Гибель полководца
В книге Фиришты приводятся более подробные сведения о гибели Мирзы Хайдара. По его данным, кашмирцы остались недовольны новым наместником провинции Бхирбал — Кара Бахадуром и организовали мятеж. Правда, моголы предупредили Мирзу Хайдара о готовящемся вооруженном восстании, однако тот не обратил внимания на донесение.
В результате, когда случился мятеж, Мирзе Хайдару пришлось срочно посылать в подмогу Кара Бахадуру войско из моголов и местных кашмирцев. Кашмирцы же по дороге неожиданно сбежали, оставив могольских воинов одних. Но затем на одном из горных перевалов они вероломно напали на них, в результате чего Мухаммед Назир Дулати вместе с Кара Бахадуром попали в плен...
Узнав, что ситуация обострилась, Мирза Хайдар решился на крайний шаг и приказал пополнить войско за счет городских ремесленников, имеющих лошадей и боевые доспехи. И с такой необученной армией в тысячу человек решил дать отпор мятежникам и перекрыл им дорогу к столице Сринагару.
Далее Фиришта пишет: «Мирза Хайдар занял удобную для себя позицию в Ханпуре под ветвистой ивой... Он намерен был выступить против войска кашмирцев ночью. Но прежде решил объявить своего младшего брата Абдурахмана своим законным преемником и ввел в должность до ночной атаки. После этого направился к шатру Ходжи Хаджи (не подозревая, что его служащий был предателем — Ходжа Хаджи тайно организовывал против него выступления). Вокруг все было покрыто густым мраком. Позже, когда Мирза Хайдар был убит, его кирасир Шахназар будто бы говорил: «Когда я выпустил стрелу, голос Мирзы Хайдара дошел до меня: «Ты ошибся!». Впоследствии я узнал, что моя стрела случайно настигла его...».
Вокруг гибели Мирзы Хайдара до сих пор много неясного. Неудивительно, что родились различные версии, в том числе и такая, что стрела убийцы попала в поясницу жертвы. Также предполагают, что Мирзу Хайдара зарубил мечом Камал Кука. Но известно, что на теле не было других ран, кроме раны от стрелы в сердце.
Но вернемся в долину, где должна была развернуться ночная битва. Фиришта пишет: «Наступал рассвет. Кашмирцы загалдели, что в лагере лежит убитый могол. Пришел Ходжа Хаджи и узнал в нем Мирзу Хайдара. Тот, тяжело дыша, приподнял перед последним вздохом голову и взглянул на растерянное лицо засуетившегося подле него изменника и покинул сей мир. После этого моголы бежали в Индаркот. А кашмирцы, предав земле тело Мирзы Хайдара, погнались за ними. Моголы обосновались в Индаркотской крепости и три дня вели перестрелку с кашмирцами. Тогда вдова Мирзы Хайдара Ханымай и ее младшая сестра Ханжа (Ханыша) сказали моголам: «Так как Мирзы Хайдара больше нет среди нас, будет лучше, если мы заключим мир с кашмирцами...».
Последние приняли их условия и передали им письмо с клятвой, что не будут более преследовать моголов. Но как только открылись городские ворота, они набросились на сокровища Мирзы Хайдара. Его семья была отправлена в Сринагар в распоряжение Манюджи. Кашмирские полководцы разделили страну между собой...».
Послесловие
В Сринагаре я встречался с индийскими учеными. Они подтвердили, что Мирза Хайдар действительно жил в Сринагаре, здесь же погиб и похоронен на кладбище «Мазар-и Салатин» («Кладбище султанов») на берегу реки Желам. Поиски могилы были безуспешными, пока мне не посоветовали тщательно изучить захоронение, называемое фамильным.
Я подошел к тесному ряду надгробных камней, лежавших под сенью двух больших деревьев. Плита, что находилась прямо под деревом, была особенной: более богатое каменное обрамление, сверху украшенное изображением роз. Лишь очистив надгробие от толстого слоя пыли, я смог прочитать текст, выбитый арабской на персидском языке вязью справа налево: «hууа-л баки Мирза Хайдар гурган ибн Мирза Мухаммед Хусейн гурган, навас Юнус хан, халезад Бабур падишах, вазир Абу Саид хан — падишах Яркенд ва Могулистан».
Не было никаких сомнений, что передо мной было захоронение Мирзы Мухаммеда Хайдара Дулати, которое я искал долгие годы. Меня обуревали самые разные чувства, в том числе и невыразимая горечь от того, что мы, потомки, лишь четыре с лишним столетия спустя смогли поклониться праху своего великого предка. Но лучше поздно, чем никогда...
Список использованной литературы: http://www.vostlit.info/ книгаМ. Х. Дулати «Тарих-и Рашиди».- перевод Абсаттар хаджи Дербисали; снимки из книги о Кашмире
http://www.kazpravda.kz/print.php?chapter=1108067502&ar=true
Кітапханалық-ақпараттық орталық қорындағы шығармалар тізімі
74.58(5Қаз)
V62 "VII Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Электронный ресурс] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІІ Дулатовские чтения ". II том. 20-21сәуір 2012.- Тараз: Тараз университеті, 2012.- 406 б. 1 экз.
74.58(5Қаз)
Ж56 "VII Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІІ Дулатовские чтения ". 1-бөлім. 20-21 cуір 2012.- Тараз: Тараз университеті, 2012.- 268 б. 2 экз.
74.58(5Қаз)
V62 "VII Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Электронный ресурс] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІІ Дулатовские чтения ". II том. 20-21сәуір 2012.- Тараз: Тараз университеті, 2012.- 406 б. 2 экз.
74.58(5Қаз)
Ж56 "VII Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІІ Дулатовские чтения ". III том. 20-21 сәуір 2012 ж.- Тараз: Тараз университеті, 2012.- 326 б. 3 экз.
74.58(5Қаз)
Ж56 "VII Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІІ Дулатовские чтения ". ІІ том. 20-21 cуір 2012.- Тараз: Тараз университеті, 2012.- 403 б. 2 экз.
63.3(5Қаз)3я7
Б18 Байбатша, Ә. Қазақ даласының ежелгі тарихы [Мәтін]: оқу құралы / Ә. Байбатша.- Алматы: Санат, 1998.- 192б. 1 экз.
63.3(5Қаз) 4
Б17 Байбатша, Ә. Мұхамед Хайдар Дулати. Ататегі мен өмірбаяны [Мәтін]: научное издание / Ә. Байбатша.- Алматы: Арыс, 2009.- 240 б. 1 экз.
63.3(5Қаз)4
Б17 Байбатша, Ә. Мұхаммед Хайдар Дулати: Моголстан хандары [Мәтін] / Ә. Байбатша.- Алматы: Арыс, 2009.- 248бет. 3 экз.
91(5Қаз)
Д33 Дербісәлиев, Ә. Мұхаммед Хайдар Дулати [Мәтін]: өмірбаяндық-библиографиялық анықтамалық / Ә. Дербісәлиев.- Алматы: М.Х.Дулати қамқорлық қоры, 1999.- 160б. 6 экз.
84(5Каз)-5
Д79 Дулати, М.Х. Жаһан наме [Мәтін]: Дастан / М.Х. Дулати.- Құрастырған Әбсаттар қажы Дербісәлі.- Алматы: Білім, 2007.- 432б.- (Мұхаммед Хайдар Дулати қоғамдық қоры). 100 экз.
87.3Ұ-(5каз)1\6-8
Д79 Дулати, М.Х. Ойшыл, тарихшы, жазушы, қолбасшы [Мәтін] / М.Х. Дулати.- Алматы, 1999. 5 экз.
63.3(0)
Д79 Дулати, М.Х. Тарих-и Рашиди (хақ жолындағылар тарихы) [Мәтін] / М.Х. Дулати.- Алматы: М.Х.Дулати қоғамдық қоры, 2003.- 616б. 10 экз.
63.3(0)
Д81 Дулати, М.Х.
Тарих-и Рашиди [Текст]: Пер.с перс. / М.Х. Дулати.- 2.е изд.доп.- Алматы: Санат, 1999.- 656с.- (История Казахстана, исследования, документы). 13 экз.
63.3(0)
Д81 Дулати, М.Х.
Тарих-и Рашиди (Рашидова история) [Текст]: Пер.с персидского языка / М.Х. Дулати.- 2-е изд., доп.- Алматы: Санат, 1999.- 656с.- (История Казахстана:исследования, документы). 16 экз.
63.3(5Каз)
Д85 Духовное наследие Мухаммеда Хайдара Дулати и современность [Текст]: сб.научных статей.- Тараз: Тараз университеті, 2003.- 165с. 40 экз.
63.3(5Қаз)
Ж44 Жеменей, И. Мұхамед Хайдар Дулат (1499-1551) тарихшы-қаламгер [Мәтін]: Монография / И. Жеменей.- Алматы: Зерде, 2007.- 352б. 108 экз.
83.3
Ж44 Жеменей, И. Тарих-и Рашиди еңбегінің әдеби әлемі [Мәтін]: Мұхаммед Хайдар Дулаттың 510 жылдық мерейтойына арналады / И. Жеменей.- Алматы, 2009.- 200б. 10 экз.
63.3
Ж44 Жеменей, И. "Тарих-и Рашиди" еңбегінің тарихи әлемі [Мәтін]: М.Х.Дулаттың 510 жылдық мерейтойына арналады / И Жеменей, А. Абдуалы.- Алматы, 2009.- 224б. 1 экз.
63.3
Ж44 Жеменей, И. Тарихи-и Рашиди еңбегінің тарихи әлемі [Мәтін]: Мұхаммед Хайдар Дулаттың 510 жылдық мерейтойына арналады / И. Жеменей, А. Абдуалы.- Алматы, 2009.- 200б. 10 экз.
63.3(0)
Ж69 Жолдасбайұлы, С. М.Х.Дулати және VI-XVI ғасырлардағы қазақ хандығы [Мәтін] / С. Жолдасбайұлы.- Алматы: Қазақ университеті, 2000.- 112б. 1 экз.
63.3(5Қаз)
Қ18 Қазақстан және орталық Азия: тарих, қазіргі уақыт және болашақтағы дамудың көкжиектері [Мәтін]. Т.1: ҚР тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған М.Х.Дулати шығармаларының IV Халықаралық оқулары, материалдары 29-31 мамыр, 20.- Тараз: ТарМУ, 2001.- 391б. 23 экз.
63.3(5Қаз)
Қ18 Қазақстан және орталық Азия: тарих, қазіргі уақыт және болашақтағы дамудың көкжиектері [Мәтін]. Т.2: ҚР тәуелсіздігінің 10 жылдығына арналған М.Х.Дулати шығармаларының IV Халықаралық оқулары, материалдары 29-31 мамыр, 20.- Тараз: ТарМУ, 2001.- 409б. 23 экз.
63.3(5Каз)-8
Қ56 Қожабекұлы, Б.А. Мұхаммед Хайдар Дулати [Мәтін]: Ғылыми-зерттеу мақалалар мен тарихи эсселер / Б.А. Қожабекұлы.- Алматы: Ататек, 2000.- 312б. 1 экз.
74.58(5Каз)
М11 М.Х.Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары" [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции " VІ Дулатовские чтения", посвященной 510-летию М.Х.Дулати. 1 бөлім: Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары 16-17 қазан 2009 ж.1 бөлім.- Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009.- 436б. 29 экз.
74.58(5Каз)
Д79 М.Х.Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары" Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции "VІ Дулатовские чтения", посвященной 510-летию М.Х.Дулати. 2- бөлім: 16-17 қазан 2009 ж.- Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009.- 411б. 30 экз.
74.58(5Каз)
М11 М.Х.Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары [Мәтін] = Материалы Международной научно-практической конференции " Дулатиовские чтения", посявященной 510-летию М.Х.Дулати. 3-бөлім: 16-17 қазан 2009 ж.- Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009.- 388б. 30 экз.
63.3(0)4-8
М34 Материалы III Международной научно-теоретической конференции, посвященной 500-летию Государственного деятеля Средневековья Центральной Азии, великому ученому -историку М.Х.Дулати на тему: "Казахстан и мировая цивилизация:История и современность" 16-17 июня [Текст].- Тараз: ТарГУ, 1999.- 174с. 4 экз.
63.3(0)4-8
М34 Материалы международной научно-теоретической конференции, посвященной известному ученому - историку Мухаммед Хайдар Дулати (1499-1551 гг.) [Текст]: 13-15 марта 1997г.- Тараз: Гылым, 1997.- 230с. 16 экз.
74.58р30
М54 Методические материалы и рекомендации к спецкурсу "Историческое наследие М.Х.Дулати и его роль в воспитании молодежи" [Текст].- Тараз: ТаргУ, 2001.- 39с. 7 экз.
Мухаммед Хайдар Дулати - выдающийся государственный деятель [Текст].- 1997. 1 экз.
87.3(5Қаз)1/6-8
Д79 Мұхаммед Хайдар Дулати. Ойшыл. Тарихшы. Жазушы. Қолбасшы [Мәтін]: халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары.- Алматы: "Қазақ университеті", 1999.- 279б. 27 экз.
32.63.3(5Каз)я7
П54 Полякова, В.Т. Мухаммед Хайдар Дулати-сын великого Турана [Текст]: учеб.пособие по истории Казахстана / В.Т. Полякова.- Тараз: ТарГУ, 2003.- 306с. 25 экз.
33.63.3(5Каз)р30
П52 Понеделко, Т.П. Методическая разработка по теме "Мухаммед-Хайдар Дулати-великий ученый, писатель, поэт, государственный деятель" [Мәтін] / Т.П. Понеделко.- Тараз: ТарГУ, 2003.- 9с. 12 экз.
34.63.3(5Каз)
П78 Проблемы древней и средневековой истории Казахстана [Текст]: мат.II Международных чтений по творчеству М.Х.Дулати г.Тараз, 18-20 сентября 1998г.- Алматы: Дайк-Пресс, 1999.- 352с. 2 экз.
35.74.58р30
П78 Программа к сцецкурсу "историческое наследие М.Х.Дулати и его роль в воспитании молодежи" [Текст].- Тараз: ТарГУ, 2001.- 10с. 6 экз.
36.63.3(5Каз)
Д85 Духовное наследие Мухаммеда Хайдара Дулати и современность [Текст]: сб.научных статей.- Тараз: Тараз университеті, 2003.- 165с. 40 экз.
37.63.3(0)4-8
М34 Материалы международной научно-теоретической конференции, посвященной известному ученому - историку Мухаммед Хайдар Дулати (1499-1551 гг.) [Текст]: 13-15 марта 1997г.- Тараз: Гылым, 1997.- 230с. 1 экз.
Мухаммед Хайдар Дулати - выдающийся государственный деятель [Текст].- 1997. 1 экз.
63.3(5Каз)я7
П54 Полякова, В.Т. Мухаммед Хайдар Дулати - сын великого Турана [Текст]: учеб.пособие по истории Казахстана / В.Т. Полякова.- Тараз: ТарГУ, 2003.- 306с. 25 экз.
63.3(5Каз)р30
П52 Понеделко, Т.П. Методическая разработка по теме "Мухаммед Хайдар Дулати - великий ученый, писатель, поэт, государственный деятель" [Текст] / Т.П. Понеделко.- Тараз: ТарГУ, 2003.- 9с. 12 экз.
Книги 40 аталым, 80 дана.
Мұхамед Хайдар Дулати туралы шығармалар тізімі
2009
63.3(5Қаз) 4
Б17 Байбатша Ә. Мұхаммед Хайдар Дулати. Ататегі мен өмірбаяны: ғылыми басылым / Ә.Байбатша. -
Алматы: Арыс, 2009. - 240 б. 1 дана
63.3(5Қаз)4
Б17 Байбатша Ә. Мұхаммед Хайдар Дулати: Моголстан хандары: / Ә. Байбатша. - Алматы: Арыс, 2009.
- 248 б. 3 дана
83.3
Ж44 Жеменей И. Тарих-и Рашиди еңбегінің әдеби әлемі: Мұхаммед Хайдар Дулаттың 510 жылдық
мерейтойына арналады / И. Жеменей. - Алматы, 2009. - 200б. 10 дана
63.3
Ж44 Жеменей И. "Тарих-и Рашиди" еңбегінің тарихи әлемі: М.Х.Дулаттың 510 жылдық мерейтойына
арналады / И Жеменей, А. Абдуалы. - Алматы, 2009. - 224б. 1 дана
74.58(5Каз)
М 11 М.Х. Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары". 1 бөлім: Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары 16-17 қазан 2009 ж.1 бөлім = Материалы Международной научно-практической конференции " VІ Дулатовские чтения", посвященной 510-летию М.Х.Дулати. - Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009. - 436б. 2 дана
74.58(5Каз)
М 11 М.Х. Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары" Халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. 2- бөлім: 16-17 қазан 2009 ж. = Материалы Международной научно-практической конференции "VІ Дулатовские чтения", посвященной 510-летию М.Х.Дулати.- Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009.- 411б. 2 дана
74.58(5Каз)
М11 М.Х.Дулатидың 510 жылдығына арналған "VI Дулати оқулары" халықаралық ғылыми-практикалық конференцияның материалдары. 3-бөлім: 16-17 қазан 2009 ж. = Материалы Международной научно-практической конференции " Дулатовские чтения", посвященной 510-летию М.Х.Дулати. - Тараз: Тараз мемлекеттік университеті, 2009. - 388б. 2 дана
2007
63.3(5Қаз)
Ж44 Жеменей И. Мұхамед Хайдар Дулат (1499-1551) тарихшы - қаламгер: Монография / И. Жеменей.- Алматы: Зерде, 2007. - 352б. 100 дана
342.35(043)
С16 Сактаганова И.С. М.Х.Дулатидің мемлекеттік-құқықтық көзқарастары: Заң ғ. к....дис. автореф. 12.00.01: Құқық және мемлекет теориясы мен тарихы; құқық және саяси ілімдері тарихы / Индира Советовна Сактаганова; Ғылыми жетекші:заң ғ. д-ры, проф, С.Өзбекұлы. - Алматы: ҚазГЗУ, 2005. - 34с. 1 дана
2003
63.3(0)
Д79 Дулати М.Х. Тарих-и Рашиди (хақ жолындағылар тарихы) / М.Х. Дулати; Жалпы ред. Ә.Дербісәлі. - Алматы: М.Х.Дулати қоғамдық қоры, 2003. - 616б. 7 дана
2001
63.3(5Қаз)
Қ18 Қазақстан және орталық Азия: тарих, қазіргі уақыт және болашақтағы дамудың көкжиектері. Т.1: ҚР тәуелсіздігінің 10 жыл. арналған М.Х.Дулати шығармаларының IV Халықаралық оқулары, материалдары 29-31 мамыр, 2001ж. - Тараз: ТарМУ, 2001. - 391б. 2 дана
2000
63.3(0)
Ж69 Жолдасбайұлы С. М.Х. Дулати және VI-XVI ғасырлардағы қазақ хандығы / С. Жолдасбайұлы. - Алматы: Қазақ университеті, 2000. - 112б. 1 дана
63.3(5Каз)-8
Қ56 Қожабекұлы Б.А. Мұхаммед Хайдар Дулати: Ғылыми-зерттеу мақалалар мен тарихи эсселер / Б.А. Қожабекұлы. - Алматы: Ататек, 2000. - 312б. 5 дана
1999
91(5Қаз)
Д33 Дербісәлиев Ә. Мұхаммед Хайдар Дулати: Өмірбаяндық-библиографиялық анықтамалық / Ә. Дербісәлиев. - Алматы: М.Х.Дулати қамқорлық қоры, 1999. - 160б. 6 дана
87.3(5Қаз)1/6-8
Д79 Мұхаммед Хайдар Дулати: Ойшыл. Тарихшы. Жазушы. Қолбасшы: Халықаралық ғылыми-теориялық конференцияның материалдары. - Алматы: "Қазақ университеті", 1999. - 279б. 5 дана
Тізімде 15 аталым, 148 дана жинақталған.
Мұхамед Хайдар Дулати туралы орыс тіліндегі шығармалар тізімі
2003
37.01
А 50 Алиева Д.А. Педагогические идеи в историческом наследии М.Х.Дулати: Дис.... к.пед. н. / Динара
Асылхановна Алиева; Науч. рук.: д-р пед.н., проф. Салимбаев О.С.- Тараз: ТарГУ, 2003.- 148с. 1 экз.
63.3(5Каз)я7
П54 Полякова В.Т. Мухаммед Хайдар Дулати - сын великого Турана: Учебное пособие по истории
Казахстана / В.Т. Полякова. - Тараз: ТарГУ, 2003. - 306с. 25 экз.
63.3(5Каз)р30
П56 Понеделко, Т.П. Методическая разработка по теме "Мухаммед-Хайдар Дулати - великий
ученый, писатель, поэт, государственный деятель" / Т.П. Понеделко. - Тараз: ТарГУ, 2003. - 9с. 12 экз.
63.3(5Каз)
Д85 Духовное наследие Мухаммеда Хайдара Дулати и современность: (Сборник научных статей). -
Тараз: ТарГУ, 2003. - 165с. 40 экз.
2001
74.58р30
М54 Методические материалы и рекомендации к спецкурсу "Историческое наследие М.Х.Дулати и
его роль в воспитании молодежи". - Тараз, 2001. - 39с. 2 экз.
63.3(0)4-8
М34 Материалы III Международной научно-теоретической конференции, посвященной 500-
летию Государственного деятеля Средневековья Центральной Азии, великому ученому -историку
М.Х.Дулати на тему: "Казахстан и мировая цивилизация: История и современность" 16-17 июня.-
Тараз: ТарГУ, 1999. - 174с. 2 экз.
63.3(5Каз)
П78 Проблемы древней и средневековой истории Казахстана: Материалы II Международных чтений
по творчеству М.Х.Дулати г.Тараз, 18-20 сентября 1998г. - Алматы: Дайк-Пресс, 1999. - 352с. 2 экз.
1998
83.3(5Қаз)
К34 Келимбетов Н. Древний период истории казахской литературы: / Н. Келимбетов. - Алматы:
Санат, 1998. - 256с. 5 экз.
63.3(5Каз)
П78 Проблемы древней и средневековой истории Казахстана: Материалы II Международных чтений по
творчеству М.Х.Дулати г.Тараз, 18-20 сентября 1998г.- Алматы: Дайк-Пресс, 1999.- 352с. 2 экз.
1997
63.3(0)4-8
М34 Материалы международной научно-теоретической конференции, посвященной известному
ученому - историку Мухаммед Хайдар Дулати (1499-1551): 13-15 марта 1997г. - Тараз: Гылым, 1997. -
230с. 2 экз.
В списке 10 наименований, 91 экз.
Достарыңызбен бөлісу: |