Сезіну түлері. Адамда пайда болатын түйсіктерді үлкен үш топқа бөледі:
1. Сыртқы сезінулер. Олардың рецепторларын экстроцепторлар (латын тілінен аударғанда – «сыртқы қабылдаушы») деп атайды. Бұл түйсіктерге көру, есту, иіс сезу, дәм сезу, тері түйсіктері жатады.
2. Ішкі немесе органикалық сезінулер. Олардың рецепторларын интероцепторлар деп атайды. Олардың сезім мүшелері ішкі организмде орналасқан. Ішкі түйсіктер бір жеріміздің ауырғанын хабарлап отырады және ашығу, шөлдеу, тою, лоқсуды білдіреді.
3. Қозғалыс немесе кинестезиялық сезінулер. Бұл түйсіктер денеміздің қозғалысын реттеп отырады, рецепторлары –проприоцепторлар деп аталады. Олардың рецепторлары бұлшық еттерде, сіңірлерде болады.
Сыртқы сезінулер: 1. Көру сезінуі. Біздің өмірімізде көру түйсігінің ерекше маңызы бар.
Зерттеулерге қарағанда адам 180 түрлі түсті және олрдың арасындағы 10.000 –нан аса реңкін айыра алады. Адам түйсінетін түстер ахроматикалық және хроматикалық болып бөлінеді.
Хроматкалық –гректің «түсті, боялған» деген сөзінен шыққан.
Ахроматикалық –түссіз. Ахроматикалық түстер –қара, ақ, сұр түстер.
Хроматкалық түстерге –қызыл, қызғылт, сары, жасыл, көк, көгілдір, күлгін түстердің барлық реңктері кіреді.
Көру мүшесі –көз. Оның негізгі бөлімі –көз алмасы. Көз алмасы үш түрлі қабықпен қпталған щар тәріздес нәрсе. (ақ түсті тамырлы және торлы қабық). Ақ қабықтың түсі пісірілген жұмырқаның ағына ұқсас. Мұның алдыңғы жағы аздап дөңестелген түссіз мөлдір қасаң қабыққа айналады. Мөлдір қасаң кабық арқылы көз алмасының ішіне жарық сәулесі енеді.
Тамырлы қабық ақ қабықтың астында жатады. Қасаң қабықтың артқы жағы, тамырлы қабықтың алдыңғы бөлігі нұрлы қабық деп аталады. Көздің түсі осы нұрлы қабықтағы пигментке байланысты түрліше болып келеді. Нұрлы қабықтың ортасында қарашық орналасқан. Ең ішкі , үшінші қабықты торлы қабық дейді.
4. Сезінудің негізгі заңдылықтары. 1.Адаптация –бейімделу. Адаптация құбылысы адам сезгіштігінің артуын немесе төмендеуін қөрсетіп отырады. Түйсіктердің кез келгені адаптацияланады. Мысалы, көру түйсігіндегі адаптацяны алайық. Жарық жерден қараңғыға кіру бізде қараңғылық адаптациясын туғызады. Жарық жерден қараңғыға кіргенде көздің қарашығы 17 есе ұлғаяды. Иіс түйсіктеріндегі адаптация түрлі дәрежеде көрінеді.
