Әдістемелік нұсқау Физика 10

Жалғасы
77
аКт қолдану 
дағдылары
Электрондық оқулық, Интерактивті тақта, видеороликтер, 
слайдтар.
осыған дейін 
меңгерілген 
білім
Физика, 7-сынып: жол, орын ауыстыру, бірқалыпты және 
тең айнымалы қозғалыстар, жылдамдық, бірқалыпсыз қозға-
лыстар.
Жабдықтар
Видео-сабақ: “Кинематиканың негізгі ұғымдары, теңдеулері, 
формулалары”.
сабақ барысы 
уақыт 
бойынша 
бөліп 
жоспарлау
сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер
ресурстар
сабақтың 
басы
5 мин
сабақтың басталуы.
Ұйымдастыру кезеңі. 
1. Сабаққа оң көңіл күймен ыңғайлану. 
2.  “Миға  шабуыл”  арқылы  сабақтың 
тақы ры бына жетелеу.
Сұрақтар: 
а) Кинематика нені зерттейді? Сендерге 
қандай кинематикалық шамалар белгiлi? 
Нелiктен  жылдамдықты  векторлық 
шама деп тұжырымдайды?
ә)  Дененiң  механикалық  қозғалысын 
сипаттаудың қандай тәсiлдерiн бiлесiң-
дер?
б)  Үдеудiң  векторлық  шама  болуы 
қандай пайымдауға негiзделген?
в) 
v
x
(
t) тәуелділік графигі бойынша дене-
нің бірқалыпты түзусызықты қозғалысы 
кезіндегі орын ауыстыруының 
Îõ осіне 
проекциясы қалай анықталады?
3. Сабақтың тақырыбы, мақсаты айты-
лады.
4. 
Бағалау  критерийлерін  анықтау 
(оқушылармен бірге):
оқушылар: 
— кинематика нені зерттейтінін, кинема-
тикалық шамалардың, жылдамдықтың 
векторлық  шама  екенін  тұжырымдай 
біледі; 
—  дененiң  механикалық  қозғалысын 
сипаттаудың  қандай  тәсiлдерi  барын 
таба білуі;
“Кинематиканың 
негізгі ұғымдары, 
теңдеулері, 
формулалары” 
тақырыбына 
презентация.

Жалғасы
78
—  үдеудiң  векторлық  шама  болуы 
қандай  пайымдауға  негiзделгенін 
анықтай алуы;
—  түйінді  сұрақтарға  жауап  беріп, 
қорытынды жасай алуы тиіс.
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздер мен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
сабақтың 
ортасы
30 мин
1) 
Жаңа материалды зерделеу.
“Сұрақты қағып ал”. 
Мұғалім  сұрақтар  береді:  Кинематика 
нені зерттейді? Сендерге қандай кинема-
тикалық  шамалар  белгiлi?  Нелiктен 
жылдамдықты  векторлық  шама  деп 
тұжырымдайды? 
Дененiң механикалық қозғалысын сипат-
таудың  қандай  тәсiлдерiн  бiлесiңдер? 
Дененiң жылдамдығы артуы үшiн оның 
үдеуi қалай бағытталуы тиiс, ал кемуi 
үшiн ше? Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі 
дененің орын ауыстыруы график түрінде 
қалай анықталады?
Мұғалім сұрақ қойған кезде оқушыларға 
б ұ р ш а қ   с а л ы н ғ а н   қ а п ш ы қ т ы 
лақтырады.  Бұл  сұрау  үдерісіне 
кинестикалық  сипат  береді  және 
оқушыларды  өз  еркімен  жауап  беруге 
итермелейді. Оқушы жауапты білмеген 
жағдайда  сұрақты  басқа  оқушыға 
лақтыруына мүмкіндік беріледі. 
Сұрақтардың  қиындығына  қарай 
оның  бастапқы  салмағын  белгілеуге 
(ұпай  арқылы)  болады.  Мысалы, 
қағып  алған  оқушы  жауабын  білмей, 
қапшықты басқа оқушыға лақтырса, 
сұрақтың  құны  1  ұпайға  кемиді. 
(
Бұл  тапсырманы  шағын  топтардың 
арасында да қолдануға болады; мұнда 
мұғалім қапшықты кезекпен топтарға 
лақтырады.) 
Содан соң мұғалім:
— оқушыларды кинематиканың негізгі 
ұғымдары, теңдеулері, формулалары

Жалғасы
79
жайлы  мағлұмат  алып,  негізгі  есебін 
шешуге болады деген ойға жетелейді;
— оқушыларға кинематиканың негізгі 
ұғымдарын, теңдеулерін, формулаларын 
есеп шығаруда қолдана білуге болатынын 
анықтайды. 
Бұнда  жаңа  тақырып  бойынша 
терминдер тиянақталады.
Дескриптор.
1) оқушыларды кинематиканың негізгі 
ұғымдары,  теңдеулері,  формулалары 
жайлы  мағлұмат  алып,  негізгі  есебін 
шешуді біледі;
2) оқушыларға кинематиканың негізгі 
ұғымдарын, теңдеулерін, формулаларын 
есеп шығаруда қолдана білуге болатынын 
түсінеді;
3) осы шамалардың өзара байланысын 
көрсететін  өрнекті,  яғни  қозғалыс 
заңының өрнегін жазады.
Күтілетін нәтижелер:
1) оқушыларды кинематиканың негізгі 
ұғымдары,  теңдеулері,  формулалары 
жайлы  мағлұмат  алып,  негізгі  есебіне 
мысалдар келтіре алады; 
2) оқушыларға кинематиканың негізгі 
ұғымдарын, теңдеулерін, формулаларын 
есеп  шығаруда  қолдануға  болатынын 
біледі;
3)  кинематиканың  негізгі  ұғымдарын 
ажырата алады;
4) орындалған жұмыс бойынша ғылыми 
қорытынды жаза алады.
Қб: 
“Екі  жұлдыз,  бір  тілек”  арқылы 
орындалады.
оқушылар:
—  күнделікті  өмірден  кинематиканың 
негізгі  ұғымдары,  теңдеулері,  форму-
лалары жайлы талқылайды; 
—  жұпта,  топта  мәселелік  сұрақтар 
құрастырады, оларға жауап береді:
“Пікір  алмасу”  (Showdown).  Әрбір 
топ  тақырыпқа  қатысты  4  сұрақ 
дайындайды. Әрбір сұрақты стикердің 
бірінші жағына, ал жауабын екінші

Жалғасы
80
жағына жазып, келесі топпен стикер-
лерін  ауыстырады.  Топ  басшысы 
с т и к е р д е г і   с ұ р а қ т а р д ы   о қ и д ы , 
топ  мүшелері  жауаптарын  жазып 
дайындайды. Көшбасшы белгі бергенде, 
барлығы өз жауабын ашады және жауап-
тарды  талқылап,  дұрыс  жауаппен 
салыстырады.
а) Кинематика нені зерттейді?
ә)  Радиус-вектор  қандай  мақсатпен 
қолданылады?  Оның  көмегiмен  ненi 
анықтауға болады?
б)  Үдеудiң  векторлық  шама  болуы 
қандай пайымдауға негiзделген? 
в)  Бірқалыпты  түзусызықты  қозғалыс 
кезіндегі  тәуелділігі 
x(t)  графигінің 
көлбеулік  бұрышы  жылдамдыққа 
тәуелді бола ма?
—  Кинематика  (гректің  kinematoc  — 
“қозғалыс”  деген  сөзінен  шыққан) 
д е н е л е р д i ң   қ о з ғ а л ы с   з а ң д а р ы н 
зерделейдi деген 
қорытындыға келеді. 
Дескриптор.
а)  Кинематика  нені  зерттейтінін 
анықтайды .
ә)  Радиус-вектор  қандай  мақсатпен 
қолданылады?  Оның  көмегiмен  ненi 
анықтауға болатынын табады.
б)  Бірқалыпты  түзусызықты  қозғалыс 
кезіндегі  тәуелділігі 
x(t)  графигінің 
көлбеулік  бұрышы  жылдамдыққа 
тәуелді болады ма соны анықтайды.
в) Теңүдемелі қозғалыс кезіндегі дененің 
орын ауыстыруы график түрінде қалай 
анықталатынын біледі. 
2) 
Зерделенген материалды бекіту.
Мұғалім сұрақтар береді:
1) Кинематика нені зерттейді?
2)  Радиус-вектор  қандай  мақсатпен 
қолданылады?  Оның  көмегiмен  ненi 
анықтауға болады?
3)  Үдеудiң  векторлық  шама  болуы 
қандай пайымдауға негiзделген?
4)  Бірқалыпты  түзусызықты  қозғалыс 
кезіндегі тәуелділігі 
x(t) графигінің

Жалғасы
81
көлбеулік  бұрышы  жылдамдыққа 
тәуелді бола ма?
Дескриптор.
1)  Кинематика  нені  зерттейтінін 
түсіндіреді.
2)  Радиус-вектор  қандай  мақсатпен 
қолданылатынын сипаттайды. 
3)  Бірқалыпты  түзусызықты  қозғалыс 
кезіндегі  тәуелділігі 
x(t)  графигінің 
көлбеулік  бұрышы  жылдамдыққа 
тәуелді бола ма сызып көрсетеді.
4)  Үдеудiң  векторлық  шама  болуы 
қандай пайымдауға негiзделген екенін 
біледі.
Оқулықтағы графиктер мен суреттерге 
сүйеніп өтілген тақырыпты қайталау: 
“Ойлан-жұптас-бөліс”.  Берілген 
тапсырма  (сұрақ)  бойынша  әрбір 
оқушы  жеке  жұмыс  жасау  арқылы  өз 
ойын қорытып, жұп болып пікірлерімен 
бөліседі; бұл бүкіл топтық талқылауға 
ұласады.
Жеке  жұмыс.  Оқушылар,  өз  бақылау-
ларына  сүйене  отырып,  орындалған 
жұмыс туралы қорытынды жазады. 
Жұппен, топпен жұмыс. Әрбір топтан 
бір  оқушы  жұмыс  нәтижелері  туралы 
айтады,  ал  қалған  оқушылар  оны 
толықтырады. 
Қалыптастырушы бағалау. 
Оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
М ұ ғ а л і м   о қ у ш ы л а р д ы   ү ш   т о п қ а 
біріктіріп, әр топқа тапсырма береді. 
Әр  топтың  оқушылары  тапсырма 
тақырыбын  талқылайды.  Оқушылар 
(топ мүшелері) постер дайындайды және 
сынып алдында қорғайды.
Бағалау критерийлері.
1. Постер тақырыбын ашу. 
2. Эстетикалық безендіру. 
3. Ғылыми сауаттылық. 
4. Ресурстар тізімі. 
5. Бірігіп орындайтын жұмыс.

Жалғасы
82
Топтар  арасында  жоғарыда  аталған 
талаптар  бойынша  өзара  бағалау 
өткізіледі.
Мұғалім сабақтың мақсатына жеткендігі 
туралы қорытынды жасайды.
сабақтың 
соңы
5 мин
Мұғалім  үйге  тапсырма  береді.  Үй 
тапсырмасы. §1, 2-5 сұрақтарға жауап 
беру. 
Кері байланыс. 
Нені білген едім?
Нені білдім?
Нені түсіну оңай болды?
Нелер түсініксіз болып қалды?
Нені қосымша зерделеу қажет? 
саралау – оқушыларға 
қалай көбірек қолдау 
көрсетуді жоспарлай-
сыз? Қабілеті жоғары 
оқушыларға қандай 
міндет қоюды 
жоспарлап отырсыз? 
бағалау – оқушылардың 
материалды меңгеру 
деңгейін қалай тексеруді 
жоспарлайсыз?
Денсаулық 
және қауіпсіздік 
техникасының 
сақталуы.
Саралауды жүзеге 
асыру және нақты бір 
оқушыға дербес қолдау 
көрсету мақсатында 
күрделілік деңгейлері 
бойынша іріктелген 
тапсырмалар 
пайдаланыла ды.
Оқу материал дары 
мен ресурс тары да 
оқушы лардың жеке 
қабілеттері ескеріле 
отырып іріктеледі.
О қ у ш ы л а р д ы ң   с а б а қ 
б а р ы с ы н д а   ү й р е н г е н і н 
бағалау  үшін  қолданатын 
әдіс-тәсілдер:
— “Сұрақты қағып ал”
— “Екі жұлдыз, бір тілек”
— “Пікір алмасу” 
— “Ойлан-жұптас-бөліс”
Денсаулық 
сақтау ережелері 
ескеріледі.
Сергіту сәттері 
мен белсенді іс-
әрекет түрлері 
қамтылады.
Осы сабақта 
қолданылатын 
Қауіпсіздік 
техникасы 
ережелерінің
 
тармақтары 
Компьютермен 
жұмыс істегенде 
гигиена және 
сақтық шаралары 
орындалуы тиіс.
Сабақ бойынша 
рефлексия. 
Сабақ мақсаты/оқу 
мақсаттары дұрыс 
қойыл ған ба? 
Таңдалып  алынған  тапсырмалар  мен  оқу 
әсертері қол жеткізілуі тиіс оқу мақсаттарына 
сәйкес құрылды. Оқушылар оқу үдерісіне белсенді 
қатысты және оқу мақсаттарына қол жеткізді.
Саралау жүргізілді. 

Жалғасы
83
Оқушы лардың барлығы 
ОМ қол жеткізді ме? 
Жеткіз бесе, нелік тен? 
Сабақта саралау дұрыс 
жүргізілді ме?
Сабақ тың уақыттық 
кезең дері сақталды ма? 
Сабақ жоспары нан 
қандай ауытқулар 
болды, неліктен?
Сабақтың уақыттық кезеңдері сақталды.
Жоспардан ауытқу болған жоқ.
Жалпы бағалау. 
сабақтың жақсы өткен екі аспектісі (оқыту туралы да, оқу туралы да 
ойланыңыз)?
1: Сабақтың тартымды әрі дұрыс ұйымдастырылуы.
2: Белсенді оқыту әдістері арқылы оқушылардың оқу материалын талапқа 
сай деңгейде меңгергендігі.
сабақты жақсартуға не ықпал ете алады (оқыту туралы да, оқу туралы 
да ойланыңыз)?
1: АКТ құралдары, қалыптастырушы бағалаудың дұрыс 
ұйымдастырылуы.
2: Ойын элементтерінің ұтымды пайдаланылуы.
сабақ барысында сынып туралы немесе жекелеген оқушылардың 
жетістік/қиындықтары туралы нені білдім, келесі сабақтарда неге көңіл 
бөлу қажет?
Саралау әдісін жетілдіре түсу қажет.
*Ескерту: Осы саралауға қатысты бөлік барлық ҚМЖ-ларда қайталанады, 
сондықтан құралдың көлемін ұлғайтпау үшін, ол үлгі ретінде тек 1-ші сабақта 
ғана қалдырылып, басқалардан алынып тасталды.
пән: Физика
ұзақ мерзімді жоспардың 10.1 бөлімі
Күні:
Мұғалім: 
сынып: 10
Қатысушылар саны: 
Қатыспағандар: 
2-сабақ
сабақтың тақырыбы: Еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған дененің қозғалысы.
сабақ түрі:
Жаңа материалды зерттеушілік сипаттағы презентациялау 
элементтерін пайдаланып зерделеу.
осы сабақ 
арналған 
оқытудың 
мақсаттары
— Еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысы жайлы мағлұмат беру;
— Еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысының формулаларын есеп шығаруда қолдана білуге 
үйрету.

Жалғасы
84
сабақтың 
мақсаты
— Еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысы жайлы мағлұмат беру;
— Еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысының формулаларын есеп шығаруда қолдана білуге 
үйрету;
— Бірін-бірі бағалауға баулу.
бағалау 
критерийлері
Оқушы: 
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысы жайлы мағлұмат алады;
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысының формулаларын есеп шығаруда қолдана білуге 
үйренеді;
— бірін-бірі бағалай білетін болады; 
—  қисынды  түрде  ой  қорытады,  негізгі  сұрақтарға  жауап 
береді, қорытынды жасайды.
 
тілдік 
мақсаттар
Оқушылар:
физикалық терминдерді пайдаланып,
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысы жайлы ауызша анықтама бере алады;
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай лақтырылған дененің 
қозғалысының формулаларын есеп шығаруда қолдана алады.
пәндік лексика және терминология.
Материялық нүкте, траектория, жол, орын ауыстыру, үдеу 
Құндылық-
тарды дарыту 
Топпен  жұмыс  жасау  барысында  оқушыларда:  ынтымақ-
тастық, өз білімі үшін жауапкершілік сияқты құндылықтар 
дамиды.
пәнаралық 
байланыс
Ìàòåìàòèêà: сызықтық функция және оның графиктері, 
квадрат  теңдеулер,  теңдеулер  жүйесі,  тригонометрия 
элементтері.
аКт қолдану 
дағдылары
Электрондық оқулық, Интерактивті тақта, видеороликтер, 
слайдтар.
осыған дейін 
меңгерілген 
білім
Физика, 7-сынып: жол, орын ауыстыру, бірқалыпты және 
айны малы  қозғалыстар,  жылдамдық,  бірқалыпты  түзу-
сызықты қозғалыстың графигі.
Жабдықтар
Видео-сабақ:  “Еркін  түсу,  көкжиекке  бұрыш  жасай 
лақтырылған дененің қозғалысы”.
сабақ барысы
уақыт 
бойынша 
бөліп 
жоспарлау
сабақтағы жоспарланған іс-әрекеттер
ресурстар

Жалғасы
85
сабақтың 
басы
5 мин.
сабақтың басталуы.
Ұйымдастыру кезеңі. 
1. Сабаққа оң көңіл күймен ыңғайлану. 
2. “Қар кесегі” әдісі арқылы сабақтың 
тақырыбына жетелеу.
Сұрақтар: 
а)  “Санақ  денесі”  деп  қандай  денені 
айтады? Қандай денелерді санақ денесі 
ретінде таңдап алады?
ә) “Санақ жүйесі” деп нені айтады? Не-
ліктен  механикалық  қозғалыс  тура лы 
айтқанда санақ жүйесін көрсету
қажет? 
б) Қандай физикалық шама “жылдам-
дық” деп аталады?
в) Жылдамдық — векторлық шама ма, 
әлде скаляр шама ма? Жауаптарыңды 
негіздеңдер.
3. Сабақтың тақырыбы, мақсаты айты-
лады
4. 
Бағалау критерийлерін анықтау (оқу-
шы лармен бірге):
оқушылар: 
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған дененің қозғалысы жайлы 
мағлұмат бере білуі; 
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған  дененің  қозғалысының 
формулаларын есеп шығаруда қолдана 
алуы;
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған дененің қозғалысы жайлы 
анықтай алуы;
—  түйінді  сұрақтарға  жауап  беріп, 
қорытынды жасай алуы тиіс.
5.  Бағалау.  Мұғалім  ынталандыратын 
сөздермен, бонустармен бағалайды. 
Бірігіп жасаған критерийлер бойынша 
оқушылар  арасында  өзара  бағалау 
өткізіледі.
“Еркін түсу, 
көкжиекке 
бұрыш жасай 
лақтырылған 
дененің 
қозға лысы” 
тақырыбына 
презентация.
сабақтың 
ортасы
30 мин
1) 
Жаңа материалды зерделеу.
“Айналмалы бекеттер” әдісі.
Мұғалім сұрақтар береді: “Санақ денесі” 
деп  қандай  денені  айтады?  Қандай 
денелерді санақ денесі ретінде таңдап 
“Физика” 
оқулығы, 
10-сынып.

Жалғасы
86
алады? “Санақ жүйесі” деп нені айтады? 
Неліктен механикалық қозғалыс туралы 
айтқанда санақ жүйесін көрсету қажет?
Бір  ғана  дененің  қозғалысын  әртүрлі 
санақ жүйесінде сипаттауға болады. Бір 
санақ жүйесінен екінші санақ жүйесіне 
көшкенде  дене  қозғалысының  сипаты 
өзгере ме? 
Мыналардың: 
а) әткеншек тепкен балалардың; 
ә) велосипед дөңгелегінің;
б)  үстелде  домалаған  қарындаштың 
қозғалыс  траекториялары  жерге 
қатысты қандай формада болады?
Мұғалім  сұрақ  қойған  кезде  оқушы-
ларға  әр  шағын  топты  бекетте 
орналастырып,  берілген  сұрақты 
талқылауға  және  ойларын  қағазға 
немесе тақтаға жазуға 10 мин беріңіз. 
Уақыт аяқталғанда топ басқа бекетке 
ауысып  алдағы  топтың  жұмысын 
жалғастырады.  Ауысу  әр  10 ìèí 
сайын  болып  тұрады,  әр  топ  барлық 
позицияларда  болып  шыққанға  және 
барлық  топтардың  ойларын  ойлап 
шық қанға дейін жалғаса береді. 
Содан соң мұғалім:
— Санақ жүйесі — бұл өзара байла ныс-
қан санақ денесі, координаталар жүйесі 
мен уақытты өлшейтін құралдың (сағат) 
жиынтығы деген ойға жетелейді;
—  оқушылар  координат  түзуі  деп 
бағыты,  санақ  нүктесі  және  бірлік 
кесіндісі бар сызық екенін еске түсіреді. 
Бұнда  жаңа  тақырып  бойынша 
терминдер тиянақталады.
Дескриптор.
1)  оқушылар  еркін  түсу,  көкжиекке 
бұрыш  жасай  лақтырылған  дененің 
қозғалысы жайлы мағлұмат алады;
2)  оқушылар  еркін  түсу,  көкжиекке 
бұрыш  жасай  лақтырылған  дененің 
қозға лысының  формулаларын  есеп 
шыға руда  қолдануға  болатынын 
түсінеді;
Физикадан “Еркін 
түсу, көкжиекке 
бұрыш жасай 
лақтырылған 
дененің 
қозғалысы” 
тақырыбындағы 
видео-сабақ.
Бағалау 
критерийлері.
ИТ (сұрақтар 
көрсетіледі).

Жалғасы
87
3) осы шамалардың өзара байланысын 
көрсететін өрнекті жазады.
Күтілетін нәтижелер:
оқушылар
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған дененің қозғалысы жайлы 
мағлұмат алады;
— еркін түсу, көкжиекке бұрыш жасай 
лақтырылған  дененің  қозғалысының 
формулаларын есеп шығаруда қолдана 
білуге үйренеді; 
— бірін-бірі бағалай білетін болады;
— орындалған жұмыс бойынша ғылыми 
қорытынды жаза алады.

жүктеу/скачать 1,89 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: