Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

6 -Т А Р А У
тотыкустын атын е ам е TYcipriM келсе, мен оган Фрида тэте мен тотыкуска арналган 
жад торабы аркылы кол жеткiзе аламын. Одан ештене шыкпаган жагдайда, мен доста- 
рыма катысты, 
Т
эpпiмен байланысты жэне ашуыма тиетш заттарга арналган желшер- 
дi icке косамын. Ал «Т. мырза» деген атты тек куспен гана байланыстырсам, балама 
жолдардын саны азаяды, интерференциянын орын алу ыктималдыгы жогарылайды.
Yшiншi фактор pетiнде 
ацпараттыц б^рмалануын немесе б1р1гут
айтуга бо- 
лады. Бiз акпаратты бiлетiн баска акпараттармен байланыстыра отырып уйымдас- 
тырудын, жетiлдipудiн жэне магына Ycтеудiн пайдасы жeнiнде айткан едiк. Бiз осы 
эpекеттеpдi icке асыру барысында акпараттын табигатын eзгеpтiп жiбеpемiз, тiптi 
кей жагдайда оны баска акпаратпен бipiктipемiз немесе баска жалпылама катего- 
рияга жаткызамыз. Осылайша акпаратты бipiктipу 
магыналы оцытуды игерудг
же- 
нiлдетедi (Ausubel, 1963, 1968; see Chapter 5). Алайда кей жагдайда мундай бурма- 
лау мен бipiктipу интерференцияга алып келетiн сэттер де кездеcедi. Мундай кезде 
еске тYcipу ете киын.
Интерференция умытуга бастайтын негiзгi себеп болганымен, бip гана себеп 
емес (Anderson, 1990). Уакыт ете келе, еш интерференциясыз-ак ¥М Ж-дагы кейбip 
акпараттар ездiгiнен жYЙелi турде жойылатын жагдайлар да бар. Уикелгрен (1979) 
акпараттын жYЙелi турде жойылуы 1 минут пен 2 апта аралыгында орын алатынын 
аныктады. Акпараттын ешуi бастапкыда тез icке асса, журе келе ол баяулайды. Зерт- 
теулер 2 апта еткеннен кешн адамдардын акпаратты мулдем умытпайтынын аныкта- 
ды. Алайда ешу уакытка багынышты сенсорлык жад пен ОЖ сиякты жад турлерше 
тэн екенiн зерттеулер керсетш отыр (Surprenant & Neath, 2009).
¥м ы ту акпараттын ешуiне катысты деген кезкараспен келicу де, оны жокка 
шыгару да киын. 0ш уге катысты бершген акпараттар эдетте накты емес (Surprenant 
& Neath, 2009). Туpлi белгшердщ болганына карамастан, еске туcipе алмау тек ешу- 
мен гана байланысты емес, онын кажеттi жад желшершщ элi де icке косылмауы- 
на байланысты болуы эбден мумкiн. Сол сиякты, умытуга жауапты психологиялык 
процестщ (уакыт етуiнен баска) бар екенш ешудiн керсете алмауы онын кундылы- 
гын жокка шыгармайды. Жадтагы iздеp перцептивт касиеттер мен тэжipибеге деген 
кезкарасты камтиды (Estes, 1997). 0ш у немесе аталган каcиеттеpдегi езгеpicтеp, не­
месе олардын екеуi (ешу мен езгерютер) де умыту мен жадтын бурмалануына алып 
келедi. 0ш у процес неврологиялык жагдайлармен де байланысты болуы мумкш 
(Anderson, 1990). Булшыкеттер сиякты, ж и пайдаланбаган жагдайда синапстар да 
элcipейдi (2-тарау).
Эдетте ешу умытудын басты cебебi деп еcептеледi (Nairne, 2002). Жогары сы- 
ныпта окып журген кезде француз тiлiн уйренгешщзбен, бipаз жыл еткен сон кепте- 
ген cездi еciнiзге туcipе алмайсыз. Оны ciз: «Кеп уакыт сейлемегендштен, умытып 
калыппын», - деп туciндipеciз. ¥мытудын кей жагдайда пайдасы да бар. Кездескен 
нэрсенщ бэpiн жаттай берсек, жадымыз толып, жана б ш м алу киынга тусер едi. Кеп 
уакыт бойы пайдаланылмаган жэне аса манызды емес бiлiмнiн жойылатынын ескер- 
сек, умыту аркылы бipаз жуктен арыламыз. Бул езiмiзге кажет емес материалдык зат- 
тардан кутылуга уксайды. ¥мыту адамдарды эрекет етуге, ойлауга, багалауга, езде- 
piн баскаша с е з ^ г е бастайды (Riccio, Rabinowitz, & Axelrod, 1994). ¥мытудын бiлiм 
беру мен окытуга да айтарлыктай эcеpi бар (6.4.-косымша).

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: