Дәріс Кіріспе. «Ветеринариядағы диагностикалық және емдеу техникалары» пәнінің мақсаты мен міндеттері

Бұл әдіс бойынша новокаинмен тежеуді малдың оң жағына жасаған қолайлы. Ол үшін малды станокқа бекітіп, ине еңгізетін операциялық жерді дайындайды. Инені ақырғы қабырға мен бірінші белдеме омыртқасының қанатының аралығы немесе бірінші және екінші белдеме омыртқаларының қанаттарының аралығы арқылы, омыртқа қанаттарының үшінен орталық арқа сызығына қарай 1,5-2 см қашықтықта еңгізеді. Инені төмен, аздап ішке қарай бағыттап, малдың жасы мен қоңдылығына байланысты, 8-11 см тереңдікке еңгізеді. Иненің үші кеуде пердесінің аяқтары мен сіңір қапшықтары арқылы өткенде тырс еткен дыбыс сезіледі. Одан кейін де инені 1,5-2 см-дей ары қарай жылжытып барып 0,25 %-ды новокаин ертіндісін 1 мл/кг мөлшерінде жібереді. Қажет болған жағдайда 7 күннен кейін қайталауға болады.

Ірі қараның оң жақ бүйрегі көбінесе бірінші және екінші белдеме омыртқаларының қанатарының аймағында орналасады. Краниалды шеті соңғы қабырғаның алдыңғы жағында бауырмен шектеседі, ал каудалды шеті – үшінші белдеме омыртқасының қанатының деңгейіне дейін барады. Латералды шеті – бірінші және екінші белдеме омыртқаларының қанаттарының үшінен 2-3 см шығыңқы болады.

Ірі қараның сол жақ бүйрегінің ұзын шажырқай бауы бар. Міне, соның салдарынан ол бүйрек малдың месқарнының толу деңгейіне байланысты әртүрлі жерде орналасады. Месқарын асқа толы болғанда бүйрек оңға қарай ығыстырылады да, 2-5 белдеме омыртқаларының денесінің астында орналасады. Сондықтан да ірі қараға тежеуді тек оң жағынан жасаған қолайлы.

Қойлар мен ешкілерге бұл тежеуді Г.В.Мартыновтың әдісімен жасаған дұрыс. Ол үшін бірінші және екінші белдеме омыртқаларының қанаттарының арасы арқылы, олардың үшінен 1-1,5 см ішке қарай ығысып барып инені еңгізеді. Инені омыртқа қанатына тірелгенше еңгізеді де, одан аздап ығыстырып барып 1,5-2 см тереңдікке еңгізеді. Иненің үшінің дұрыс орналасқанын тексеріп барып, малдың салмағына байланысты, 40-60 мл мөлшерінде 0,25 %-ды новокаин ертіндісін жібереді.

Желінсауды емдеуде қолданылатын патогенездік әдістердің

техникасы. Желіні қабынған малдарды емдеу үшін өте көп әдістер және дәрілер қолданылады. Емдеудің негізгі мақсаты, ауырған ағзаны жылдамырақ жазумен қатар, оның атқаратын қызметін ауырғанға дейінгі қалпына келтіру болып саналады. Осы мәселені шешу үшін емдеуді жан – жақты бағытта ұйымдастырып жүргізу қажет. Желінсауды жылдам жазу үшін төмендегі ережелерді қатал сақтау керек:

1. 
   Ауруды неғұрлым ертерек анықтап, емдеуді сол бойда бастау қажет.
   
2. 
   Желінсауды емдеуде, ол малдың азығының құрамына өзгеріс енгізу, күтіп – бағу және сауу технологиясын сақтау.
   
3. 
   Ауырған желін бөлігінен сүтті толық сауу (қолмен күніне 2-3 рет).
   
4. 
   Ауруды жылдамырақ жазу үшін қосымша патогенездік емдерді қолдану.
   
5. 
   Малдың жалпы тонусын жоғарылатуға бағытталған шараларды пайдалану.
   

Желінсауды емдеуде патогенездік ем ретінде новокаинді жиі қолданады. Новокаиннің емдік әсері, нерв талшықтары арқылы қабынған жерде пайда болған қозу процестері орталық миға берілуі уақытша тоқталып, жергілікті зат алмасу процесі қалпына жылдамырақ келеді. Новокаиннің емдік әсері өте жоғары, ал желінсау асқынғанда (желіннің семуі, тас желін, желіннің шіруінде) оның емдік әсері төмендейді.

1. 
   Мықын – құрсақ асты нерві;
   
2. 
   Мықын – шап нерві;
   
3. 
   Сыртқы ен нерві;
   
4. 
   Айналшақ пен сарпай аралығындағы нервтер.
   

Жоғарғыдағы нервтермен бірге желінге симпатикалық нервтердің тармақтары келіп желіннің қызметін реттеуге қатысады.

Сыртқы ен нервтері желіннің негізгі нерв тармақтары деп саналады. Бұл нерв беломыртқаның 2 – 3-ші және 4-ші жұлынынан шығатын симпатикалық нерв тармақтарынан тұрады. Аталған нервтер жамбас қуысынан шап каналындағы қантамыры – нерв шоғыры арқылы бірге шығады. Желіннің ұлпаларына жеткеннен кейін, бұл нервтер ұсақ нерв талшықтарына бөлшектеніп желіннің қызметін реттеуге қатынасады.

Мықын – шап нерві – 2-ші беломыртқаның жұлынынан шығып, пайда болған нерв өрімінен басталады. Бұдан шыққан нерв тармақтары желіннің алдыңғы жақ бөлігінің қызметін реттеуге қатынасады.

Мықын – құрсақ асты нерві. Бұл нерв 1-ші және 2-ші беломыртқаның аралық тесігінен шығатын нервтерден тұрады. Осы тұстан бағытталған нерв тармақтары желін терісінің алдыңғы жағы мен тері астындағы ұлпаларға енеді.

Айналшақ пен сарпай аралығындағы нервтер желіннің артқы бөліктерінің терісі мен оның астында орналасқан желін безінің ұлпаларының қызметін реттеуге қатынасады.

Жоғарғыдағы желін нервтері желін бөліктерімен, альвеолла маңы, сүт жолдары мен қантамырларының қабырғасы және емшекке дейін жетіп олардың қызметін реттейді.

Малдың желіні ауырғанда (желінсауда) төмендегі патогенездік емдерді пайдалануға болады: новокаинмен блокада жасау; әртүрлі ұлпаларды ем ретінде қолдану; физио және т.б. емдер.

Желін қабынғанда төмендегідей новокаинмен тежеу әдістері қолданылады:

1. 
   Б.А. Башкировтың әдісі.
   
2. 
   Д.Д. Логвиновтың әдісі.
   
3. 
   И.И. Магданың әдісі.
   

Новокаинді енгізудің алдында малды бекіту керек. Ол үшін сиырдың мүйізіне салынған басжіппен дінгекке оның басын қысқа байлайды, немесе мұрынқысқышпен бекітіп ұстайды. Содан кейін үшінші – төртінші беломыртқаның көлденең қанаттарының (өсінділерінің) тұсындағы терідегі жүндерді қырқып, сол жерді иод ерітіндісімен өңдейді. Инені енгізетін нүктені табу үшін, үшінші және төртінші беломыртқаның тіке өсіндісінің арасын тауып, сол тұстан 6 – 7 см төменгі жеріне инені 55 – 60° қиғаштықта, тереңдігі 6 – 9 см, омыртқаның денесіне тірелегенге дейін енгізеді. Содан кейін инені кері 2 – 5 мм тартып 80 – 100 мл 0,5% новокаин ерітіндісі енгізіледі. Желіннің қабынған бөлігіндегі ауырсынуы новокаинді енгізгенен кейін 12 – 15 минуттан кейін басылып, 2 – 3 сағатқа дейін ауырсыну тоқталады.