Дәріс тақырыбы: Мал сою технологиясы мен гигиенасы Қарастырылатын сұрақтар

бөлуден басталады. Ол үшін әуелі сүбелікті тіліп, шап безді сылып тастайды. Лимфа түйіндері алынып сүбелік белдеме етінен ажыратылған соң сүбе қабырғаның омыртқаға түйіскен жерінен бастап, қабырғалардың сыртынан жон арқа етін мойынға дейін тіледі. Содан кейін қабырғалар омыртқадан бір-бірлеп ажыратылады. Бұдан кейін омыртқалар бұзылады. Санды бөлу алдымен жамбастардың сербегіне жабысып тұрған құйымшақ омыртқаның екі басын ажыратудан басталады. Бұдан кейін екі санның арасы кесіліп, шат айырылады да жіліктер бөлінеді (асық жілік, ортан жілік, жамбас). Енді құйымшақ пен қойдың құйрығы бөлініп алынады. Жалпы қой негізінен екі тәсілмен сойылады. Оның бірі - жатқызып сою жоғарыдағы тәсіл. Екіншісі - іліп (асып) сою. Тазалық сақтау және жұмыстың жеңілдігі жөнінен қойды асып сою ыңғайлы. Қазақта малдың әр мүшесінің өз орны бар. Қонаққа ет асқанда әр сүйек үй иесінің қонаққа деген сый-құрметінің, ықылас-ниетінің, ілтипат дәрежесін анықтаушысы іспетті. Айталық, келген қонаққа кәделі жілік түрімен тартылған екен делік. Міне, осы жіліктің түріне қарап, қонақтың үй иесіне қандай жақындығы барын, оған деген сый-құрметінің қаншалықты екенін ажыратуға болады. Мұндайда әдетте кәделі сүйек деп аталатын бас, жамбас, ортан жілік, төс секілділердің орыны ерекше. Мысалы бас пен жамбас - құданың, елге сыйлы адамдардың сыбағасы. Ал асықты жілік пен төс - күйеудің, төркіндеген қыздың үлесі. Осылай кете береді. Ал сыйлы қонаққа тоқпан жілік, бойжеткен қызға кәрі жілік тартылып жатса, ол қонақ тарапынан өкпе туғызады, ал үй иесі тарапынан білместік болады. Жалпы қой еті жіліктенгенде 13 мүшеге бөлінеді. Олар - жамбас-2; ортан жілік-2; асықты жілік-2; бел омыртқа-1; сүбе-2 бүйректен жоғары 5 қабырға кіреді; қабырға-2, омыртқа-1, төс жауырын-2; тоқпан жілік-2; кәрі жілік-2; бұғана-1, мойын-1. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға бас (ірі қараның шекесі), қазы-қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді.

• бөлуден басталады. Ол үшін әуелі сүбелікті тіліп, шап безді сылып тастайды. Лимфа түйіндері алынып сүбелік белдеме етінен ажыратылған соң сүбе қабырғаның омыртқаға түйіскен жерінен бастап, қабырғалардың сыртынан жон арқа етін мойынға дейін тіледі. Содан кейін қабырғалар омыртқадан бір-бірлеп ажыратылады. Бұдан кейін омыртқалар бұзылады. Санды бөлу алдымен жамбастардың сербегіне жабысып тұрған құйымшақ омыртқаның екі басын ажыратудан басталады. Бұдан кейін екі санның арасы кесіліп, шат айырылады да жіліктер бөлінеді (асық жілік, ортан жілік, жамбас). Енді құйымшақ пен қойдың құйрығы бөлініп алынады. Жалпы қой негізінен екі тәсілмен сойылады. Оның бірі - жатқызып сою жоғарыдағы тәсіл. Екіншісі - іліп (асып) сою. Тазалық сақтау және жұмыстың жеңілдігі жөнінен қойды асып сою ыңғайлы. Қазақта малдың әр мүшесінің өз орны бар. Қонаққа ет асқанда әр сүйек үй иесінің қонаққа деген сый-құрметінің, ықылас-ниетінің, ілтипат дәрежесін анықтаушысы іспетті. Айталық, келген қонаққа кәделі жілік түрімен тартылған екен делік. Міне, осы жіліктің түріне қарап, қонақтың үй иесіне қандай жақындығы барын, оған деген сый-құрметінің қаншалықты екенін ажыратуға болады. Мұндайда әдетте кәделі сүйек деп аталатын бас, жамбас, ортан жілік, төс секілділердің орыны ерекше. Мысалы бас пен жамбас - құданың, елге сыйлы адамдардың сыбағасы. Ал асықты жілік пен төс - күйеудің, төркіндеген қыздың үлесі. Осылай кете береді. Ал сыйлы қонаққа тоқпан жілік, бойжеткен қызға кәрі жілік тартылып жатса, ол қонақ тарапынан өкпе туғызады, ал үй иесі тарапынан білместік болады. Жалпы қой еті жіліктенгенде 13 мүшеге бөлінеді. Олар - жамбас-2; ортан жілік-2; асықты жілік-2; бел омыртқа-1; сүбе-2 бүйректен жоғары 5 қабырға кіреді; қабырға-2, омыртқа-1, төс жауырын-2; тоқпан жілік-2; кәрі жілік-2; бұғана-1, мойын-1. Әдетте кәделі жіліктермен бірге сыйлы қонақтарға бас (ірі қараның шекесі), қазы-қарта, жал-жаяны табаққа бірге салып береді.