Дәріс Кіріспе. «Ветеринариядағы диагностикалық және емдеу техникалары» пәнінің мақсаты мен міндеттері

Жылқылар мен ірі қара малдарына инені жіберу нүктесі соңғы қабырғаның алдыңғы шеті мен арқаның ұзын бұлшық етінің латералды шетінің түйіскен жері болып табылады. Алдымен сол жерге новокаинның 0,5 %-ды ертіндісін инфильтрациялық әдіспен сіңіреді. Ұзындығы 10-12 см, диаметрі 1,5 мм инені 30-35º бұрыштықпен, көлденең, қабырғаның алдыңғы шетіне параллель бағытта, кеуденің соңғы омыртқасының алдындағы омыртқаның денесіне тірелгенше еңгізеді. Содан кейін инені шприцпен қоса сагиталды жазықтықта 5-10º-қа бұрады. Сонда иненің үші омыртқаның денесінен аздап алшақтайды. Шприцтің поршеніне қысым түсіре отырып ертінді плевраның үстіңгі клетчаткасына еркін кіргенге дейін инені алға қарай жай жылжытып отырады. Ертінді еркін кірген жерге 0,5 %-ды новокаин ертіндісін 0,5 мл/кг мөлшерінде малдың екі жағына тең етіп бөліп жібереді.

13 –ші сурет. В.В. Мосиннің новокаинмен тежеу әдісінің үлгісі. 1 – инені енгізу бағыты,

2 – ерітіндіні жіберердегі иненің бағыты, 3 – үстіңгі бұлшық ет, 5 – омыртқа денесі.

Ұсақ малдарға қолдану әдісі де осы тәріздес. Онда малды бір жағына жатқызып бекітеді. Иттерге, қойға, ешкіге, түлкілерге 0,5 %-ды новокаин ертіндісін 2 мл/кг; мысық пен қояндарға 5-10 мл/кг мөлшерінде, екі жағына бірдей етіп бөліп жібереді.

Патологиялық процестің жіті түрінде бір рет, ал жітілеу және созылмалы түрінде 7-10 күннен кейін екінші рет жіберген жеткілікті.

Бұл әдістің тәжірибе жүзінде маңызы өте зор. Оны тек ауруды емдеу үшін ғана емес, сондай-ақ құрсақ қуысындағы ағзаларды жансыздандыру үшін де қолдануға болады. Ондай жағдайда ішкі ағзалар тек жансызданып қана қоймайды, оларда қан айналысы қалыптасады, құрсақ қуысының еттері босаңсиды, қан қысымы тұрақталынады, организмдегі ағзалар мен жүйелердегі өзгерген функциялар реттеледі. Операциядан кейінгі перитонит, атония құбылыстары байқалмайды. Новокаинмен тежеу әдісін өкпе, жүрек-қан тамырлары жүйесі, күйіс қайыратын малдардың алдыңғы қарыншақтарының, асқазанның, ішектердің, бауырдың, көк бауырдың, бүйректер мен бүйрек үсті бездерінің ауруларында; бұзаулар мен торайлардың диспепсиясында; малдың шуы уақытында бөлінбегенде, маститте, жыныс жолдарының ауруларында; тері аурулары мен жарақаттарда қолдануға болады.

Бұл әдіс асқазанның, ішектердің, қуықтың, бауырдың, бүйректердің қабынуларында; акушер-гинекологиялық ауруларда; пішуден кейінгі асқынуларда; еркек малдардың жыныс мүшелерінің ауруларында; шаншуларда; алдыңғы қарыншақтардың атониясында; жарақаттар мен ойық жараларда қолданылады.

Бүйрек маңайын тежеу әдісінде ганглия алдыңғы және ганглиядан соңғы симпатикалық нерв талшықтары құрайтын «күн тәріздес» және бүйрек түйіндері ғана тежеліп қоймайды, сондай-ақ сол түйіндерге қатысы бар вагус талшықтары да тежеледі. Нәтижесінде ваго-симпатикалық эффект байқалады. Ал В.В.Мосиннің әдісінде тек симпатикалық эффект орын алады.
. И.Я.Тихонин ұсынған белдеме тұсының жүйкелерін

(паранефралды) новокаинмен тежеу әдісі.

Алдымен инені еңгізетін нүктені анықтап, операциялық жерді дайындайды. Жылқыларда ол нүкте сол жақтағы ақырғы қабырға мен бірінші белдеме омыртқаның аралығында, омыртқа қанатының алдыңғы шетінде, арқа сызығынан 8-10 см төмен орналасқан. Ал ертіндіні оң жақ бүйрек маңындағы клетчаткаға жіберу керек болғанда инені 17-18-ші қабырғалардың аралығы арқылы, арқа сызығынан 10-12 см төмен қашықтықта еңгізеді. Иненің үшін алға және ішке қарай бағыттап, малдың жасына және қоңдылығына байланысты, 8-12 см тереңдікке еңгізеді.

Тежеу кезінде инені еңгізгенде оператор үш кедергіні сезінуі керек: бірінші – теріні тескенде; екінші – көлденең сіңірді тескенде; үшінші – төменгі көлденең еттің сіңір желісін тескенде. Осы үш кедергіден өткен иненің үші еркін шұңқырға түскен іспетті болады. Осындай сезім оның бүйрек маңайындағы майлы клетчатка аймағында екенінің белгісі. Инеден мандренаны шығарғанда онда қан болмауы керек. Содан кейін ғана 0,25 %-ды новокаинның жылы ертіндісі бар шприцті инеге қосуға болады. Иненің үші дұрыс, іздеген жерге орналасқанда ертінді аздаған кедергі арқылы жіберіледі. Ал кедергінің жоғары болуы екі жағдайда байқалады: иненің үші бүйрекке кіргенде (шприцте қан болуы мүмкін), онда инені ертінді еркін жүргенше еппен кейін қарай жылжытады және иненің үші етке тірелгенде (шприцте қан жоқ) , онда инені ертінді еркін жүргенше алға қарай жылжытады. Новокаинның 0,45 %-ды хлорлы натрий ертіндісінде дайындалған 0,25 %-ды ертіндісін 1 мл/кг мөлшерінде жібереді. Ертіндін жай жіберу керек. Ертіндіні жіберіп болғаннан кейін инеден шприцті босатады, инеге мандренаны еңгізеді, ине кірген тұстағы теріні саусақпен басып тұрып инені ақырындап шығарады. Терідегі иненің орнын йод тұнбасымен майлап, коллодиймен желімдейді.

И