеге жету барысындағы қуаныш!
  
• 
  Баланың қиялын ұштай отырып, сұрақ қоя білуге үйрету!
  
• 
  «Қателеспейтін адам болмайды» қағидасына үйрету!
  
• 
  Болашаққа бейімдеу;
  
• 
  Дамыта оқыту;
  
• 
  Жеке ғана емес, әлеуметтік ойлау қабілетін дамыту!
  

• 
  Ø Дарынды оқушының коммуникативтік әрекеттерінің негізгі түрлерін қалыптастыру;
  
• 
  Ø Өз мүмкіндіктерін сезініп, өзге адамдардан жеке ерекшеліктерін түсіне білу қабілеттерінің дамуына әсер ету;
  
• 
  Ø Зерттеу жұмыстарын жүргізу тәсілдерін қалыптастыру;
  
• 
  Ø Шығармашылық ойлау қабілеттерін арттыру;
  
• 
  Ø Тілдік білім жүйесін сөйлеу әрекеттерінде қолдану т.б.
  

- Дарынды баланың күнделікті өмірінде болып жатқан түрлі іс-әрекеттің ерекшелігін педагогикалық бақылау әдісін қолдану арқылы анықталады.

“Дарынды балалар” бағдарламасының жұмыс бағыттары:

Психокоррекцияның негізгі міндеттері: 

Дарын дегеніміз – адам бойында негізінен ана сүтімен, ата тегімен даритын құбылыс екенін өмір тәжірибелері дәлелдеп отыр. Дарын – адамның белгілі бір дүниеге психологиялық қабілеттілігі. Осы қабілетті дер кезінде анықтап. Оны одан әрі дамта білу қажет. 

Дарынды балаларда болатын ерекшеліктер: 

Дарынды балаларда төмендегі қабілеттерді дамыту қажет: 

Дарынды балалармен жұмыс істейтін мұғалімдерге кеңес: 

Ойлау процесін дамытуға арналған жаттығулар: 

1. сүлгі 

Сөздерді естеріңізге түсіріп жазыңыздар, сөз ретін шатастырмауға тырысыңыздар. 

2.«Сөйлемді аяқта» ойыны. 

3.жаттығу «Шын мен өтірік» 

4 жаттығу. «Тақпақ» 

Үлгерімі төмен оқушыларда дамудың жеке варианттарының көп түрлілігі бар.Олар таным компоненттерінің қалыптасуының әр түрлі деңгейіне байланысты, яғни бұл артта қалудың әр түрлі себептері бар екенін көрсетеді. Оқушылардың негізінен білімді меңгеру үрдісі мына компоненттерден тұрады: қабылдау, түсіну, есте сақтау,қорыту және жүйелеу.Оқу үрдісінде бұл компоненттер өте тығыз байланысты.Оқушы меңгеретін материалдың қиындығына соқтыққанда ғана өз бетінше шешім қабылдап, қорытынды жасай алады.Осыдан кейін ол материалды толық игереді.Қабылдауы баяу оқушылар әрбір сабақ кезінде қажетті көрнекі құралдармен, дидактикалық материалдармен, тарататын және көрсететін көрнекіліктермен қамтамасыз етілуі қажет. Сонда ғана өткізілген сабақтар өз мақсатына толық жетеді.Осы білімді меңгеру компоненттері баяу болғандықтан нашар оқушы шығады.Оқу жылдамдығы баяу болғандықтан және есеп мәтінін қате оқығандықтан оның мазмұнын түсінбейді, есте сақтауы да төмен. Үлгерімі төмен оқушылардың ақыл- ой параметрі және жағымды ақыл сапалары қалыптаспаған ,білім қоры аз.Нашар оқудың алдын алу үшін артта қалу мен үлгерімнің төмендеуінің себептерін анықтау керек. Нашар оқушылардың кемшіліктері төмендегідей: 1) есеп шартын оқығанда әріп ,буын немесе сөз қалдырып оқу, 2)кейбір буындарды сөздерді қайталап немесе ежіктеп оқу.Мұндай кемшілігі бар оқушыға оқулықтан арнайы тапсырмалар немесе карточкамен жұмыс беріледі. Карточкамен жұмыс оқушыны жалықтырмайды, оқуға деген ынтасын арттырып отырады.Таным әрекетінің нәтижелілігі- ақыл ой әрекетінің даму дәрежесіне байланысты.Оның негізгі компоненттерінің қалыптаспауы үлгерімнің төмен болуының басты себебі болып табылады.

Компоненттердің қайсысы үлгерімнің төмендеуіне негізгі себеп болуына байланысты артта қалу екіге бөлінеді: 1.педагогикалық жағынан назардан тыс қалған балалар; 2.нашар оқитын оқушылар.

Педагогикалық жағынан назардан тыс қалған балалармен жұмыс орындау нашар оқитындармен салыстырғанда әлдеқайда тиімді болып табылады.

Нашар оқитын оқушылар оқу- тәрбие үрдісінде көбірек біліктілікті қажет етеді.Бірақ олардың екі түрінде де жұмыстың жалпы бағыты бірдей.

Педагогикалық жағынан назардан тыс қалған балаларды мектепке дейін қолға алу керек. Сабақ үстінде және сабақтан тыс уақытта зейін мен ырықты, есте сақтауды дамыту қажет.

Балалардың артта қалуы мен нашар оқуын болдырмау және алдын алу жұмыстары көп уақытты, ынта-жігерді қажет етеді.Осы қиыншылықтардың себебі –баланың ақыл-ой ерекшеліктерінің,ақыл сапаларының қалыптаспағаны, ал бұл ерекшеліктер мидың кейбір органикалық аномалияларымен байланысты, сондықтан олар сыртқы әсерлерге тез көне алмайды.

Бұндай сыртқы әсерлерге өте ерте жаста жағымсыз әлеуметтік – педагогикалық жағдайлардың ықпалынан , назардан тыс қалған балалар тез көнгіш болып келеді. Мұндай артта қалудың алдын алу үшін жұмыс балалардың ақыл – ой әрекетін белсендіруге,сөйлеу қабілетін дамытуға,практикалық тәжірибесін кеңейтуге бағытталуы керек. Мектеп балаға жалпы білім беріп қана қоймай, оны жалпы дамыту,сөйлеу, оқыту,талдау жасауға үйрету, өз ойын дұрыс жеткізе білуге, салыстыра білуге, дәлелдеуге, сөйлеу мәдениетіне үйретеді.Оқу еңбегінің қаруы – ой.Логикалық жеке пікірімен өзіндік талдау біртұтас.Бұл талаптар ой мен іс әрекеттің негізгі өзегі болып табылады.

Ойын балалар үшін күрделі әрекет.Балалар білімді ойын арқылы да ала алады және білімділікке үйренеді.Сондықтан математика сабағындағы ойын арқылы білімін шыңдап ой өрісін кеңейте алады.Баланың жас ерекшелігіне, зейініне сай ұйымдастырылған ойындар баланың ақылын, дүниетанымын кеңейтеді , мінез- құлқын, ерік жігерін қалыптастырады және сабаққа деген қызығушылығын арттырады.

Деңгей бойынша сараптау ой еңбегінің дамуына байланысты саралаудың қазіргі педагогикадағы оң аспектілері мұғалімге нашар оқитын оқушыларға көмектесуге жол ашады.

Оқи алуларына сәйкес топтарға бөлу критерийлері:

1- топ. Нашар оқитын балалар. Олар баяу әрекет етеді, сыныпқа ілесе алмайды. Егер осыларды есепке алмасақ, оқуға деген қызығушылықтары төмендейді сыныптастарынан қалып қояды. Бұл оқушылар үшін өткен материалдардан тапсырмалар берілуі керек және тапсырмалардың көлемі шағын болуы тиіс.

2-топ

Бұл топтың оқушыларына материалды естеріне сақтау үшін көп рет қайталау қажет. Сырттай олардың психологиялық ерекшеліктері асықпайтындығынан, жоғары эмоционалдығынан,зейінінің төмендегінен және жинақы еместігінен байқалады.Олар үшін жинақтауға берілген тапсырмалар қиын. Бұл оқушыларға берілген жұмыс алгоритмін қолданған пайдалы. Теорияны жақсы игере отырып, олар практикада қате жіберуі мүмкін.Мұндай оқушыларға әр –әрекетті ауызша түсіндіруді талап ететін тапсырмалар ұсыну маңызды.

Бұл топқа қозуы мен тоқтауының тепе -тең үрдісі бар оқушылар кіреді. Олардың тұрақты зейіні бар, жинақтау үрдісін жақсы игерген, үлкен сөздік қоры бар.

Сараланған тапсырмалар -бұл жаттығулар жинағы, оларды орындау негізінде балалар ережелерді жақсы түсініп, игереді, қажетті дағдыларды қалыптастырады. Сараланған тапсырмалар тақтада, кәртішкеде, слайдтарда, таблицаларда жазылуы мүмкін. Сараланған тапсырмалардың негізгі түрі міндетті тапсырмалар, дағдыны қалыптастыру үшін оқыған ережені дұрыс қолдануға ықпал етеді; олардың көлемі шектелген болуы керек және әр оқушының шамасы келетін тапсырмалар болуы тиіс.

Оқыту барынша тиімді болу үшін мұғалім әр оқушының әлсіз және күшті жақтарын, кемшілігі мен қол жеткізген табыстарын жақсы білуі қажет.

Оқу материалын қорытындылап , бір жүйеге келтіру іскерлігін қалыптастыру үшін күрделілігі әр алуан кестелер мен сызбалар түріндегі тапсырмалар беріледі.Мысалы, математикалық ұғымды әр түрлі деңгейде оқытудың «Туынды» тақырыбы бойынша үлгерімі төмен оқушыларға дайын кестені толтыруды, орташаларға кестені құруды,ал үлгерімі жақсыларға кестені құрып толтыруды тапсыруға болады.

Оқытуда түрлі жұптық, топтық жұмыс түрлерін қолданудамын. Білім сапасы төмен оқушылармен жұмыс жүргізіп, өз жұмысымда әр түрлі бақылау формаларын : тесттер, сұхбат, диференциалдық тапсырмаларды орындатамын. Өзіне сенімі жоқ, үлгерімі төмен оқушыны қолдап-қуаттау қажет. Қандай да ұнамды сапасын танып, педагог сол арқылы балада сенім оятады, ұмтылыс пен дербестік, кедергілерден сескенбеу қасиетіне баулиды.Оқушылармен жұмысты оқу тәрбие процесіне қойылған жаңа талаптарға сай құрайды. Сабақтың барлық кезеңдерін ойластырып, оқушылардың жас ерекшеліктерін және қабылдауларын ескере отырып сабақты құрастырудамын. Оқытуды жекелеу жұмысын жүргізуде әр түрлі әдістерді қолдануға болады . Деңгейлік дифференциацияны қолдану жағымды нәтиже береді. Бақылау жұмысын өткізуде түрлі формаларды қолдануға болады.

Әрбір оқушының оқып үйрену мүмкіншіліктерін анықтау негізінде олардың жеке бас ерекшеліктерін терең білу , сонымен қатар оны іс-тәжірибеде ескеру қажет.

Үлгерімі төмен оқушылармен жүргізілетін жұмыстың  мақсаты.

1.     Пән бойынша оқушының білімін дамыту, сабақ үлгерімін жақсарту.

№

Үлгерімі төмен оқушылармен жүргізілетін жұмыстар

1

Жаңа тақырыпты игерту.

Жаңа сабақта өткен тақырыптағы жаңа сөздерді жаттап келу.

2

Үй тапсырмасын орындауға бейімдеу.

2. Үйге берілген мәтінді оқып келуді, мазмұнын айтуды қадағалау.

Үйге берілген мәтінді оқып келу, мазмұнын айту.

Оқушының есте сақтау қабілетін дамыту.

1.Сөзжұмбақ жасауды және шешуді үйрету.

2.Тестпен жұмыс жасауға жаттықтыру

Сөзжұмбақ жасау

Тест құрау

4

Шығармашылық жұмыстарға баулу.

Реферат жазу

5

Сөйлеу қабілетін дамыту

2. Ауызша сұрақтар қою

Ауызша жауаптарын

Талдау.

1. 
   Өрнектің мәнін тап: 146+а а=14
   

2. 
   Ең оңай тәсілмен есептеңдер: 17+12+3+8
   

3. 
   Теңдеуді шеш: 33у=132
   

4. 
   4. Қалдықты тап: 12:5
   

5. 
   АВС бұрышының төбесін көрсет
   

6. 
   у= 0,7х формуласы бойынша х= 5  у тің мәнін есепте
   

7. 
   12 санының бөлгіштерін тап
   

С) 1; 2; 4; 6; 12            Д) 1; 2; 3; 4; 6; 12

8. 
   2-ге де, 5-ке де бөлінетін сандарды тап.
   

С) 12; 14;  17               Д) 20;  40;   50

9. 
   3-ке де, 9-ға да бөлінетін сандарды тап:
   

С) 15;  18; 21              Д) 120; 90; 60

10. 
    Қайсысы жай сан
    

С) 2; 3; 6; 11                Д) 5; 17; 11; 4

11. 
    Қайсысы құрама сан:
    

С) 3;  5; 10; 14             Д) 15; 22; 5; 4

12. 
    Ең үлкен ортақ бөлгішін тап 12 мен 30
    

13. 
    Ең кіші ортақ еселігін тап 4 пен 7
    

14. 
    12 3 бөлшегін  бұрыс  бөлшек  түрінде жаз
    

А)  50                    В) 53                          С)  51            Д) 49

4                           4                                  4                   4

15. 
    Бұрыс бөлшектің бүтін бөлігін тап:
    

16. 
    қосындысын тап
    

17. 
    + қосындысын тап
    

18. 
    Бөлшекті қысқарт
    

19. 
    Ортақ көбейткішті жақша сыртына шығар: 7х+7у
    

А)  7 (х+у)       В)           С)         Д)

20. 
    Бөлшектерді қосуды орында: +
    

21. 
    Аралас сандарды қосуды орында +
    

22. 
    Бөлшектерді азайт:
    

23. 
    Амалдарды орында: +
    

24. 
    Көбейтуді орында: *
    

25. 
    25. Өрнектің мәнін тап: : **а а=2
    

26. 
    Аралас сандардың бөліндісін есепте:
    

27. 
    Бөлуді орында:
    

28. 
    Амалдарды орында:
    

29. 
    Ондық бөлшек түрінде жаз:
    

30. 
    Жай бөлшекті қысқарт, сонан соң ондық бөлшек түрінде жаз:
    

31. 
    Ең тиімді тәсілмен есепте (4+1,8)+2,6
    

32. 
    Жай бөлшекті ондық бөлшек түрінде жазып, есепте  +3,5
    

33. 
    Азайтуды орында: 108,7-8,819
    

34. 
    18,05*9,7 көбейтіндісін есепте
    

35. 
    68,16:32 бөлуін орында
    

36. 
    Есептеп шығар: (4,23-2,34):21
    

37. 
    бөлшегін ондық бөлшек түрінде жазып көрсет
    

38. 
    Мына сандардың арифметикалық ортасын тап: 45,  58,  76,  81
    

39. 
    0,1х=5,8 теңдеуін шешіңдер
    

40. 
    Кубтың қанша қыры бар
    

 

№39 «Мырзашөл» жалпы орта мектебі коммуналдық мемлекеттік мекемесіндегі оқу мотивациясы төмен оқушылар тізімі.

------------------------ ------------------------ ------------------------

------------------------ ------------------------ -------------------------

Мотивациясы төмен оқушылармен жүргізілетін жұмыс жоспары

Cыныбы: