Диплом жүмысы тақырыбы: «Бастауыш сыныпта есім сөздерді оқыту»



бет9/23
Дата22.03.2017
өлшемі3,4 Mb.
#12060
түріДиплом
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   23

Жаздыгүні тауда

қызық әдемі алып

схемада әр сөйлемде тақырып ретінде мәтін құрастыр.



                  1. Сөз тіркестерінің бірінші сыңары көмектес септігінде, екінші
                    сыңары етістік болатындай етіп тіркесін құраңдар.

                  1. 1-тапсырма. Асан тойда жұргты таң қалдырып, өрөскел мінез
                    көрсетті-сөйлемінде Асан қандай мінез көрсетті? Түсіндіріңдер.
                    2-тапсырма. Сөз тіркестерінің бірінші сыңары көмектес
                    септігінде екінші сыңары етістік болатындай етіп сөз тіркесін
                    құаңдар.

54

Сен қалаға кеше «-^^^ ^^ бардың

Бүгін —р- кіммен -\——бардың

Ертең (барасың

3-тапсырма. Өрескел- сөзінің әріптерінен бірнеше сөз жазыңдар II. 2.4.Сөйлемді оқьпу барысында есім сөздерді ұғындыру.

І.Бастауыш мектеп оқушылырының сөздік қорын молайту жұмыстарында олардың сөздерді орынды пайдалану үшін алдымен сөйлемді дұрыс құрастыра білуі қажет. Сөйтіп-тиянақты ойды білдіретін сингаксистік құрылым, сөйлем дұрыс құрастырулары арқылы оқушылар өз ойын анық, жинақы және тиянақты жеткізуте дағдыланады. Оқушылар сөздік қорындағы сөздерді грамматика заңдарының негізінде сөйлемдер құрап айта алмаса, онда оның сөздік қорындағы сөздердің кажеті шамалы. Мектепке дейінгі кезде балалар тілдің грамматикалық заңдылықтарын механикалық тұрғыдан біліп келгенмен, ол сөйлеу кезінде бірқатар қателіктерге бой алдырады. Мектептің мақсаты балаларға граммтикалық заңдылықтарды үйрете отырып, сөздік қорын молайтумен қатар сол сөздерді дұрыс қолдануды үйрету. Сондықтан бастауыш мектеп оқушыларының сөздік қорын молайтуда сөйлемдердің құрылысымен таныстыру. Сөйлемнің түрлерін оқыту барысында жүргізілген жұмыстарда оқушыларда мынадай дағдылар мен икемділіктер қалыптасады.


                  1. Сөздік қорындағы сөздерді дұрыс қолдану;

                  1. Өз ойын толық жеткізуі;

                  1. Сол арқылы сөздік қорындағы сөздерді белсенді
                    пайдалана алу;

                  1. Сөздік қорындағы сөздерді шығармашылық
                    жұмыстарында еркін пайдалана алу.

Бастауыш мектеп оқушыларының сөздік қорын сөйлемді оқыту кезінде молайту жұмыстары мынадай түрлерге бөлінеді.

55

1. Төмендегі сөздерден бастауыш жасап бастауыш пен


баяндауыш болсын.

1-тапсырма. Төмендегі сөйлемдерден «көмбе» сөзінің мағынасын

салыстырыңдар.

Біздің ауылда бір байдың көмбесі қалып кетіпті. Асқар, мен саған

ойыншықтарыңды жерге көмбе дедім ғой!

2-тапсырма. Төмендегі сөздерден бастауыш жасап, сөйлемде тек

бастауыш пен баяндауыш болсын.

Көмбе, оқушы, жаз, қыс.

3-тапсырма. Көмбе сөзінің әр дыбысынан сөздер құрастырыңдар.

Сөздерден сөйлем құрастырыңдар.

Көмбе Белгілі сөйлемдегі көп нүктенің орнына керек сөзді

қойыңдар.

1-тапсырма. «Байлам» сөзіне мәндес сөздер табыңдар.

2-тапсырма. Берілген сөйлемдегі көп нүктенің орнына керек

сөзді қойыңдар.

Асан кешеден бері тәуекел деп, бір . . . келе алмай жатыр.

Керекті сөздер тұрғысы, барғысы, байпағы, кеткісі.

3-тапсырма. Соңғы дыбысы «а» дыбысымен аяқталмайтындай

етіп, өлең шығарыңдар.

а-а-а-а


а-а-а-а

а-а-а-а


а-а-а-а

2. Қандай? Сұрағына жауап беретін сөздерц сөйлемде өз орнына


қойыңдар.

1-тапсырма. «Ақыр» сөзінің мағынасын түсіндіріңдер.



Есек қорқып кетіп, бар даусымен ақырды. Балам, кдзір мал келеді, сен ақырды тазалап крй.

2-тапсырма. Қандай сұрағына жауап беретін сөздерді сөйлемде өз орньіна қойыңдар.



Жанар . . . қыз

Керекті сөздер: ак^ылды, жақсы, зерек, зерделі.

З^тапсырма. Мына схема бойынша сөйлем құрастырыңдар.



Кім
Қайда

Не істеді



4. Сөйлемде «есер» сөзіне мәндес сөзді алмастырып қойыңдар.

Сұрақтары бірдей болсын.

1-тапсырма. «қанағат» сөзіне қарама-қарсы мәндес сөздер

табыңдар.

2-тапсырма. Сөйлемде «есер» сөзіне мәндес сөзді алмастырып

қойыңдар. Сұрақтары бірдей болсын.

Дәулет жас кезінде-ақ есер мінезді еді, өскенде ұялшақ болып

өсті.


3-тапсырма. Мына сөздердің дыбыстарын өзгертпей басқа

мағыналы сөздер құрасіыру.

ғарыш, сырға, сан, таз.

1. Берілген сөздерден сөйлемдер құрастырыңдар.

1-тапсырма. Батыр туса-ел ырысы

Жаңбыр жаусажер ырысы.



Мақалдағы «ырыс» сөзінің мағынасын түсіндіріңдер. 2-тапсырма. Берілі'ен сөздерден сөйлемдер құрастырыңдар. Керекті сөздер: апа, к^ызыл, шар, аға, сат, ал, кел, ойна, жүр. Барлық сөздер түбір күйінде тұр. Осы сөздерге қосымшалар жалғап сөйлемдер құрастырыңдар. 3-тапсырма. Мына схемада сөйлем құрастыр.

Кімнің?




Қайда?




Не?




Қайтеді?









57


2. Арна сөз сөйлемде қандай сұраққа жауап беріп тұр.

1-тапсырма. «Арна» сөзінің мағынасын қолданып сөйлемдер құрастырыңдар.

2-тапсырма. Арна сөзі сөйлемде қандай сұраққа жауап беріп тэдр. Сырдария өзенінің арнасы біздің ауылдың жанымен өтеді.

3-тапсырма. Сөйлемді дұрыс кұрастыр


¥шты

Ұшақпен



Тракторшы

¥шты

Берілген сөйлемдерде қате жоқ па? Себебін түсіндір.

1-тапсырма. Сөздерді оқып шығып оларды мағыналарына қарай екі топқа бөліңдер. Сұлу, әдемі, қоркақ, сужүрек, көркем, келбетті.



2-тапсырма. Берілген сөйлемдерде қате жоқ па? Себебін түсіндір.

Мен ауылға бардым. Мен шіддеге бардым. Наурызда күн жылы болады. Қаңтарда күн ыстық болды. 3-тапсырма. Мақалды қалай құрастыруға болады.














Шапкантіай

■■яшвнння

Качғанлай


Оқу

Инемен


Пышақпен

Күрекпен


Апак

Өзен


Құдық

Осындай тәсілдер мен өтілген сабақтардың нәтижелігін білу үшін біз мынадай бақылау жұмыстарын алдык,



Қорытынды.

Бастауыш мектеп сқуіпылырының сөздік қорын байыту қазақ тілін оқыту эдістемесі мен мектеп практикасында юкейкесті мәселенің біріне айналып отыр. Себебі, қазіргі заман мектептен шьғармашылық қабілетін, шешен, продуктивті ойлау қабілетіне ие жеке түлғаны тэрбиелеп жэне оқытып шығаруды талап етіп.



Шығармашылық жұмыстармен айналысатын адамдардьң (ақындар, жазушылар т.б.) басқа адамдардан айырмашыльғы олардың сөздік қорының мол болып жэне осы сөздік қорындағы сөздерді орынды пайдалана білетіндігінде. Мұндай адамдар сөздердің мағыналарын дұрыс түсініп, эр сөзді өз орнында пайдалану арқылы адамзат мақтанышы айналған шығармаларды дүниеге экелді. Сондықтан, бастауыш мектептің мақсаты оқушылардың өз бетінше білім алуда белсенділігін арттырып, олардың сөздік қорын молайтып, оқу мазмұны сәйкес материалдарды игере алатын, өз пікірін дұрыс жеткізе алатын қабілеттердің дамуының негізін қалау болып табылады. жұмысымызда озық тәжірибелі мұғалімдермен, жаңашыл педагогтардың еңбектерімен, мектеп кркаттарымен талдау барысында алға қойылған мэселерді шешу бағыттары айқындалды.

Бастауыш мектеп оқулықгарындағы мэтіндерін статистикалық эдіспен таддау жүргізіп, әр сыныігқа берілетін лексикалық тұлғалардың көрсеткіштері анықталды. Лексикалық минимум құрамына кіретін сөздер мағынасы, тіркесіп, сөз тудыру, тэрбиелік маңызы бар қабілеттерге ие болуы керек. Оқушылардың өз бетінше білім игеру қабілеттерін арттырып, теориялық ойлауға дағдыландыратын арнайы жаттьғулар жүйесін жасау қажеттілігі туындады.

Осындай бағыттарда атқарылған жұмыстар біздің зерттеу жұмыстарымыздың мақсатын айқындады. Мұндай әдістемелік жүйе жұмысымызда баяндалған ой қорытындылар мен тркырымдар талаптарына жауап беруі керек.

59

Сонымен, окушылардың өздерінің сөздік қорындағы сөздердің мағыналарын түсініп, оны дұрыс қолдану қабілеттеріне ие болуы, белсенді пайдалануы. Мүндай іс - эрекеттерді орындау үшін оқушылардың бойында сөздік қордың молаю белгілері қалыптасуы қажет. Сөздік қордьщ молаю белгілері қалыптасқан оқушы өзінің сөздік қорындағы сөздерді өз бетінше аткдратын жұмыстарды еркін қолдана алады. Ол эрбір сөйлеген сөзінде, жазған жазба жүмыстарында сөздерді орынды, дұрыс пайдаланады. Мұндай қабілеттерге жету үшін мқғалім оқушылардың сөздік қорын молайтуға арналған эдістемелік жүйе қүрып жэне сөздік қордың қалыптасу белгілерін үнемі бақылауға алу қажет. Окушылардың сөздік қорының қалыптасу белгілерін үнемі бақылауға алу қажет. Окушылардың сөздік қорлары мұғалімнің тікелей басшылығымен толады. Сол үшін, мұғалім сөздік қорды молайтуға арналған арнайы жаттығулар жүйесін жасап, сабақ құрылымы мен оны өту тэсілдерін білуі керек. Осындай талаптар орындалған жағдайда ғана окушылардың сөздік қорының молаю белгілері калыптасады.

60

Пайдаланылған әдебиеттер тізімі


                  1. Уайсова Г. Бастауыш класс оқушыларына алғашқы лексикалық
                    ұғымды беру кіт. Бастауыш кластарда қазақ тілін оқыту методикасы
                    А:Мектеп 1987-80-99 бет.

                  1. Әміров Р. Асқарбаева А. 2-3 класс Қазақ тілі оқулыгына
                    методикалық нұскду (орыс мектептері үшін) А: мектеп 1983-63
                    бет.

                  1. Әміров Р. Бірінші класта окушылардьң тілін дамыту үшін істелетін
                    жұмыстар А: 1957-51 бет.

                  1. Бозжанова К. Әміров Р. Бастауыш мектепте казж; тілін оқыту А:
                    Мектеп. 1964- 84 бет.

                  1. Үйықбаев И.Қ. Қазақ тілі методикасының очерктері (екінші басылуы)
                    А: Қаз. мем. ОПБ. 1962 - 108 бет.

                  1. Рахметова С. Бастауыш сыныптарда сқушылардың тілін ұстарту А:
                    Рауан. 1997- 140 бет.

                  1. Рахметова С. Кіші жастағы оқушылардың жазу тілін дамыту А:
                    Мектеп. 1978-70бет.

                  1. Ахабаев А. Бектиев Қ. Текст единицалары және олардың
                    сипаттамалары кіт: Қазақ тексінің статистикасы А. 1973-25 - 30 бет.

                  1. Балақаев М. Қазақтілі мэдениетінің мәселелері А., 1965

Ю.Мырзабеков С. Статистико - лингвистический анализ структуры глаголы современного казахского языка По роману Ауезова М. О 11 Абай жолы" А. 1973 - 32 стр.

11 .Ахабаев А Статистичсский анализ лексико морфологический структоры языка казахской публицистики 197421 стр.



12.Байтанаева Д Информационные характеристики казахского текста А. 1985-17стр.

ІЗ.Жұбанов А. X Статистические исследования казахского текста с применением Э.В.М На материале романы М. Ауезова "Абай жолы" 1973 -37 стр Единный лексический минимум М. 1985- 64 стр.



14.Штейнфельд Э. Частотный словарь современного русского летературного языка //Русский язык национальной школе 1962 №6 13-16 стр.

61



15.Фрумкина Р. М. Объективные и субъективные оценки вероятностей слов // Вопросы языкознания 1966 №2 90-96стр.

ІО.Львов М.Р. Тенденция формирования грамматического строя писменной преч учащихся в средней школе Магнитогорск 1972- 447 стр.

17.Морковкин В.В. Сафьян Ю.А. Степанова Е.М. Дорофеева И.Б Лексические минимумы современного руского языка (отв. ред. В.В. Морковкин) М. 1985-608 стр.

18.Становление речи и усвоение языка ребенком Сост и автор предисловие Н.И. Лепская сб. Статей МГУ М. 1985- 116 стр.

19.Бектаев Частотный словарь языка Абая МКУС Л. 1966.

2О.Аралбаев А Вокализм казахского языка 1970 Татубаев С. Статистичский анализ спектор гласных А, 1968

21 .Прудникова А.В Лексика в школьнем курсе русского языка М., Просвещение 1979-143 стр



22.3ак А.З Как определить уровень развитие мышление школьников- М,. Знание 1987-96 стр.

23.3ак А.З. Развитие теоретического мышйх младшая школьников- М, Педагогики 1984- 152 стр.

24.Менчинская Н.А Моро М.И Вопросы методики и психология обучения арифметике в начальных классах

25.Рубинштейн С.Л. Основы общей психологии Учпедгиз1946.



26.Матюшкин А.М. Проблемные ситуации в мышлении и обучении М Педагогика 1972.

27.Работа над словом на уроках русского языка в начальных классах М, Просвещение 1973 - 144 стр .

28.Н. Богоявленский Н.А. Менчинская Психология усвоения знаний в школе Из - тво АПН РСФСР М 1959 347 стр.

29.Коляденко Г.С. Сенкович М.П. Развитие речи с элементами стилжтики Л.: Просвещение 1981-264 стр.

ЗО.Гонолобин Ф.Н. Психология: Учебние пособие дш педучилище по спец №2001-М.: Просвещение, 1973 - 336 стр.

31 .¥йықбаев И.Қ., Әлімжанов Д., Кәтенбаева Б.Д. Ошқаров А. Қазақ тілі

62

методикасының мәселелері. 32.Жалпы редакциясын басқарған. И.Қ. Үйықбаев А., Мектеп 1969- 228

бет. ЗЗ.К. Бектаев Қ.Молдабеков Бастауыш класс оқулықтарының тексінің

сөздігі Ш., 1990- 124 бет.

34.Мектепте қазақ тілі мен эдебиетін оқыту мэселелері Қазақ тілі мен эдебиеті мұғалімдерінің 1957 жылғы апрельдегі республикалық кеңесінің материалдарынан А.,ҚМОПБ 1958 - 248 бет.

35.Мұғалімге қазақтілінен көмек А., Мектеп, 1972,-140 бет.

Ф.4.7-007-03

ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ

МИНИСТРЛІГІ

М.О. Әуезов атындағы Оңтүстік Қазақстан Мемлекеттік унивөрситеті



«Бастауыш мектепте филология пәнд^рін оқытудың теориясы мен әдістемесі» кафедрасы






ҮГ ҮГ/г\\Тг' ТГ Һ





Тақырыбы: Бастауыш сынып оқушыларыныңЩ

тілдік қорын дамыту


, і:

Ғылыми жетекші: ф.г.к. Қалыбеков Б.



Орындаған: ПО-01-4к6 студенті Сахова Гүлдана.

іпобыныңфЬ



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   5   6   7   8   9   10   11   12   ...   23




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет