Оқыту және жүргізу әдістері

Тәжірибелік сабағын орындау және талқылау, ситуациялық және тестілік тапсырмаларды орындау,портфолио, топтық дискуссия әдістері.

Жұмыстар №1

№1 тапсырма Өндірістік жарықтандыруды өлшеу

Әдістеме

Аспапты қосыңыз. Оның фотоэлектрлі головкасының терісін жазып, оның қараңғылық қатесін табыңыз. Жарықтанудың өлшемінен осы қараңғылық қатесін азайтып алу керек. Өлшенетін объектігі паралельді фотохимиялық головканы орналастырыңыз. Фотоэлектритті қондырғы мен оператордан байқаусызда көлеңке түспеуі керек. Жұмыстың жарықтанудың минеральді жарықтануын өлшеудегі

бақылау нүктелерін бөлме ортасында белгілейді. Оны светильниктер және қабырғадан 0,15-0,25 м, бірақ 1 м аспаған. Жасанды жарықтандыруды зерттеу кешкі уақытта жүргізіледі. Жасанды жалпы жарықтануды тексеру жергілікті жарықтануды өшірген соң жүргізіледі. Жалпы ауданы 500 м² жететін бөлмелерде жарықтандыруды жалпы жарықтанудан бөліп тексергенде бақылау нүктелерінің саны 5-20, ал жалпы ауданы 500 м² жоғары бөлмелерде, 30-50-ден аспауы керек. Жарықтануды өлшеу осы нүктелерде еденнен 0,8 м жоғары көлденең жазықтан алынды. Тексеріс нәтижелері арнайы хаттамаға тіркеліп қорытынды жасалады.

6. Әдебиет:

Негізгі:

1.Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. М-Медицина-2008.

2.Алексеев С.В., Усенко В.Р.Гигиена труда. Учебник. М-Медицина-1988-576 б.

3.Руководство к практическим занятиям по гигиене труда. Под ред. В.Ф.Кириллова М-Медицина-2008 -399 б

4.Охрана труда работников здравоохранения и фармации. Сборник документов. М., МЦФЭР, 2006.

5.Санитарно-эпидемиологические требования к проектированию производственных объектов. Приказ МЗ РК от 08.07.2005 г., № 334.

6.Проведение предупредительного и текущего санитарного надзора за искусственным освещением на промышленных предприятиях (методические рекомендации). №1.01.004/р-94.

1. 
   Табиғи жарықтандыруды нормалау принциптері(ТЖК)
   
2. 
   Люксметрмен жұмыс істеу принциптері, жарықтану деңгейін бағалау техникасы.
   
3. 
   Табиғи жарықтанудың геометриялық және есептеу әдісі. (түсу бұрышы, тесу бұрышы, ТЖЖ, жарықтық коэфициент).
   
4. 
   КЕО(ТЖК) қандай форма бойынша анықталады?
   

1. 
   Жарық көзге көрінетін электромагниттік толқын, оның ұзындығы қандай?
   

Б)110-150 Нм

В)160-200 Нм

Г)200-300 Нм

Д)380-760 Нм

2. Жарық ағыны өлшенеді:

А)люмен

В)децибел

Г)нит

Д)канделла

А)көздің объекті мен фонның жарықтанудың минимальді деңгейін ажырату қабілеті

Б)жекелеген объектілерді ажыратудың максималды қабілеті

В)объекті детальдарын ажырату жылдамдығы

Г)объектінің түсін ажырату қабілеті

4. Таза көрудің тұрақтылығы бұл:

А)көз анализаторының қажуы

Б)қарап тұрған бұйым бейнесін көздің ұстап тұру қабілеті

В)объектінің түсін айыру

Г)көздің объекті мен фонның минималды деңгейін ажырату қабілеті

5. Көру адаптациясы бұл:

А)жарықтың өзгерістеріне көздің дағдылануы

Б)көздің спектр түстерін айыру мүмкіншіліктері

В)обектінің нақты бейнесін көздің ұстап тұру қабілеті

Г)көздің жекелеген объектілерді ажырату мүмкіндігі

6. Көру адаптациясының мынадай түрлері бар:

А)жылдам

Б)жарықтық

В)қараңғылық

Г)таңдамалы

Д)барлық жауаптар дұрыс

7. Жарықтану деңгейінің желі өзгерісі әкеліп соғады:

А)көру қызметінің төмендеуіне

Б)көздің қажуы

В)зағипттыққа

Г)көздің адаптациясына

Д)барлық жауаптар дұрыс

8. Жарықтанудың төмендегені ненің дамуына әкеліп соғады:

А)жақыннан көрушілік

Б)алыстан көрушілік

В)нистагм

Г)катаракта

9. Жеткіліксіз жарықтандырудың дамуы:

А)көздің қажуы

Б)жалпы жұмысқа қабілеттіліктің төмендеуі және жұмыс өнімділігінің төмендеуі

В)сапасыз өнім көп жіберіледі

Г)өндірістік жарақаттану қауіптілігі жоғарылайды

Д)барлық жауаптар дұрыс

10.Жеткіліксіз жарықтандыру кезінде дамиды:

А) көздің шаошауы

Б) жалпы жұмысқа қабілеттілік төмендейді

В) ақаулықтың көлемі артады

Г) өндірістік жарақаттың қауіптілігі артады

Д) барлық жауап дұрыс

Қарағанды жиһаз фабрикасы столярлық жинау цехінде көру жағдайы бойынша IIIразрядқа жататын өндірістік операциялар жүргізіледі. Ғимараттардың сыртқы қабырғаларының қуыстарынан жарық түсіп, табиғи жарықтану орын алады. Көкжиектен жарық қуыстарының орентациясы 226-315 °. Нақты ТЖК анықтау үшін жарықтану ғимаратын сыртқы және ішкі бөлмесін тексеріледі.

Тапсырма:

1. 
   нормаланатын ТЖК-ны есептеңіз
   
2. 
   нақты ТЖК-ны нормаланған ТЖК-мен салыстырыңыз.
   
3. 
   люксметрмен жұмыс істеу әдісін сипаттаңыз.
   

Фонарі жоқ және терезесі жоқ ғимаратта көзбен көру жағдайы III разрядты подразрядына жататын өндірістік операциялар жүргізіледі. Жұмысшылар бүкіл жұмыс арқылы бойы цехтен шықпайды. Жаз айлары цех ғимараты 3 сағ аз инсоляцияланады.

Тапсырма:

1. 
   берілген жағдайда жасанды жарықтандыру нормаларын анықтап белгілеңіз
   
2. 
   ғимараттың инсоляциялану дәрежесін анықтаңыз
   
3. 
   ультракүлгіндік ашығуымен күресу жолдары
   

Тігін фабрикасының кешенді тексерісі бойынша балалар киімін тігетін цехтегі ең кішкентай бұйым(жіп жуандығы) 0,2 мм. Цехта шаң бөліну азғантай. Қабырғалар жасыл түспен боялған. Қабырғалардың жоғары жағы мен төбесі ақ түсті, еден жасыл түсті. Терезені жылына бір рет жуады.

Тапсырма:

1. 
   табиғи жарықтануды бағалаңыз
   
2. 
   интерьердің бояуына баға беріңіз
   
3. 
   терезені жуу қанша рет жүргізілуі керек?
   

Сүт зауытының кешенді тексері бойынша сүт құю цехінің бөтелке жуу және укупоров машиналары арасында матовый түсті әйнектен жасалған жарық экран бар. Оның жанынан аусым бойындағы барлық бөтелкелер өтеді және конционерлеу жуылу сапасын ыдыч жағдайын тексереді. Контролерлер 8 сағ бойы тұрып жұмыс істейді. Экранның жарықтану деңгейі 800Лк, цехтегі жалпы жарықтану 100 Лк. Тексеріс кезінде контролерлер бас ауыуына, ашуланғыштыққа, ұйқысыздыққа, көру өткірлігінің төменденуіне шағымданады.

Тапсырма:

1. 
   цехтегі жарықтанудың ұйымдастырылуына баға беріңіз
   
2. 
   жарықтану көрсеткішін нормативті көрсеткіш нәтижесімен салыстырңыз
   
3. 
   контролер жұмысының ауырлығына баға беріңіз, алдын алу шараларын тағайындаңыз.
   

1. 
   студенттерді персоналды компьютер мен дисплейлермен жұмыс істегендегі техникалық процесс спецификалығына баға беру бойынша білімділікті қалыптастыру
   
2. 
   персоналды компьютер мен дисплеймен жұмыс істеген кездегі еңбек жағдайы мен гигиеналық сипаттамасы бойынша білімділікті қалыптастыру
   
3. 
   құрылыс материалды жасау барысындағы сақтық санитарлық қадағалау жүргізу бойынша білімділікті қалыптастыру
   
4. 
   жұмысшылар арасында дамитын кәсіптік аурулар даму көрсеткіштеріне баға беру бойынша білімділікті қалыптастыру
   
5. 
   персоналды компьютер мен дисплеймен жұмыс істегендегі еңбек жағдайын сауықтырудың кешенді жоспарын құруды ұйымдастыру бойынша білімділікті қалыптастыру.
   

1. 
   қоршау конструкциясынан ақпараттық қызмет көрсету ғимараты қандай қашықтықта орналасуы керек?
   
2. 
   қондырғының беткей қондырғыларындағы кірістер қандай болуы керек?
   
3. 
   ауаны кондиционерлеу жүйесінің қай түрінде ауа бір уақытта машина залы мен ЭЕМ суыту залына беріледі?
   
4. 
   дисплеймен жұмыс істеу барысында оператор организмінің қай жүйесі өзңне I-лік жүктемені алады?
   
5. 
   8 сағ жұмыс күнінде дисплеймен жұмыс істеу ұзақтығы қанша болуы керек?
   
6. 
   адамның жүйке жүйесіне айқын тыныштандырғыш әсер ететін қандай түс?
   
7. 
   екі қабат әйелдерде аптасына 20 сағ жоғары компьютер алдында жұмыс істеу ьүсік тастау қауіптілігі жоғарылайды ма?
   
8. 
   Аптасына 20сағаттық компьютермен жұмыс жасағанда жүкті әйелдерде түсік тастау қауіпі бар ма?
   

Тәжірибелік сабақты орындау және талқылау. Ситуациялық тестілік есептер шешу, рольдік ойындар.

1.Тоғызбаева К.К., Абсаттарова К.С.-Гигиена труда при работе на ПЭВМ(учебно-методическое пособие) Алматы 2005г.

2.Никитина В.Н., Захарченко М.П. Электронды-есептеу кешендернін тұтынушылардың денсаулығы. Еңбек медицина және өнеркәсіптік экология,2002 г

3.Артемов А.- Компьтер. Здоровье.2001г.

4.Лекционые материалы курса.


7.Бақылау(сұрақтар, тестілер).

Сұрақтары:

1. 
   1000 мА күші бар өндірістік жиілікті ауыспалы тоқытң адамға әсерінен дамитын жағдайлар?
   
2. 
   8 сағ жұмыс күнінде ВТД-мен жұмыс істегенде мәліметтерді еңгізу уақыты қанша болуы керек?
   
3. 
   ЭЕМ залындағы шаңдану қай деңгейден аспауы керек?
   
4. 
   Өндіріс белсенділігі шу қандай деңгейден аспауы керек?
   
5. 
   ЭЕМ жұмыс істейтін жұмысшыға шығындалатын ауаның минималды мөлшері?
   
6. 
   ЭЕМ жұмыс істейтін жұмысшыға арналған аудан көлемі?
   
7. 
   ЭВМмен жұмыс істейтін 1 адамға тиесілі аудан көлемі?
   
8. 
   Адам электр тоғымен жарақаттауда бірінші кезекте не істеуі керек?
   
9. 
   ЭЕМ жұмыс істегенде глаукомамен катаркактаның даму жағдайлары кезеседі ме?
   
10. 
    Дистеин экраны көзден қандай қашықтықта орналасуы керек?
    
11. 
    ЭЕМ-дағы еңбек жағдайы тері беткейіне ісер етеді ме?
    
12. 
    Персоналды ЭЕМ операторының жұмыс орындағы ауаның оптималды температурасы?
    

1. 
   Еңбектің ғылыми ұйымдастырылуы келесі мәселелерді шешеді:
   

Б)экономикалық, психофизиологиялық, әлеуметттік

В)экономикалық, психофизиологиялық, басқару

2. Ақпаратпен қамту мекемесі үшін жасалған санитарлы норма бойынша бір жұмысшыға қажет бөлме көлемі:

А)20 м³ аз емес

Б)10 м³

В)13 м³ кем емес

3. Ақпаратпен қамтамасыз ету мекемесі жұмысшы орнына қажет бөлме ауданы:

А)4 м² көп емес

Б)6 м² кем емес

В)3 м²

А)40 % кем емес

Б)40-60 %

В)75 % көп емес

А)6-7°С

В)2-3 ° С

А)персоналды квалификациялау дәрежесі

Б)жарықтану деңгейі

В)техникалық талаптар

А)уақыт бойы жарықтану тұрақтылығы

Б)қондырғы беткейінің алдында қуыстардың болуы

В)жарықтану қондырғының істен шығуында қосымша бұйымдардың болуы.

А)жұмыстық жарықтанудың 3 % көп емес

Б)жұмыстың жарықтанудың 4%-нен көп емес

В)жұмыстың жарықтанудың 5%-нен кем емес

9. Өндірістегі жарақат бұл-

А) жұмыс уақытындағы өндірістік аурулар жиынтығы;

Б) өндірістегі зиянды факторлардың адам ағзасына ұзақ уақыт кері әсер етуі;

В) өндірістік зиянды факторлардың адам ағзасына бір мезетте әсер етуі;

А) күю

В) улану

А) қайта өңдеу технологиялық үрдісі өзгергенде;

Б) қолбасшы өзгергенде;

В) жұмысқа орналасқан кезде;

А) кіріспе инструктаж;

Б) алғашқы инструктаж;

В) жоспардан тыс инструктаж;

А) 15-20 см

Б) 55-75 см

В) 105 см-120 см

А) қозғалу жүйесіне;

Б) көру жүйесіне;

В) тірек-қимыл аппаратына;

А) көзге жағымды әсер ететін түс;

Б) өткір контрасты;

В) кез-келген түсті қолдануға болады;

А) Ұжымның жұмыс істеу қабілеті 10-15 % ұлғаяды

Б) құралдар жақсы жұмыс істейді

В) құралдар мен дисктер жұмыстан шығады

А) жаңа компьютерлік ойын

Б) тілді программалау

В) компьютер алдында дұрыс жұмыс істемеген кезіндегі пайда болатын ауру

А) 0,4 мг/м3

Б) 0,5 мг/м3

В) 0,7 мг/м3

А) тек жылыту кезінде

Б) тек салқындату кезінде

В) ауыспалы тәртіп кезінде

А) жұмыс істеу қалпы

Б) климаттық жағдай

В) жұмыс істеу уақыты

1 . ТМ өндіретін жұмыс орнын бағалауды бойынша білімділікті қалыптастыру.

2. Түсті металлургия өндіретін кәсіпорнының еңбек жағдайының гигиеналық ерекшеліктері бойынша білімділікті қалыптастыру.

3. Түсті металл кәсіпорының құрылысын және қалыпына келтіру құрылыс жұмысын жүргізуді бойынша білімділікті қалыптастыру.

4. Түсті металлургия өндіретін кәсіпорынындағы кездесетін жалпы және кәсіптік аурушандықтың көрсеткішін бағалау бойынша білімділікті қалыптастыру.

5.Сауықтыру шараларын ұйымдастыруды бойынша білімділікті қалыптастыру.

1. 
   ҚР шаруашылығына түсті металлургияның маңызы
   
2. 
   Глинозем өндірісіндегі негізгі технологиялық кезең
   
3. 
   Глиноземді сулы тәсілмен өндіру ( Байер схемасы)
   
4. 
   Глиноземді пісіру әдісімен өндіру
   
5. 
   Глинозем өндіру кезінде шаңдану факторына тән
   
6. 
   Глинозем өндіру кезінде зиянды факторлар
   
7. 
   Глинозем өндірісіндегі жұмысшылар ауруларының ерекшеліктері
   
8. 
   Алюминия өндірудің технологиялық үрдісі
   
9. 
   Электролиз цехындағы еңбек жағдайына тән ерекшеліктер
   
10. 
    Электролиз цехындағы ауаның газбен ластануы
    
11. 
    Электролиз цехындағы негізгі зиянды факторлар
    
12. 
    Электролиз цехындағы жұмыс істейтін жұмысшылар аурушандығының ерекшеліктері
    
13. 
    Электролиз цехындағы негізгі сауықтыру шаралары
    

1. 
   Практикалық сабақты талқылау және орындау. Ситуациялық есептер мен тест сұрақтарын орындау, комбинирленген сұрау, жазбаша сұрау.
   

1. 
   Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. М-Медицина-2008-б
   
2. 
   

   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Учебник. М-медицина-1988-576 б

   
   
3. 
   Руководство к практическим занятиям по гигиене труда. Под. Ред. В.Ф.Кириллова М-Медицина-2008-399 б
   

4. 
   Тогузбаева К.К.- Гигиена труда в ведущих отраслях промышленности РК( учебно-методические пособия)-Алматы, 2010 , стр.44-70
   
5. 
   Санитарные нормы иправила для предприятий ЦМ ( МЗ РК, №М3 РК, №1. 04.042-94).
   
6. 
   Тогузбаева К.К., -ПСН за строительством и реконструкцией промышленных предприятий ( учебно-методическое пособие) .-Алматы, 2010,120б
   

1. 
   Кеннен өндіретін алюминий металының негізгі кезеңдерін ата
   
2. 
   Глинозем өндірудің кезеңдерін ата
   
3. 
   Глинозем өндіру үшін қолданылатын шикі зат
   
4. 
   Глинозем өңдіру барысында пайда болатын шаңның құрамын ата
   
5. 
   Глинозем өңдіру барысында пайда болатын кәсіптік зиянды факторлар
   
6. 
   Глинозем өндірісіндегі жұмысшылардың аурушандық ерекшеліктері
   
7. 
   Электролиттік жолмен алынған алюминийдің маңызы
   
8. 
   Электролиттік жолмен өндірілген алюминийде қандай газ және аэрозоль бөлінеді
   
9. 
   Электорлиз цехында жұмыс істейтін жұмысшылар ауруының нозологиялық формасын ата
   

1. 
   Құрамында алюминийі бар кеннен алюминий өндірудің бірінші кезеңінде не бөлініп алынады:
   

Б) глинозем

В) боксит

Г) штейн

2. 
   Глинозем өндіру кезінде шихтаны дайындау кезеңін бөледі.
   

б) бөлшектенген және сулы ұнтақты шихта

в) ұлпаны түзету

г) рафинадтау

д) барлық жауаптар дұрыс

3. 
   Ең маңызды алюминий кеніне жатады:
   

Б) нефелин

В) алунит

Г) каолин

Д) барлық жауаптар дұрыс

4. 
   Глинозем өндірісіндегі аэрозольдің құрамында кездеседі:
   

Б) кремний тотығы

В) сілтілі металлдардың тотығы

Г) темір және кальций тотығы

Д) барлық жауаптар дұрыс

5. 
   Глинозем гидрохимия цехында жұмыс істейтін жұмысшылардың аурушандығына тән:
   

Б) этиологиясы шаңды токсикалық созылмалы бронхит

В) жедел және жеделдеу коньюктивит

Г) жанаспа дерматит

Д) барлық жауаптар дұрыс

6. 
   Алюминий металлын өндіру барысында қолданады:
   

Б) балқытылған сілтідегі электролиз глиноземі

В) күкірт қышқылы тұнбасындағы электролиз глиноземі

7. 
   Электролиз цехында алюминий өндіру барысында ауаның аэрозольді ластануына тән:
   

Б) тұзды фтор

В) Аммиак

Г) меркаптан

Д) гелия

1.Тақырып: № 8. Қорғасын өндіру. Технологиялық үрдістері.

2. Мақсаты: студенттерге түсті металл өндіретін саланы алдын ала сонымен қатар ағымды санитарлық қадағалау жұмыстарымен бойынша білімділікті және іскерлікті қалыптастыру. Қорғасын өндіру.

3.Оқыту міндеттері:

1 . ТМ өндіретін жұмыс орнын бағалау бойынша білімділікті қалыптастыру.

2. Түсті металлургия өндіретін кәсіпорнының еңбек жағдайының гигиеналық ерекшеліктері бойынша білімділікті қалыптастыру.

3. Түсті металл кәсіпорының құрылысын және қалыпына келтіру құрылыс жұмысын жүргізу бойынша білімділікті қалыптастыру.

4. Түсті металлургия өндіретін кәсіпорынындағы кездесетін жалпы және кәсіптік аурушандықтың көрсеткішін бағалау бойынша білімділікті қалыптастыру.

5.Сауықтыру шараларын ұйымдастыруды бойынша білімділікті қалыптастыру.

1) Қорғасын кенінен қорғасынды балқыту технологиясы

2) Қорғасын алу тәсілі: пирометаллургиялық және гидрометалургиялық

3) Қорғасын зауытындағы еңбек жағдайы. (еңбек зонасының ластануы,

микроклимат және т.б)

4) Қорғасын зауытындағы аурушандық ерекшеліктері

5) Қорғасын зауытындағы сауықтыру шаралары
5. Оқыту және жүргізу әдістері.

1.Практикалық сабақты талқылау және орындау. Ситуациялық есептер мен тест

сұрақтарын орындау, комбинирленген сұрау.

6. Әдебиет:

Негізгі:

1. 
   Измеров Н.Ф., Кириллов В.Ф. Гигиена труда. Учебник. М-Медицина-2008-б.
   
2. 
   

   Алексеев С.В., Усенко В.Р. Гигиена труда. Учебник. М-медицина-1988-576 б.

   
   
3. 
   Руководство к практическим занятиям по гигиене труда. Под. Ред. В.Ф.Кириллова М-Медицина-2008-399 б
   

4. 
   Тогузбаева К.К.- Гигиена труда в ведущих отраслях промышленности РК( учебно-методические пособия)-Алматы, 2010 , б.44-70
   

5. 
   Санитарные нормы иправила для предприятий ЦМ ( МЗ РК, №М3 РК, №1. 04.042-94).
   
6. 
   Тогузбаева К.К., -ПСН за строительством и реконструкцией промышленных предприятий ( учебно-методическое пособие) .-Алматы, 2010,120б.
   

1. 
   Қорғасынды бөліп алатын кенді ата.
   
2. 
   Қорғасын кенін балқыту үрдісінде пайда болған газдың құрамына не кіреді?
   
3. 
   Қорғасынды қандай мақсатта рафинадтайды?
   
4. 
   Қорғасын кенінін шаңы организмге қандай қауіп төндңіреді?
   
5. 
   Қорғасынды рафинадтау цехындағы ауа қандай заттармен ластанады?
   
6. 
   Қорғасын зауытындағы жұмысшылардың аурушандық ерекшеліктері?
   

Б) оксид және диоксид тотығы

Г) шаң бөлшектері, балқытылған металлдар

Д) барлық жауаптар дұрыс

А) қорғасын аэрозольдерімен

Б) цинк

В) күкірт газы

Д) барлық жауаптар дұрыс

А) ас қорыту

Б) жүйке жүйесі

В) катаракта

Г) гепатит

Д) остеохондроз

а,б

а,в,г

в,г,д