Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы
жүктеу/скачать 434,65 Kb.
|
дәрістік кешен ФАП-1
- Бұл бет үшін навигация:
- Негізгі әдебиеттер.
- Қосымша әдебиеттер.
- 51 Тақырып. Аралық. Таламенцелофон және гипоталамус. Гипоталамус аймағының вегетативтік ядролары. Үшінші қарынша. Мақсаты
- Дәріс жоспары: 1. Аралық ми 2.Гипоталамус 3. Үшінші қарынша Дәріс тезистері.
| Үлестірмеліматериалдар.кестелер,ағзамуляждары, тесттер, кеспе қағаздар
Бақылау сұрақтары (кері байланыс). 1.Бүйір қарыншалары қандай бөлімдерден тұрады? Бұл әрқайсысы қандай бөлімдерде орналасқан? Бүйір қарыншалардың қабырғасында қандай құрылымды көруге болады (төмпе, батыңқысы) пайда болуы немен байланысты? 2.Аралық мидың шекараларын атаңыз? 3.Таламус аймағына не жатады? Таламус, метаталамус, эпиталамус топографиясын сипаттаңыз. Негізгі әдебиеттер. 1.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 1 - кітап: оқу құралы /. - Алматы : Эверо, 2016. - 292 бет. с. 2.Кузенбаева, Ә. О. Адам анатомиясы. 2- кітап :оқуқұралы . - Алматы :Эверо, 2016. - 248 бет. с. 3.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 1. Сүйектертуралыілім. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014 4.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 2. Ас қорытужүйесі. Тынысалужүйесі. Несеп-жынысжүйесі. Эндокриндікбездер. Тамырлартуралыілім. Лимфа жүйесі- М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. Қосымша әдебиеттер. 1.Рақышев, А. Р. Адам денесі. 3 томдық. Т. 3. Жүйкежүйесі. Сезіммүшелері: оқулық / А. Р. Рақышев. - М. : ГЭОТАР - Медиа, 2014. - 376 бет 2.Рақышев, А. Р. Адам анатомиясы. 1-кітап оқулық / А. Р. Рақышев. - 2-бас., түзет. жәнетолықт. ; ҚР Жоғарыоқуорындарыныңқауымдастығы. - Алматы :Дәуiр, 2009. - 420 бет №51 Тақырып. Аралық. Таламенцелофон және гипоталамус. Гипоталамус аймағының вегетативтік ядролары. Үшінші қарынша. Мақсаты:Студенттерді бас миы және оның аралық және соңғы ми бөлімдерінің атын атап,көрсетебіліп,құрылысын сипаттауға оның негізгі құрылымдарының анатомиялық құрылысының деталдарын біліп,және атқаратын қызметтерін айта білуге үйрету Дәріс жоспары: 1. Аралық ми 2.Гипоталамус 3. Үшінші қарынша Дәріс тезистері. Аралық ми-мидың соңғы бөлімі және жоғарғы жағы үлкен жарты шармен толық жабылған. Аралық мидың негізгі пайда болуы-таламус (көру бугоры) және гипоталамус (үрлеу аймағы). Соңғысы гипофизбен біріктірілген-ішкі секрецияның басты безі. Олар бірге бірыңғай гипоталамо-гипофизарлы жүйені құрайды. Аралық ми сенсорлық, қозғалыс және вегетативтік реакцияларды біріктіреді. Ол таламус, эпиталамус және гипоталамус болып бөлінеді. Таламус
Ерекше ядро бас миының тиісті орталықтарына бағытталған түрлі афференттік сигналдарды ауыстырып қосу аймағы болып табылады. Таламустың ерекше ядросына тері, көз, құлақ, бұлшық ет жүйесі мен ішкі ағзалардың рецепторларынан сигналдар бар. Бұл құрылымдар тактильді, температуралық, ауырсыну және дәм сезгіштігін, сондай-ақ көру және есту сезімдерін реттеуді жүзеге асырады. Мысалы, латеральді иінді денелер көздің Корк асты орталықтары, ал медиалды — Корк асты есту орталықтары болып табылады. Ерекше ядролардың функцияларының бұзылуы сезімталдықтың нақты түрлерінің құлдырауына әкеледі. Таламустың ерекше ядроларының негізгі функционалдық бірлігі дендриттер аз және ұзын аксон бар" релелік " нейрондар болып табылады; олардың функциясы тері, бұлшық ет және басқа рецепторлардан үлкен жарты шарушылықты қабыққа апаратын ақпаратты ауыстырып қосу болып табылады. Спецификалық емес ядро орта мидың ретикулярлы формациясының жалғасы болып табылады, ол таламустыңретикулярлы формациясын білдіреді. Таламустыңспецификалық емес ядросы диффузно мидың барлық қабатына көптеген коллатералдар бойынша жүйке импульстерін жібереді және анализатордың спецификалық емес жолын құрайды. Бұл жолы жоқ талдағыштың ақпараты толық болмайды. Таламустыңспецификалық емес ядроларының зақымдануы сананың бұзылуына әкеледі. Бұл таламустыңспецификалық емес өрлеуші жүйесі бойынша түсетін пульсация сананы сақтау үшін қажетті тамыр нейрондарының қозу деңгейін қолдайды. Таламустыңассоциативті ядросы үлкен жарты шардағы қабықтың темен, маңдай және самай үлесімен байланысты қамтамасыз етеді. Бұл байланыстың зақымдануы көру, есту және сөйлеу бұзылуымен сүйемелденеді. Таламус нейроны арқылы барлық ақпарат мидың қабығына барады. Таламус ағза үшін ең маңызды ақпаратты таңдап," сүзгі " рөлін атқарады. Таламус-ауыр сезімталдықтың жоғары орталығы. Көру безінің кейбір зақымдануларында ауыр ауырсыну сезімдері, тітіркендіргіштерге сезімталдықтың жоғарылауы (гиперестезия) пайда болады; шамалы тітіркену (тіпті киімнің жанасуы) қиналатын ауырсыну ұстамасын тудырады. Басқа жағдайларда таламус қызметінің бұзылуы анальгезия жағдайын тудырады-ауырсыну сезгіштігінің толық жоғалуына дейін төмендеуі. Эпиталамус Эпиталамус немесе үңгірден, үшінші қарыншаның жоғарғы қабырғасын қалыптастыратын мойын жіппен және эпифизден (шишковидтік темірден) тұрады. Гипоталамус Гипоталамус көру буграсынанвентральды орналасқан және вегетативтік, соматикалық және эндокриндік функциялардың басты орталығы болып табылады. Онда 48 жұп ядролар бар: преоптикалық, супраоптикалық және паравентрикулярлы, орта, сыртқы, артқы. Көптеген авторлар үш негізгі ядроларды гипоталамуста бөледі: алдыңғы топ құрамында медиалдыпреоптикалық, супрахиазматикалық, супраоптикалық, паравентрикулярлы және алдыңғы гипоталамиялық ядро бар; орта топқа дорсо-медиальды, вентро - медиальды, аркуатты және латеральдыгипоталамикалық ядролар кіреді; артқы топтың құрамына супрамамиллярлы, премамиллярлы, мамиллярлыядра, артқы гипоталамиялық және перифорниатты ядро кіреді. Гипоталамустың маңызды физиологиялық ерекшелігі-әртүрлі заттар үшін оның тамырларының жоғары өткізгіштігі. Гипоталамус гипофиз қызметімен тығыз байланысты. Ядролардың орташа тобы медиалдыгипоталамус түзеді және ағзаның ішкі ортасының құрамы мен қасиеттерінің өзгеруіне әсер ететін нейрондар-датчиктерден тұрады. Латеральдыгипоталамус ми діңінің жоғарғы және төменгі бөлімдеріне жол қалыптастырады. Гипоталамус нейрондары лимбиялық жүйеден, ретикулярлы формациядан, мишкадан, таламус ядроларынан, Корк асты ядроларынан және қабықтардан импульстар алады; ақпаратты бағалауға және іс-қимыл бағдарламасын қалыптастыруға қатысады. Олар таламуспен екі жақты байланыста, ал ол арқылы — үлкен жарты шардың қабығымен. Гипоталамустың белгілі бір нейрондары химиялық әсерлерге, гормондарға, гуморальды факторларға сезімтал. Гипоталамустың алдыңғы ядроларынан жалпы парасимпатикалық бейімделу реакцияларын қамтамасыз ететін (жүрек жиырылуының баяулауы, қан тамырлары тонусының және қан қысымының төмендеуі, ас қорыту шырындары секрециясының артуы, асқазан мен ішектің қозғалыс белсенділігінің күшеюі және т.б.) парасимпатикалық бөлім бойынша атқарушы органдарға эфференттік әсер ету жүзеге асырылады. Артқы ядро арқылы симпатикалық бөлім бойынша шеткі атқарушы органдарға келіп түсетін және симпатикалық бейімделу реакцияларын қамтамасыз ететін эфференттік әсерлер жүзеге асырылады: жүрек жиырылу ырғағының жиілеуі, тамырлардың тарылуы және қан қысымының жоғарылауы, асқазан мен ішектің моторлы функциясының тежелуі және т. б. Алдыңғы және преоптикалық ядроларда парасимпатикалық бөлімнің жоғары орталықтары, ал артқы және латералдық ядроларда — жүйке жүйесінің симпатикалық бөлімі орналасқан. Осы орталықтар арқылы соматикалық және вегетативтік функцияларды интеграциялау қамтамасыз етіледі. Жалпы гипоталамус эндокриндік, вегетативтік және соматикалық жүйелердің қызметін интеграциялауды қамтамасыз етеді. Гипоталамустыңлатеральді ядроларында тамақтық мінез-құлыққа жауапты аштық орталығы бар. Мыс ядроларында қанықтыру орталығы орналасқан. Бұл орталықтардың бұзылуы жануардың өлуіне әкеледі. Қанықтыру орталығының тітіркенуі кезінде жемді қабылдау тоқтатылады және қанығу жағдайына тән мінез-құлық реакциялары пайда болады, ал бұл орталықтың зақымдануы мал азығын жоғары тұтынуға және семіздікке ықпал етеді. Орта ядроларда зат алмасудың барлық түрлерін реттеу, энергия реттеу, жылу реттеу (жылу түзілу және жылу беру), жыныстық функция, жүктілік, лактация, шөлдеу орталықтары бар. Супраоптикалық және бу-вентрикулярлы ядроларда орналасқан нейрондар су алмасуды реттеуге қатысады. Олардың тітіркенуі сұйықтықты тұтынудың күрт ұлғаюына әкеледі. Гипоталамус-температуралық гомеостазға жауапты басты құрылым. Онда екі орталық бар: жылу беру және жылу өнімдері. Жылу беру орталығы гипоталамустың алдыңғы және преоптикалық аймақтарында орналасқан және паравентрикулярлы, супраоптикалық және медиалдыпреоптикалық ядролардан тұрады. Бұл құрылымдардың тітіркенуі тері тамырларының кеңеюі және оның үстіңгі қабатының температурасының жоғарылауы, тер бөлінуінің жоғарылауы нәтижесінде жылу беруінің ұлғаюын туғызады. Жылу өнімдерінің орталығы артқы гипоталамуста орналасқан және түрлі ядролардан тұрады. Бұл орталықтың тітіркенуі тотығу үдерістерінің күшеюі, тері тамырларының тарылуы және бұлшықет дірілінің пайда болуы нәтижесінде дене температурасының жоғарылауын тудырады. Гипоталамус жануарлар мен адамның жыныстық функциясына маңызды реттеуші әсер етеді. Гипоталамустың ерекше ядросы (супраоптикалық және паравентрикулярлық) гипофизбен тығыз әрекеттеседі. Олардың нейрондары нейрогормондардықұпиялайды. Супраоптикалық ядрода антидиуретикалық гормон (вазопрессин), паравентрикулярлы — окситоцин пайда болады. Демек, бұл гормондар аксон арқылы гипофизге тасымалданады, онда жиналған. Гипоталамус нейрондарында либериндер (рилизинг-гормондар) және статиндер синтезделіп, содан кейін жүйке және тамыр байланыстары арқылы гипофизге түседі. Гипоталамуста жүйке және гуморальды реттелуін интеграциялау жүзеге асырылады. Гипоталамус және гипофиз кері байланыстары бар бірыңғай гипоталамо-гипофизарлы жүйені құрайды. Тікелей және кері афферентация арқылы қандағы гормондар санының азаюы немесе артуы гипоталамуснейроскреторлы нейрондарының белсенділігін өзгертеді, нәтижесінде гипофизарлы гормондардың экскреция деңгейі өзгереді. жүктеу/скачать 434,65 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|