Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»



бет12/23
Дата22.03.2017
өлшемі3,4 Mb.
#12060
түріДиплом
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   23

23
жағын да ескердік. Алфавитті-жиілік сөздікте белгілі бір зерттеугс алынған мәтін көлеміндсгі сөздердің не олардың түлгаларының қодданылу жиілігі көрсетілс отырып, алдыңғы әріптсрі бойынша кдтаң әліпби тәртібімен берілсді. Жиілік сөздіктің бул түрі зерттеугс кджет болған лексикалық топтарды оңай ажыратуға, ондагы ксрек сөздерді тез тауып алуға, қаралып отырған мәтіннің стильдік сапасын тандауға, зерттеугс алынған шығарма тілінің лексикалық байлығы мен оны жазған автордыд соз қолданысындағы тілдік срскшсліктерді сонымен бірге шеберлігн білуғс, дублст сәздердің кай нүсқаларының жиі, ал қай нүскдларының сирек қолданылатындығын білу арқылы олардың орныкдылығын аныктауға, жарыса қолданылатын сездердің кдй нүсқаларының әдеби нормадан шығатындығын аныктауға жәрдемдеседі [16; 17; 76,143]. Жиілік сөздік белгілі бір зерттеугс алынған мәтіндегі сөздердің, не" оның түлғаларының қолданылу жиілік санына қарай қатаң кемімелі тәртіппен орналасқан тізбесі болып саналады. Егер мунда сөздер мен оның түлғаларының қолданылу жиілік саны бірдей болып келсе, онда олар алфавитті-жиілік сөздіктегідей алдыңғы оріптері бойынша қатаң оліпби тәртібімен беріледі. Ал снді ксрі алфавитті-жиілік сөздіктер бслгілі бір зерттеу ыысанасындагы мәтін қүрамындағы сөздердің, оның түлғаларының соңғы оріптері бойынша қатаң әліпби тортібімен берілетін, мәтіндегі жиілігі қоса көрсетілетін түрі екені белгілі [16; 17; 76,144]. Жиілік сөздіктің бул түрі зерттеушіге сәздің негізғі бөлшектерін ажыратып тануға және ол бөлшектердің қолданылуына талдамалар жасауға мүмкіндік береді.

1-кесте - 1950-2000 ж.ж. БСО мен БӘ мәтіндері бойынша пайдаланылған материалдар



Сөздік аттары

Соз қолда ныс

Абсолютті жиілік

Создік авторы

N

Ғ с/ф

Ғ сөз

1. Балалар әдебисті (60-70

97260

25365

10077

Молдабск

2. 50 ж. БСО мотіндсрі

_1_£ЬШЫП


24385

8374

3126

Қалыбсков

2 сынып

44125

12885

6513




3 сынып

117451

25716

9344




Жалпы келемі

185961

34522

10298




•*• 70 ж. БСО мәтіндері:

40710

9792

3624

Молдабск

2 сынып

93474

13869

7409




3 сынып

112976

27325

10397

Жалпы көлемі

241984

38445

12281

~Х~90~ж. (1-4 сынып)

226374

39950

12813

Мамаев

5. Өзбек газет мәтіндері

209485

35908

-

Мухамедов

6. Өзбек балалар әдебиеті

100000

26752

-

Ризаев

7. Түрік газеттері

100000

23273

-

Бабанаров

'~8ГҚаракдлпақстан газеті

100000

-

-

Айымбетов

9. 2000 ж. БСО мәтіндері

368965

40142

13869

Ермекбаев

Сонымен бірге ол мәтіндердегі сөз тудырушы және сез түрлендіруші қосымшаларды қиындықсыз тез тауып алуға көмектеседі. Бүларға қоса, кері алфавитті-жиілік сөздіктегі сөз тұлғаларының соңғы әріптеріне қарай бірыңғайласып тәртіппен орналасуы зерітеушіге омонимдес қосымшалардың сыңарларын бір-бірінен ажырата білугс де септігін тигізеді. Ал, олардың мәтіндегі қолданысын керсстетін жиілік көрсеткіштері ол қосымшалардың тұрақгы-тұрақсыздығы, өнімді-өнімсіздігін, нормалану жағдайындағы ерекшелік сипатын анықтауға жәрдсмі тиеді.

2-кестс — 50-70 ж.ж. БСО мәтіндерінің орбір пән бойынша сөзбен қамтылу статистикасы







к/с

Окулықгардың аты

Абсолютті жиілік




70 жылдардағы оқулықтар

Ғс/қ

Ғс/ф

Ғсоі

1

Балалар әдебиеті

100000

25365

10077

2

Әліппе, 1975.

2536

1588

992

3

Қазақ тілі (1 сынып, 1972)

8910

2867

1454

4

Ана тілі (1 сынып, 1972)

11865

5081

2236

5

6



_Математика (1 сынып, 1972)

17399

2443

1044

Қазақтілі (2 сынып, 1973)

13993

4649

1926

7

Ана тілі (2 сынып, 1973)

4?777

13561

5632

8

Математика (9 сынып, 1979)

99495

3394

1221

! 9 10 11

- —


12 13

—■


_Табиғат тану (2 сынып, 1972)

14289

5265

2332

^Сдзақтілі (3 сынып, 1975)

20857

6076

2730

_Ата_тілі (3 сынып, 1975)

51462

15360

7495

і^атематика (3 сынып, 1972)

22899

3668

1297

_іабиғат тану (3 сынып, 1974)

17758

6221

2775

^У_жылдардағы оқулықтар










-&за]ітш_(1 сынып, 1953)

6314

2480

1024

^Шіфметика (1 сынып, 1959)

7391

2080

721

25

" 16

Ана тілі (1 сынып, 1957)

10680

3814

1381

17

Қазақ тілі (2 сынып, 1952)

8035

3794

1938

Т8

Арифметика (2 сынып, 1958)

11058

2822

827

~~Т9

Ана тілі (2 сынып, 1953)

25032

6269

3748

20

Қазақ тілі (3 сынып, 1951)

12524

5219

2009

21

Арифметика (3 сынып, 1959)

13021

3028

915

22

Ана тілі (3 сынып, 1953)

47509

9131

4092

23

Тарих (3 сынып, 1958)

15139

4319

127^

24

Табиғат тану (3 сынып, 1952)

29258

4021

2010

1-кестеден көрініп түрғандай, 50 және 1970-2000 жылдардағы БСО мәтіндері мен БӘ әр түрлі көлемдегі сөздер мен сөз формаларының және сөз қолданыстардың шамасын аңғартады. 50 жылдардағы оқулық мотіндерінде 1970-2000 жылдардағы мәтіндерге қарағанда сөздер мен сез қолданыстар және сөз формалары аз қолданылған. Бүдан байқайтынымыз, таңдама көлсмі үлгайған сайын, мәтіннің сөзбен қамтылу коэффициенті де осіп отырады. Агглютинативті тілдерде одстте бүл коэффициент 90% шамасында болады [16,44].

2-кестегс қатысты деректерге келсск, 50 жәнс 70 жылдардагы БСО мәтіндерінің әрбір сыныпқа қатысты пәндері боііынша сөз, сөз формасы мен сөз қолданыстармен қамтылуының көрсеткіштері берілді. Мүндағы әрбір сыныптагы пәндер арасында лексикалык түлғалармен қамтылуы жағынан 50 жоне 70 жылдар оқүлықтары арасында айтарлықтай айырмашылықтарды көреміз.

3-кесте - 50 ж. БСО мәтіндеріндегі лексика-грамматикалық топтардың қамтитын үлесі

Сөз таптары

Шартты белгілері

Пайызы

(%)


1. Зат есімдер

3

36,61

а) жануарлар аты

9

0,014

ә) шығармалар аты

Г 6

0,0086

б) географиялық атаулар

7

0,71

в) адам аты

2

1,8

г) ру, тайпа, үлттардың аты

8

0,17

ғ) мәдени-ағарту мекемелерінің аты

5

0,0016

д) қысқарган сөздер

4

0,035

е) комекші есімдер

к

0,6

2. Сын есім

с

6,56

26

3. Сан ссім

а

3,95

4. Үстеу

Ү

2,14

5. Нсімдік

м

10,20

6. Етістік

е

30,16

7. Шылау

ш

4,95

8. Әртарап, бейтарап сөздер

д

1,60

9. Еліктеу создер

л

0,14

10. Одағай

0

0,26

Мысалы, 50 жылдардағы 1 сыныпкд арналған "Қазақ тілі" окулығының 1024 сөз, 2480 сөз формасы мен 6314 сөз қолданысқа, ал 70 жылдардағы 1 сыныпқа арналған "Қазақ тілі" оқулыгының 1454 сөз, 2867 сөз формасы мен 8910 сөз қолданыскд тең екендігі байқадды. Бұл айырмашылық 70 жылдардағы оқулықтардың 50 жыддармен салыстырғанда ғылыми-танымдық және оқу-әдістсмслік мазмұнының ғылымдағы соңғы жаңалықгармен толығып, оқулық мәтіндерінің қүрылымы күрделене түсуінің нотижесі екендігі қейінгі тарауларда толығырақ сипатталады. Қарастырылып отырған 50 жылдардағы оқулықгардың лексика-грамматикалық топтармсн қамтылуындағы ерекшеліктер 3-кестеде пайыздық көрсеткіштермен берілді.

Өзге сөз таптарына кдрағанда қолданылуы жөнінен жоғары пайыздық көрсеткішке ие зат есімдердің ішінен жалкы есімдерді бірнеше топтарға бөле отырыгі, шартты белгілермен көрсету барысында анықталғаны - 50 жылдар окулықтарындағы барлык. сөз қолданыстардың 0,8%-ын адам аттары', 0,73%-ын географиялык атаулар, 0,17%-ын ру, тайпа, үлттардың аты, ал сң аз пайыздык. көрсеткішті (0,0016%) мәдени-ағарту орындарының аты қамтиды екен (Қосымша Г). Көптеген статистикалық зерттеулердің нысанында қамтыла бермейтін зат есімдердің бір тобы — жалқы есімдер белгілі бір пәндік-тақырыптық мазмүн мен ғылыми-әдіснамалық ауқымға қатысты болғандықтан, олардың оқүлықтарда белгілі бір дәрежеде қамтылуы міндетті.



4-кесте - 50 ж. мектеп өкулықтарындағы сөз таптарының сыныптар бойынша сөзбен және сөз формаларымен қамтылуы

Сөз таптары

1 сынып

2 сынып

3 сынып

ғ,

1- Зат есім 2. Етістік 3- Сын есім 4. Шылау

8483 7869 1616 1382 3077

16412 13756 3085 1958 5240

49495 34475 7501 5872 10664


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   8   9   10   11   12   13   14   15   ...   23




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет