5. Керосин және дизель фракцияларын адсорбциялық парафинсіздендіру Бұл әдіс синтетикалық цеолиттерді ("молекулалық електер") қолдануға негізделген. Қ-алкандарды адсорбциялық бөліп алу үшін СаА және MgA цеолиттері қолданылады, оларда кіріс "терезелерінің" (кеуектерінің) диаметрі шамамен 0,5 нм құрайды. Осындай өлшемдегі" терезелер " арқылы қ-алкандардың молекулалары енеді, олардың сыни диаметрі 0,49 нм аспайды. Изоалкандардың, циклоалкандардың және арендердің молекулаларының критикалық диаметрі 0,57-0,72 нм құрайды, сондықтан олар цеолит қуыстарына ене алмайды.
Процестің негізгі мақсаты - төмен температурада қататын дизель отынының компонентін және сұйық парафинді алу.
Синтетикалық цеолиттермен қ-алкандардың адсорбциясы молекулааралық өзара әрекеттесу күштеріне байланысты: құрылымында тек σ-байланысы бар қ-алкандар цеолит қуыстарының қарама-қарсы қабырғаларының адсорбциялық өрістерінің қабаттасуы нәтижесінде пайда болатын жоғары адсорбциялық потенциалдар арқылы цеолит қуыстарында адсорбцияланады.
Технологиялық процесс мынадай кезеңдерді қамтиды:
шикізатпен жанасу кезінде қ-алкандардың цеолитпен адсорбциялануы;
десорбция - ығыстырғыштардың көмегімен цеолит қуыстарынан қ-алкандардың бөлінуі.
Дизель отынын парафинсіздендірудің жаппай қолданылатын процесі цеолиттермен адсорбциялық парафинсіздендіру. Қазіргі уақытта әлемде адсорбциялық парафинсіздендірудің бірнеше процестері әзірленді ("Молекс"," Изосив", "Энсорб" және "Парекс"). Парекс процесі бұрын ГДР-да жетілдірілген.
Карбамидпен парафинсіздендіру қондырғысы 180-350°С дизель отынының кең фракциясында жұмыс істесе, Парекс қондырғылары дизель отынының тек 200-320°С фракциясын өңдей алады, сондықтан цеолиттерде крекинг және полимерлеу реакцияларының жүруін тежеу мақсатында бастапқы дизель отынын үш фракцияға екінші рет айдайды: 180-200, 200-320 және 320-360°С.
Сонымен қатар, адсорбция процесі шикізаттағы күкірт мөлшеріне өте сезімтал, сондықтан адсорбциялық қондырғының құрамында күкірт мөлшері 0,01% - дан аспайтын шикізатты терең күкіртсіздендіру үшін гидротазалау блогы қарастырылған.
Аммиак ығыстырғыш ретінде қолданылады; процесс сутекқұрамды газдың қатысында жүзеге асырылады, оның мақсаты жылу алмасу жағдайларын жақсарту, крекинг және полимерлеу реакцияларын тежеу.
Процесті үздіксіз жүргізу үшін қондырғыда үш адсорбер қарастырлған, олар кезектесіп адсорбция және десорция режимінде қызмет атқарады. Десорбция уақыты адсорбцияға қарағанда ұзағырақ, сондықтан әдетте адсорбция бір адсорберде, ал десорбция мен жуу қалған екі адсорберде жүзеге асырылады.
Кондырғының сұлбасы 2-суретте көрсетілген. Қондырғының гидротазалау блогына пеш П-1, реактор Р-1 , С-1 және С-2 сепараторлар, сондай-ақ, тұрақтандыру бағанасы РК-1 кіреді. Бұл блоктың негізгі мақсаты адсорбциялық парафинсіздендіру үшін қолданылатын 200-320°С фракциясын күкірттен (0,01% - дан аз) мөлшерге дейін терең тазарту.
Терең гидротазартылған шикізат (VII) сутекқұрамды газдың (СҚГ) қоспасымен пеште П-2 қыздырылады және СаА цеолитімен толтырылған А-1÷А-3 аппараттарының біріне түседі (бұл жағдайда - А-1 барады). қ-алкандар цеолиттің бетінде адсорбцияланады.
Парафинсіздендірілген өнім аппараттың төменгі жағынан шығарылады және КХ-3 аппаратында конденсацияланып, X-3-те салқындатылғаннан кейін және OK-1 буландыру бағанына түседі.
Буландыру бағанының OK-1 төменгі жағынан дайын парафинсіздендірілген (XII) өнім айдалады, ал СҚГ десорбция кезінде цеолитте қалған аммиак қоспаларынан сумен жуылады. Сутекқұрамды газ ОГ-да кептіріледі және компрессормен ВК-1 шикізатпен араластыруға жіберіледі.
Аммиак суы (XVI ) екі буландыру бағанына жіберіледі - ОК-2 және ОК-3, онда аммиак буландырылады, ол АК-2 компрессорымен П-3 пеші арқылы өтеді және А-2-ге десорбцияға түседі. Аммиак десорбция кезінде адсорбцияланған қ-алкандарды ығыстырады. Аммиактың қ-алкандармен бұл қоспасы конденсацияланады, КХ-4 және Х-2-де салқындатылады және Е-2 және Е-3 сепарациялық сыйымдылықтарға түседі, сол жерден дайын сұйық парафин (Х) айдалады, ал аммиак циркуляцияға қатарылады.
Адсорбция мен десорбция уақытының қатынасы 1 :2, яғни десорбция адсорбцияға қарағанда 2 есе ұзақ жүретін процесс, сондықтан қондырғыда кемінде үш адсорбер болуы керек.