Дәрістік кешен пән: жкп 05 Анатомия және физиология Мамандығы

2. Ми нервтері құрамы мен атқаратын жұмысына қарай нешеге бөлінеді?

Симпатикалық жүйке жүйесінің перифериялық бөлімі орталық жүйке жүйесінің шегінен тыс орналасқан тораптар мен талшықтарды қамтиды.

Симпатикалық діңгек-омыртқа бағанасына параллель келе жатқан паравертебральды түйіндердің бу тізбегі (сурет. 9.1). Ол бас сүйектің түбінен копчикке дейін созылып, оң және сол жақтағы оқпандар бір копчик түйінімен жақындап, аяқталады. Симпатикалық діңнің тораптарына жұлын нервтерінің ақ дәнекер тармақтары, құрамында преганглионарлы талшықтар бар. Бұл тармақтар симпатикалық ядросы бар жұлын сегменттеріне сәйкес келетін тораптарда ғана бар (8-ші мойын – 3-ші бел). Ақ жалғастырушы тармақтардың талшықтары тиісті ганглийлердің нейрондарына ауыстырылады немесе олар арқылы транзитпен жоғары және төменгі тораптарға өтеді. Осыған байланысты симпатикалық оқпан түйіндерінің саны (25-26) ақ жалғастырушы тармақтардың санынан асады. Кейбір талшықтар симпатикалық оқпанда аяқталмайды, ал оны айналып өтіп, құрсақ аорталық өрімге барады. Олар үлкен және кіші жүйке нервтерін құрайды. Симпатикалық оқпанның көршілес түйіндері арасында оның құрылымдары арасында ақпарат алмасуды қамтамасыз ететін торапаралық тармақтар бар. Ганглийлерден жұлын жүйкелерінің құрамына қайтарылатын, сұр біріктіргіш бұтақтар – амиелинсізпостганглионарлы талшықтар шығады, ал талшықтардың негізгі массасы ірі артериялардың жүрісіне қарай органдарға жіберіледі.

Үлкен және кіші ішкі нервтер 6-9-ші және 10-12-ші кеуде тораптары арқылы транзитпен өтеді. Олар құрсақ аорталық өрім құруға қатысады.

Жұлынның сегменттеріне сәйкес мойын (3 түйін), кеуде (10-12), бел (5) және сегізкөз (5) бөлімдері симпатикалық діңнің бөлінеді. Бірыңғай копчик түйін әдетте рудиментарен.

Жоғарғы мойын торабы-ең үлкен. Оның бұтақтары көбінесе сыртқы және ішкі ұйқы артерияларының жүрісіне қарай жүреді. Олар бас және мойын ағзаларының симпатикалықиннервациясын жүзеге асырады.

Орташа мойын түйіні, тұрақсыз, VI мойын омыртқасы деңгейінде жатыр. Жүрек, қалқанша және қалқанша бездері, мойын тамырларына бұтақтар береді.

Төменгі мойын түйіні I қабырғаның мойын деңгейінде орналасқан, жиі бірінші төсімен құйылады және Жұлдыз пішінді болады. Бұл жағдайда ол мойын-кеуде (жұлдыз) түйін деп аталады. Алдыңғы ортаңғы (оның ішінде жүрек), қалқанша және қалқанша бездерінің иннервациясы үшін бұтақтар береді.

Симпатикалық оқпанның кеуде бөлігінен кеуде аорталық өрімін қалыптастыруға қатысатын бұтақтар кетеді. Олар кеуде қуысы органдарының иннервациясын қамтамасыз етеді. Бұдан басқа, одан үлкен және кіші ішкі жүйке (қара) нервтері басталады, олар претанглионарлы талшықтардан тұрады және 6-12-ші тораптар арқылы транзитпен өтеді. Олар іш қуысына диафрагма арқылы өтеді және бөртпе нейронында аяқталады.

Бас сүйек нервтерінің III буы (көз қозғағыш нерв) парасимпатикалық (қосымша) ядросының талшықтары көз торабының жасушаларында аяқталады. Одан көз алмасына еніп, қарашықты тарылтатын бұлшық етті және кірпік бұлшықетін (аккомодацияны қамтамасыз етеді) инервирациялайтынпостганглионарлық парасимпатикалық талшықтар басталады. Симпатикалық діңнің жоғарғы мойын торабынан шығатын симпатикалық талшықтар қарашықты кеңейтетін бұлшық етті инервациялайды.

Көпірде парасимпатикалық ядро (жоғарғы сілекей бөлгіш және жас) бас сүйек нервтерінің VII жұптары (бет нерві) орналасқан. Олардың аксондары бет нервінен және үлкен тасты нервтің құрамында тарылады. 7.1). Одан жас безінің, мұрын мен аспан қуысының шырышты қабығының бездерінің парсимпатикалықиннервациясын жүзеге асыратын постганглионарлы талшықтар басталады. Үлкен тасты нервтің құрамына кірмеген талшықтардың бір бөлігі барабанды ішекке жіберіледі. Соңғысы төменгі жақ және тіл асты тораптарына преганглионарлық талшықтарды тартады. Бұл түйіндердің нейрондар аксоналары аттас сілекей бездерін инервациялайды.

Төменгі сілекей бөлу ядросы тілдік жұтқыншақ нервіне (IX жұп) тиесілі. Оның преганглионарлы талшықтары алдымен барабан құрамында, содан кейін – құлақ Түйініне кіші тасты нервтердің құрамында өтеді. Одан құлақ маңы сілекей безінің парасимпатикалық иннервациясын қамтамасыз ететін тармақтар кетеді.

Кезбе нервтің дорсальды ядросынан (X жұп) оның бұтақтарының құрамында парсимпатикалық талшықтар мойынның ішкі органдарының қабырғасында орналасқан көптеген интрамуральды түйіндерге өтеді [ кенді және құрсақ қуыстары. Бұл тораптардан мойын, кеуде қуысы, құрсақ қуысы мүшелерінің көпшілігінің паримпатикалықиннервациясын жүзеге асыратын постганглионарлық талшықтар кетеді.

Парасимпатикалық нерв жүйесінің крест бөлімі крест сегменттерінің II–IV деңгейінде орналасқан крест парасимпатикалық ядролармен ұсынылған. Олардан кіші жамбас органдарының интрамуральды тораптарына импульстер әкелетін жамбас ішкі жүйке талшықтары басталады. Олардан шығатын гганглионарлық талшықтар ішкі жыныс мүшелерінің, қуық пен тік ішектің парсимпатикалықиннервациясын қамтамасыз етеді.