Ол үшін мұғалім мына қағидаларды есінде ұстауы қажет:
баланың бойындағы кұмарлығын, кызығушылығын жойып алмай, оның үнемі алға жылжуға деген табиғи талап-тілектерін, сұраныс пен мұқтаждарын ескеру, шығармашылығын жетілдіру.
білімді өз бетінше іздену арқылы алуға қолайлы жағдай жасау.
♦ өзін-өзі дамытатын тұлға қалыптастыру.
Мұғалім бала бойындағы жаратушылық сапалардың болатындығын мойындауы, әрі қарай дамытуы керек. Ол үшін өзі де өзгеруі, дәстүрлі оқытудың стереотиптерінен арылуы қажет. Білім арқылы баланы дамытудың жаңа стратегиясы мен тактикасын тандай алуы керек. Өзінің философиялық ұстанымдарын қайта қарағаны дұрыс.
Салыстырмалы түрде сипаттай кетсек. Дәстүрлі сабақтарда мұғалімнің міндеттері, атқарар істері ұшан-теңіз. Ол тыңдайды, сұрақ қояды, жазады, түсіндіреді, көрсетеді, тексереді, бағалайды. Оған кедергі келтірмей, тып-тыныш отырып тыңдау керек. Ол "тек мен ғана дұрыс түсіндіре, ұғыңдыра аламын" дсп есептейді. 11 жыл бойы осылайша оқып шыққан азаматты көз алдарыңызға елестетіп көріңіздерші. "Әзірге-мәзір", өмір сүруге дайындығы да шамалы адам болатындығымеи келісерсіздер. Ендігі жағдай басқаша. Мұғалім — ақылды, бірақ, барлығын өзі айтып бере салмайды, ол-өз пәнін (пәндерді) өте жетік біледі, бірак өз білімімен таңқалдыруға тырыспайды. Білімділігін баланы қорқытудың, оған үстемдік етудің құралы етпейді.
Демек, мұғалім мәселе кояды, ойлаудың жолдарын ашады, әрекеттің барысына бағдар береді, жетектейді. Осылайша оқушы коғам, ғылым шешіп қойған, бірак ол үшін жаңа болып табылатын проблеманы шешуге кіріседі. Оқу әрекетімен айналысады.
Практик-мұғалімдердің: «Балалардың пікір-таласын, ой бөлісуін тыңңдап отыратын уақыт қайда, адамзат баласының ғасырлар бойғы жинақтаған білімдерін оқушы калай өз бетінше үйренуі мүмкін?» — деген қарсы сұрақтарын естіп жүрміз.
Бұған айтарымыз дайын үлгі бойынша білім алуға үйренген баланың шығармашылық қабілеттері шектеліп, табиғи мүмкіндіктері жойылады. Ал әр сабақ (тіпті үйде, балабақшада) сайын ізденуге үйренген бала, кез келген проблеманы тез шешуге үйренеді. Ондай сыныптарда белгілі бір мәселе теңірегінде пікір алмасулар көп уақыт та алмайды, қайта оқуяықтан, бағдарламадан тыс дүниелер тураіы хабарлар алуға, таным көкжиегінін тарылмай. тарқай түсуіне жол ашады.
Сонымен біз дамыта оқыту мен дәстүрлі оқыту жүйелерінің ерекшеліктері мен өзгешеліктеріне тоқталып кеттік. Айтылғандарды қорыта келе, дәстүрлі оқыту әдістемесі негізінде метафизикалық (экстенсивтік, сандық, мазмұндық) әдіснама, ал дамыта оқыту технологиясының негізінде диалектикалық (интенсивті, сапалық, мәнділік) әдіснамасы жатыр деп айтуға болады. Дәстүрлі оқыту балада білім, білік, дағды алуға қажетті ақыл, сана бар деп есептеп, сол ақылға дайын білімді құю керек деген көзқарасқа, ал дамыта оқыту бала бойындағы табиғи қабілеттерді жаңа белестерге көтеруді мақсат тұтатын принциптерге негізделген. Дәстүрлі оқыту жаттауға, есте сақтауға, ал дамыта оқыту дербес жұмыс істеуге, алған білімді пайдалана білуге үйретеді.
Достарыңызбен бөлісу: |