Дейл Шнук. Оқыту теориясы indd

2 -Т А Р А У
деген корытынды шыгаруга болады. Ал бул бiлiм беруде ас мацызды. Мадактау тэ- 
сiлiн сабак барысында колдангысы келетш муFалiмдер эр окушыны калай ынталан- 
дыруга болатынын бшуге, окушынын калауына карай алмасып отыратын мадактау 
жYЙесiн жасауга тиiс.
М от ивациялык куйлер
дегенiмiз - эмоциядан, танымнан жэне мшез-кулыктан тура- 
тын кYрделi нейрондык байланыстар (Jensen, 2005). Олар адамньщ жагдайына карай 
eзгерiп отырады. Айталык, тамактанганнан кейiн бiрнеше сагат еткенде карнымыз 
ашатыны анык. Немесе езiмiздi аландататын мэселелер кещл кYЙiмiздi бузуы мумкш. 
Ал бэрi ойымыздан шыкса, бакытты кYЙ кешемiз. Окыту кезiнде де тура осы тэрiздi 
кYЙлер орын алады. Баска куйлер сиякты, мотивациялык кYЙлер де - синапстык то- 
раптармен тыгыз байланысты болып келетш сана, дене жэне мшез-кулыктын бiрiгуi.
КYЙлер ауыспалы сипатта болады. Олар iшкi (ойлар) жэне сырткы (коршаган 
орта) жагдайларга байланысты езгерш отырады. Кез келген мотивациялык куй ны- 
гаяды, элсiрейдi немесе баска ^ й г е ауысады. Синапстык байланыстардын мундай 
ауыспалы касиетi мотивация табигатына сай келедi (9-тарау), ягни бул мотивация -
нэтиже емес, процесс дегендi бiлдiредi. Алайда туракты да емес, керiсiнше, бiрде 
кебейсе, бiрде азайып отырады.
МуFалiм мотивациялык ^ й л е р мэселесiн жаксы тYсiнуi кажет. Олардын макса- 
ты - окушыларда окуFа деген мотивациялык кYЙ калыптастыру. Окушылар кез келген 
уакытта айтылFан кYЙлердi бастан еткiзуi мYмкiн, алайда бул кезде баска окушылар 
енжарлык, кещлйздак, гипербелсендiлiк немесе кенiлдiн баска нэрсеге белiнуi сияк­
ты кYЙде болуы мYмкiн. АталFан кYЙлердi езгерту Yшiн муFалiмдер, алдымен, олар­
дын себебш бiлуi (мысалы, Кира неге кещлиз?), содан сон олардын кенiлiн тапсыр- 
маFа аударуы кажет.
НейроFылым алFа тартып отырFан таным, эмоция жэне мшез-кулыкты бiрге кол- 
данудын манызы зор. Оларды жеке-жеке колданудан аса кеп нэтиже шыкпайды. Мы­
салы, окыгысы келетiн жэне ездерiн окуFа дайынбыз деп есептейтiн окушылар еш 
эрекет жасамаса, кеп нэрсе Yйрене алмайды. Сол сиякты, окуFа накты зе и н койылма- 
са, ол да еш кажетаз эрекет болмак. Эмоциялык кYЙзелiстi бастан еткерiп жатса да, 
окыгысы келетш, оку процесiне араласкысы келетш окушылар ездерiнiн алFан бш м- 
дерiнiн тиянакты болмайтынын байкайды. Онын себебi - эмоциянын жеткiлiксiздiгi, 
сонын нэтижесiнде синапстык байланыстар тYзiлмейдi жэне ныгаймайды.
Эмоция
Нейрофизиологиялык кубылыс болып табылатын мотивация сиякты, ОЖЖ-да орна- 
ласкан 
эмоцияны
да толыFымен тусше бермеймiз. Адам эмоциясын тYсiндiруге тыры- 
сатын кептеген теориялар бар (Byrnes, 2001).
Мотивация женшдеп кезкарастармен сэйкес келетш мундай теориялардын бiрi -
жYЙелер теориясы (Halgren & Marinkovic, 1995). Бул теория бойынша эмоциялык 
кещл кYЙ бiр-бiрiмен тыгыз байланысты терт кезенге белiнедi: багыттаушы кешен, 
эмоциялык жагдаяттардын интеграциясы, жауап тандау жэне туракты эмоциялык 
контекст. Багыттаушы кешен дегенiмiз - жеке тулга зейiнiн тiтiркендiргiшке немесе 
болып жаткан окигага багыттап, оган жауап беру Yшiн бар кYш-жiгерiн жумсай- 
тын автоматты жауап. Багыттаушы кешенде барлык баска кезендерге жiберiлетiн 
нейрондык жауап пайда болады. Эмоциялык жагдаяттарды бiрiктiру (интеграция)

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: