Ацпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сактау

Ацпаратты е вдеу теориясы: кодтау жене сактау
жеке белгiлердi бiртiндеп жоя отырып, жеке кадамдарды 6ip-6ipiMeH жалгаскан эре- 
кеттер пзбегше айналдырады. Мысалы, сандарды баган туршде косып уйренш жат- 
кан адамдар эр кадамды баяу iске асырады, тiптi оны ауызша айтып отыруы да мум- 
шн. Дагдылана келе, косу автоматты турде, жылдам, eздiгiнен iске асатын эрекетке 
айналады. Эрекеттщ вз бетiнше (ерштен тыс) iске асуы кептеген танымдык процес- 
тегi басты касиет (мысалы, зешн, есте сактау; Moors & De Houwer, 2006). Процестщ 
автоматты турде юке асуы ендеу жуйеинщ кYpделi тапсырмаларды аткаруына тYpткi 
болады (7-тарау).
Дагдыларды игеpудегi б£р кемшшк - ОЖ келемiнiн шектеулi болуы (Baddeley, 
2001). ОЖ барлык декларативпк бiлiмге катысты пайымдауларды сактай алган жагдай- 
да тэсiлдеpдi жаттау онайга туспек. Бipак бул мумюн болмагандьщтан, окушылар па­
йымдауларды баяу талдап, арасында токтап, ойлап отырады (мысалы, - Ендi не iстеуiм 
керек? -
What do I do next?).
ОЖ-дын сактай алу келемi окытудын бастапкы сатыларын- 
да аукымды эpекеттеpдi ащаруга жеткiлiксiз. Пайымдаулар усак эрекеттерге бipiккен 
кезде, олар баска пайымдаулармен бipге ОЖ-да сакталады. Осылайша улкен пайымдау- 
лар бipтiндеп курастырыла беpедi.
Бул окушылар дагдыларды игеруге кажетп тапсырмалармен (пререквизиттер- 
мен) алдын ала таныскан жагдайда дагдыны игеру н е л ^ е н жылдам iске асатынын 
тYсiндipiп беpедi. Пререквизиттер эбден игеpiлгеннен кейш, олар ОЖ-дагы пайым- 
даулармен бipге iске косылады. Кепорынды сандарды белудi уйрену кезiнде калай 
кебейтудi бшепн окушылар кажет деп тапкан жагдайда ережеш жылдам еске тYсipе 
алады. Оны кеп орынды санды белуге кажетп баска тэсiлдеpмен бipге жаттаудын 
каж ет жок. Тараудын басында бул мэселе жайында айтылмаса да, карапайым мате- 
матикалык дагдыларды (мысалы, косу, кебейту) бiлмейтiн окушылар Yшiн алгебра 
аса киын. Сол сиякты штап окуда киналатын кептеген балалар акпаратты б£р уакытта 
ендеп, сактай алмайды (de Jong, 1998).
Кей жагдайда эр кадамды накты керсету де киындык тугызып жатады. Мысалы, 
барлык балалар бipдей шыгармашылык тургыдан ойлай алмайды. «Будан баска мум- 
шн боларлык тэсiлдеp бар ма?» деген сиякты сурактарды кою аркылы муFалiмдеp 
окушыларды шыгармашылык ойлауга бастай алады. МуFалiм эрекет жасауга кажет- 
п кадамдарды кеpсетiп бергеннен кейiн окушы жаттыгатын болса, ондай эрекеттщ 
т т м д ш п жогарылайды (Rosenthal & Zimmerman, 1978).
Окыту процедурасына катысты бip мэселе - оны сай келсiн, келмесш, окушы- 
лардын колдануды кажет етепн, катып калган ереже деп ойлауымен байланысты. 
Гештальт психология 
функционалдыц т^рацтылыцтыц (functional fixedness)
неме- 
се мэселен шешудiн тиiмсiз жолы мэселенi шешуге кедеpгi келтipедi (Duncker, 1945; 
Chapter 7) деп есептейдт Бiлiм алу барысында pеттiлiктi сезсiз сактау б ш м алуга 
кемектесуi мумшн, алайда окушылар баска тэсiлдеpдi колдану тиiмдi болатын жаг- 
дайларды да тYсiнуге тис.
Кей кездеpi окушылардын дагдыны игеруге кажетп тэсiлдеpдi Yтip, нуктесь 
не д е и н жаттап алатыны соншалык - олар одан езге балама, жецш рек тэсiлдеpдi 
колданудан бас тартады. Алайда окушылардын колданып журген тэсiлдеpiнен баска 
балама тэсшдер бар болса да, ете аз (мысалы, сездеpдi тYсiндipу, сандарды косу, бас- 
тауыш-баяндауыш байланысын аныктау). Бул дагдыларды автоматты турде колдана 
аларлыктай денгейге дейiн жаттау - жана дагдыларды игеpудi женiлдетедi (мысалы, 
корытынды шыгару, курс жумысын жазу).

жүктеу/скачать 18,62 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: