Дәріс Органикалық химияның теориялық негіздері

Сол кезде неміс химигі А. Кекуле көміртегі атомының төрт валенттілігі туралы және көміртегі атомдары тізбектер түзе алатыны туралы ой ұсынды.

Алдындағы зерттеулерге сүйеніп, органикалық қосылыстарды жан жақты зерттеп 1861 жылы А.М.Бутлеров ғылыми әлемде қолдау тапқан органикалық қосылыстардың химиялық теориясын ұсынды.

Бутлеров теориясындағы ең маңызды түсінік «молекуланың құрылысы» - молекуладағы атомдарының нақты анықталған байланысу реті. Өзінің құрылыс теориясының негізінде Бутлеров бірнеше органикалық қосылыстарды синтездеді және кейбір қосылыстарды болжамдады.

Құрылыстық химияның дамуына Я. Вант-Гофф және Ж.Ле-Бель 1884 жылы үлкен үлес қосқан. Олар бір бірінен тәуелсіз метанның тетраэдрлік құрылысы туралы гипотеза ұсынды. Сол сәттен бастап кеңістіктегі молекулалардың пішіндері туралы ғылым – стереохимия дамый бастады. Кейін кеңістітік құрылысты зерттейтін физикалық әдістер пайда болды: рентгеноструктуралық және нейронографиялық анализ, спектроскопияның көптеген әдістері, электронды жұптар тебінулері туралы теориялық көзқарастар (Р. Гиллеспи) және орбитальдар гибридизациясы туралы көзқарастар (Л.Полинг Р.Малликен).

Тақырып бойынша тест сұрақтары:

A) С3Н6, С2Н4

B) С6Н6, С6Н12

C) С4Н6, С2Н6

D) СН4, С2Н4

E) С4Н6, С2Н4

2. Қандай органикалық қосылыстарда классаралық изомерлер болмайды:

A) Күрделі эфирлер

B) Алкендер

C) Аминқышқылдар

D) Алкиндер

E) Спирттер

3. Семиполярлы байланысы бар қосылыс:

A) CH3

C) (CH3)2N→O

D) CH4

E) СН3ОН

4. Нуклеофильді орынбасу реакциялары тән: 

A) диендерге

B) алкендерге

C) алкилгалогендерге

D) метан қатарына

E) алкиндерге

F) қос байланысы бар қосылыстарға

5. Цис-транс изомерия қандай қосылысқа тән:

A) СН3–СН2–CH3

B) СН2=СН-CH=CH2

C) СН3–СН=CH2 

С–CH3D) НС

E) С4Н10

7. Гомологтар:

A) Бутан және пропен

B) Этан және этен

C) Бутен-1 және бутен-2

D) Этен және пропен

E) Пентен және бутен

8. Жай эфирлерді алу жолы:

A) Этерификация

B) Гриньяр реакциясы

C) Спирттердің молекулааралық дегидратациясы

D) Вильямсон реакциясы 

E) Вюрц реакциялары

9. Келтірілген заттардың ішіндегі 2,2,4-триметилпентанның изомері:

A) Октан 

B) 3-метилгептан 

C) 2,2,3,3-Тетраметилпентан

D) Тетраэтилметан 

E) 2-Этилгексен 

F) 3,4-метилгептан

10. Қандай затпен алкиндер әрекеттеседі, ал алкендер олармен реакцияға түспейді:

A) O2

C) [Ag(NH3)2]OH

E) HCN