Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы
жүктеу/скачать 434,65 Kb.
|
дәрістік кешен ФАП-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі әдебиеттер.
- Қосымша әдебиеттер.
- 48 Тақырып.
- Дәріс жоспары: 1. Мидың және ми қабықтарының құрылысы 2. ХІІ жұп бас ми нервтері . 3.Бас сүйек негізінен шығатын жерлері Дәріс тезистері.
| Үлестірмеліматериалдар.кестелер,ағзамуляждары, тесттер, кеспе қағаздар
Бақылау сұрақтары (кері байланыс). 1 Жұлын нервтерінің қалыптасу көздері (қалыптастыру схемасы). 2 Жұлын миын, жұлын нервтерінің түбіршектері мен бұтақтарын қоршаған морфологиялық түзілімдердің анатомиялық-клиникалық маңызы. 3 Сезімтал талшықтардың функционалдық анатомиясы тері анализаторының бөлігі ретінде. Негізгі әдебиеттер. 1.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 1 - кітап: оқу құралы /. - Алматы : Эверо, 2016. - 292 бет. с. 2.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 2- кітап :оқуқұралы . - Алматы :Эверо, 2016. - 248 бет. с. 3.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 1. Сүйектертуралыілім. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014 4.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 2. Ас қорытужүйесі. Тынысалужүйесі. Несеп-жынысжүйесі. Эндокриндікбездер. Тамырлартуралыілім. Лимфа жүйесі- М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. Қосымша әдебиеттер. 1.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 3. Жүйкежүйесі. Сезіммүшелері: оқулық / А. Р. Рақышев. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 376 бет 2.Рақышев, А. Р. Адам анатомиясы. 1-кітап оқулық / А. Р. Рақышев. - 2-бас., түзет. жәнетолықт. ; ҚР Жоғарыоқуорындарыныңқауымдастығы. - Алматы :Дәуiр, 2009. - 420 бет. №48 Тақырып. Мидың жалпы сипаттамасы .ХІІ жұп бас ми нервтері. Олардың ми мен бас сүйек негізінен шығатын жерлері. Мақсаты: Мидың және ми қабықтарының құрылысын, қызметтік ерекшеліктерін оқып білу Дәріс жоспары: 1. Мидың және ми қабықтарының құрылысы 2. ХІІ жұп бас ми нервтері . 3.Бас сүйек негізінен шығатын жерлері Дәріс тезистері. Орталық жүйке жүйесінің екінші үлкен бөлімі бас миы.Адамдарда орта есеппен мидың салмағы еркектерде 1375 г,әйелдерде 1245 г, тік қимасы 16-17 см,көлденеңі-14 см,көлемі-1220 куб см болады. Ми бас сүйегінің ішінде орналасады.Дамуына ,құрылыс ерекшеліктеріне және қызметтеріне байланысты ми бес бөлімге бөлінеді 1.үлкен ми 2.аралық ми 3.ортаңғы ми 4.артқы ми 5.сопақша ми Сопақша ми тікелейжұлынныңжалғасыболыпесептеледі.Сондықтанқұрылысыжағынанжұлынғаұқсасболады.Орталықтүтікмидың 4-ші қарыншасынтүзеді.Сопақшамида 8-12-ші ми жүйкелерініңорталықтарыжатады. Сопақшамидамидың 4-ші қарыншасыныңтүпжағындакүштідамығанмидыңторлытүзіліміболады. Сопақшамидыңқуысы ,сайлары, нәзікжәне сына тәріздішоқтары, жіптәріздіденешіктеріболады. Сопақшамидатынысалу ,асқорыту,қанайналымжәнебасқажүйелердіңорталықтарыорналасадыжәне де олжұлынсияқтырефлекстік ,өткізгіштікқызметтератқарады. Артқы ми екібөлімнентұрады:алдыңғыбөлімін ми көпіріартқыбөлігінмишықдепатайды. Ми көпірісопақшамидыңүстіндеорналасқанжалпақақжал.Олүстіңгіжағынанортаңғымименшектеледі .Ми көпірішекараларынан 6-7-8-ші ми жүйкелерініңтүбірлерібасталады.Микөпіріөткізгіштікжәнерефлекторлыққызметтератқарады. Мишық ми көпірі мен сопақшамидыңартқыжағындаорналасады.Оныңсалмағыересекадамдарда 120-150 грамм болады.Мишықбастыңбүкілартқыбөлігінтұрады ,оны үлкен ми сыыыыыыыыңарыныңшүйдебөлігіүстіңгіжағынанжауыптұрады.Екеуініңарасындағысаңылаудымидыңкөлденеңсаңылауыдепатайды.Мишықекісыңарданжәнеолардыбіріктіретінқұрттәріздімүшедентұрады ,және де сұрзат пен ақзаттантүзіледі.Сұрзатмишықтыңсыыртқыбетіндеорналасып, оныңқыртысынтүзеді .Ақ зат8 сұрзаттыңішіндеорналасқан ,олардыңіішіінде 4 жұпядроларболады.Мишықтыңнегізгіқызметі- дененіқозғалтып, қимылғакелтіру,тепетеңдікалмакезектікқызметтерді ,яғниүйлесімділікті рефлекс жолыменбасқару. Ортаңғы ми мидыңсабақшасынантөрттөмпешіктен,мидыңқуысы ми суағарынанжәне ми бүркенішіненқұралады.Төрттөмпешіктермишықтыңалдыңғыжағындажатады,оныңалдыңғыекеуіндебағдарлапкөруорталығы, артыңғыекеуіндебағдарлапестуорталығыжатады. Ортаңғымидыңақзатыныңарасындакүңгіртзаттаржатады. Олардыорталықсұрзат, қызылядролар, қара субстанция депбөледі. Ортаңғымидыңішкіқабырғасында 3,4-ші ми жүйкелерініңорталықтарыжатады .Қуысы- ми суағары- ұзындығы 1,5 см келетінжіңішкеөзек .Олмидың 4-ші қарыншасын 3-ші қарыншасыменбайланыстырыптұрады. Аралық ми ортаңғымидыңжәнемидыңақзатыныңүстіндеорналасады.Аралықмиға таламус(көрутөмпегі)пен гипоталамус жәнеоныңішкіқуысымидың 3-ші қарыншасыжатады.Таламусаймағынағызталамус,артқы таламус жәнеэпиталамусаймақтарынабөлінеді .Таламуста 40 шақты ядро ,әртүрліорталықтарболады.Гипоталамустаденеқызуынреттейтін ,заталмасудыреттейтін ,ішкібездергеәсерететі н 32-ден астам ядро ларорналасқан. Үлкен ми –милардыңішіндегіеңүлкені ,ол ми сауытыныңедәуірбөлігінтолтырыптұрады.Үлкенмидытікбағыттадәлортасынантереңұзыншажүлгемидыңекісыңарынабөледі.Олардыоңжәнесолжақ ми сыарларыдепатайды.Бұл ми сыңарларыдәнекерақденеарқылыбірігеді.Әрбір ми сыңарыныңішіндебір-бірденқуысболады .Олқуыстармидың 1-ші және 2-ші қарыншаларынемесебүйірқарыншларыдепаталады. Мидыңұзынжүлгесішүйдетұсындакөлденеңжүлгегетіреледі.Әрбір ми сыңарындажүлгелериірімдерболады. Үлкенмидыңмаңдай,төбе, самай, шүйде,жиекжәнеаралшықдепаталатынбөлімдеріболады.Бұлалтыбөлімдібүйір,орталықтөбе,шүйде,белдеужәнетереңжүлгебөліптұрады.Үлкен ми құрылысы ,қызметіжәнешығутегінебайланысты 3 бөлімгебөлінеді. 1)Орталықтүйіндер-базальды ганглий 2)Үлкенмидыңбүйірқарыншалары 3)Үлкенмидыңқыртысы. Орталықтүйіндергежолақтыдене,шарбақ де2не , баламшатәріздіядроларжатады.Жолақтыденеқұйрықты ядро мен бұршақтәріздіядродантұрады.Бүйірқарыншажұптасыпорналасып,қарыншалардыңқуысы 4 мүйіскебөлінеді. Ми қыртысы 6 қабаттантұрады. Молекулалыққабат Сырқытүйіршіктіқабат Пирамидалыққабат Ішкітүйіршіктіқабат Түйіндіганглиоздықабат Көпқұрылыстықабат Ми қыртысыныңқалыңдығы орта есеппен 2-3 мм-гежетеді.Ондакөптегеншамамен 14 млн-дай нейрондарболады.Үлкенмидыңәрекетінжоғарыдәрежеліжүйкеқызметідепатайды. Ми қанмен молынан қамтамасыз етіледі (4-сурет). Миды қанмен қамтамасыз ету қызметін атқаратын негізгі артериялар болып ішкі ұйқы және омыртқа артериялары табылады. Омыртқа артериялары омыртқаның мойын бөлігінің бойымен көтеріліп, үлкен желке тесігі арқылы бас қуысына кіреді. Оң және сол омыртқа артериялары мидың негізінде бір-бірімен қосылып, жұпсыз ми артериясын құрайды, оның бұтақтары ми жарты шарларының артқы бөлімдерін, мишықты, Варолиев көпірін, сопақша миды қанмен қамтамасыз етеді. Мидың негізінде мидың артқы артериясының бұтақтары мидың ұйқы артериясының алдыңғы бұтақтарымен бірігіп, сақина құрайды (Виллизий шеңбері). Негізгі шеңберден үлкен мидың қалған бөліктерін, қыртыс асты құрылымдарын, мидың тереңдегі қабаттарын қанмен қамтамасыз ететін мидың алдыңғы және ортаңғы артериялары шығады. Мидың сол жақ жарты шарының қан тамырлар торы көбірек дамыған, демек, ол қанмен жақсырақ қамтамасыз етіледі. Кейбір авторлар бұл жаймен сол жақ жарты шардың салмағының да оң жаққа қарағанда басым екендігін байланыстырады. Ересектерде бұл айырмашылық 12-15 граммға жетеді. Сол жақ жарты шарда ерекше маңызды сенсорлық және моторлық сөйлеу орталықтары орналасқан. Ал оң жақ жарты шарда бұл орталықтар табылмаған (5-сурет). Сондықтан бұрын оң жақ жарты шардың кейбір жерлері мылқау жерлер деп саналды. Қазіргі уақытта дауыс модуляциясының бұзылуы, сөйлеу ырғағының біркелкілігінің, музыкалық қабілеттердің бұзылысы (амузия) мидың оң жақ маңдай бөлімінің зақымдануы кезінде де пайда болуы мүмкін екендігі туралы мәліметтер бар (E. K. Cenn). Веналық қанның мидан кері шығуы жақсы дамыған веналар жүйесімен қамтамасыз етіледі. Веналық қан ағысының аздаған баяулауы бастың ішкі қысымының жоғарылауына әкеледі. Орталық вена бағанасы Гален венасы деп аталады, ол ішкі веналардан қан жинайды. Мидың көптеген веналары қанды қатты ми қабықшасының жапырақтарының арасында орналасқан вена қойнауларына немесе синустарына алып келеді. Мұндай қойнаулар саны 21, оның 5-еуі – жұпсыз. Синустар қанды мидан ғана жинап қоймай, көз шарасынан, құлақтан, мидың қатты қабықшасынан жинайды. Синустардан веналық қан үлкен мойындырық (яремная) венасына түседі. Артериялар мен веналардан басқа, мида сонымен қатар артериялардың соңғы тарамдалуы болып табылатын өте ұсақ тамырлар – капиллярлар болады. Капиллярлар прекапиллярларға және посткапиллярларға бөлінеді, прекапиллярларда қанның газ алмасуы өтеді, посткапиллярлар веналарға жиналады. жүктеу/скачать 434,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|