Жүсіп Баласағұнидің «Құтты білік» дастанының бүгінге жеткен тарихи түпнұсқалары
Нұсқаның сақталған жері
Венадаға король кітапханасы
Каир кітапханасы
Өзбекстан Республикасы Ғылым Академиясының Шығыстану Институты
«Құтты білік» нұсқаларының ғылыми аталуы
Вена (Герат)
Каир
Наманған (Ферғана)
Нұсқаның жазылу әрпі
Араб әрпі (осы нұсқадан ұйғыр әрпімен көшірілген)
Араб әрпі
Араб әрпі
Нұсқаның кітапханаға тапсырушының аты-жөні
Австрия ғалымы Иосиф Фон Хаммер-Пург-Шталь
Неміс ғалымы Б.Мориц
Өзбек оқымыстысы А.З. Валидов
Нұсқаның табылған уақыты
1796
1896
1913
Р/с
1
2
3
Ресей ғалымдары И.Н.Березин «Түрік хрестоматиясында» (1857), Н.Ильминский өзі құрастырған «Түрік-татар тілі курсына кіріспе оқыту» (1861) кітабында жұртқа насихаттайды. «Құтты білік» дастаны бүгінде біраз тілдерге аударылып, көптеген халықтардың рухани игілігіне айналып отыр. Белгілі түрік зерттеушісі Р.Р.Арат [13] 1947 жылдан бастап белгілі үш қолжазба негізінде дастанның ортақ мәтінін баспадан шығарды. Мәскеудегі «Наука» баспасы 1983 жылы С.М.Ивановтың [14] аударуымен поэманың кейбір тараулары орыс оқырмандарына мәлім болған еді.
Орыс тіліндегі С.Н.Ивановқа дейінгі аудармалардың бәрі сөзбе-сөз тәржіме болып, дастанның эстетикасы мен көркемдік ерекшелігін бере алмады. Кез-келген аудармашының алдында үш міндет тұратыны белгілі: біріншіден түпнұсқаның мазмұнын, поэтикалық ойын дәл беру;екіншіден,түр ерекшеліктерін сақтау; үшіншіден, аударма туған ұлт әдебиетіндегі құбылысқа айналуы керек.Осы міндеттерді С.Н.Иванов аяғына дейін атқарып шыққан.
Бұл поэма 1984 жылы Қытай елінде ұйғыр тіліне аударылып, баспа бетін көрді. Ал, 1986 жылы қазақтың көрнекті ақыны А.Қ.Егеубаев «Құтты білік» дастанының қазақ тіліндегі толық әдеби аудармасын жасап, алғы сөзі мен түсініктерін жазып, «Жазушы» баспасынан жеке кітап етіп шығарды. Араға 900 жылдан астам уақыт салып, ата-бабамыздың төл мұрасы алыс сапардан қайта оралғандай болды. Сөйтіп, ақынның өзі өсиет еткендей бүгінгі ұрпақ үшін де «Құтты біліктің» құтын тұту мүмкіндігі туды. «Құтты білік» дастанының әлем тілдеріне аударылып жариялануы 3-кестеде келтірілген.
