Визуалды акпараттардыц сипаты

6 -Т А Р А У
Эйнштейн езш жарык сэулесiмен 6ipre саяхаттап жYрмiн деп есептейдi (секундына 
186,000 миль), ал онын аньщтаганы жарыкка да, Максвеллдщ классикалык электрмаг- 
нигпк теориясына да сай келмедг Эйнштейн езшщ бейнелер тYpiнде ойлаганын жэне 
жагдайды визуалды турде тужырымдаганнан кейiн гана оларды сездер мен математи- 
калык тендеулер репнде сыртка шыгарганын айтты. Немiс химигi Кекуле бензолдын 
курылымын тYсiнде керген. Уотсон мен Крик генетикалык кодты езгерту ушш ментал- 
дык/ойша айналдыру тэсш н колданган.
Бейнелерден айырмашылыгы - пайымдаулар магынанын дискретп к ерш - 
сi жэне олардын курылымын дэлме-дэл кайталай бермейдг «Нью-Йорк каласы» 
(New York City) п р к е а накты каланы емес, сездштен жYЙесiз тандап ала салган уш сездiн 
жиынтыгын 6iлдipедi. Биiк кабатты YЙлеpi бар, дукендер, адамдар жэне келiктеpi бар 
Нью-Йорк каласы езшщ курылымы жагынан pефеpентiне ке6ipек уксас. Окигалар 
женiнде де солай деуге болады. «Кдра ит кегалда шапкылап жур» 
(The black dog ran
across the lawn)
сейлемш онын 6ейнелiк кеpiнiсiмен салыстырып кеpiнiз.
Алайда визуалды жадтын карама-кайшылыктары да бар (Matlin, 2009). Непз- 
гi мэселе визуалды бейнелер б е л г т б£р суретт каншалыкты накты керсете алады 
дегенге саяды: олар суpеттегi 6ейненi айкын керсете ала ма, элде олар н еп зп сэттi 
гана керсететш к ем еск кескiндеp ме? Тiтipкендipгiштiн сипаттары ¥М Ж -дагы ул- 
гiлеpмен сэйкес келген кезде онын визуалдык 6ейнесi орын алады. Демек, бейне­
лер ¥М Ж -дагы улгшер сиякты накты бола алады (Pylyshyn, 1973). Бейнелер адам 
тYЙсiгiнiн нэтиж еа болгандыктан, оларды тiтipкендipгiштеpдiн толык емес Yлгiлеpi 
десек кателеспеймiз. Негiзiнен, адамдар бейнеш алдымен жадта жасап, сосын оны 
еске тYсipу кезiнде кайта курастырады (Surprenant & Neath, 2009). Бул екеушщ кай- 
кайсысы да акпараттын бурмалануына алып келедi.
Адамдар кещ спкпк 6iлiмiн керсету Yшiн визуалдык бейнеш колданады деген 
пiкip зерттеуге катысушыларга эркайсысында уш есе улкейплген нысан кесшндел- 
ген, еш есе улкейплген еш суретт керсету кезшде пайда болды (Cooper & Shepard, 
1973; Shepard & Cooper, 1983). Зерттеудщ максаты - эр суретте 6ip гана нысан кес- 
кiнделдi ме дегендi аныктау едi. Зерттеуге катысушы зерттеу кезiнде 6ip нысан екiншi 
нысанмен сэйкес келгенге дешн немесе бул нысандар 6ip-6ipiне уксамайды деген ше- 
шiмге келгенге дешн нысандарды ойша айналдыруы кажет. Адамнын нысанды неше 
рет ойша айналдырганы онын жауап беру уакытын аныктайды. Осы сиякты баска да 
деректер адамдардын 6iлiмiн керсету Yшiн бейнелеpдi пайдалануды менгеpгенiмен, 
олар бул бейнелердщ накты нысандарга каншалыкты сай келетшш накты айтып бере 
алмайды.
Окушылардын визуалдык жэне кещ спкпк 6iлiмiн керсету ушш 6ейнелеpдi кол- 
дануы онын накты нысандарды камтитын 6iлiм беру саласына да катысты екенiн 
айкындап отыр. Таудын тYзiлу жолдары (мысалы, таулар, шокылар, тебелер) жайлы 
айта отырып, муFалiм балаларга олардын суpетiн керсете алады жэне оларды елесте- 
тш керуге тапсырма 6еpедi. Геометрия сабагы кезiнде ойша айналдыру тапсырмасын 
орындауда осы тэсiлдi колдануга болады. Суреттер окушылардын мэтiндi тYсiнуiне 
кемектеседi (Carney & Levin, 2002; Баска да мысалдар 6.5-косымшада 6еpiлген).
Зеpттеушiлеp казipгi кезде визуализациянын окытудагы pелiн терен зерттеуде. 
Визуализация
дегенiмiз - графика, накты диаграммалар немесе суреттер сиякты бей- 
вербалды символикалык кескiндеp (Hoffler, 2010). 
Динамикалыц вербалдау
- ез- 
геpiстеpдi 6iлдipетiн видео немесе анимация сиякты визуализация тург Хоффлер

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: