«Экожүйе және құқық» пәнінен практикалық сабақтарды орындауға арналған әдістемелік нұсқау Шымкент 2021 Қазақстан республикасы ғылым және білім министрлігі коммерциялық
Топан су – жергілікті аудандағы су деңгейінің көктемгі қардың еруінен бірте-бірте көтерілуі. Тасқын су
жүктеу/скачать 225,67 Kb.
|
Экож. ПСАӘН
- Бұл бет үшін навигация:
- Айдалған су тасқындары
- Бөгеттердің бұзылуы
- 2 есеп Берілген
| Топан су – жергілікті аудандағы су деңгейінің көктемгі қардың еруінен бірте-бірте көтерілуі.
Тасқын су – толассыз жауынның нәтижесінде су деңгейінің жылдам көтерілуі. Айдалған су тасқындары - қатты желдің өзен, көл суларын жағалауға айдауынан туындайтын су тасқыны. Цунами – суасты жер сілкіністерінің нәтижесінде мұхиттар мен теңіздердің жағалауында туындайтын су тасқыны. Бөгеттердің бұзылуы – гидротехникалық қорғаныс үймереттерінің бұзылуы немесе су көлемінің мөлшерден тыс құйылуы нәтижесінде туындайтын су тасқындары. Су тасқынының қиратушы факторлары: 1. Үлкен су массасының қарқынды ағысы; 2. Биік толқындар, су айналымдары; 3. Судың төмен температурасы; 4. Судағы қалқынды заттар; 5. Электр сымдарының үзілген жағдайларындағы электр тогы; 6. Инфекциялық аурулар. № 2 есеп Берілген: Су қоймасының көлемі W=70 млн. м3, проранның ені В=100 м, бөгет алдындағы судың тереңдігі Н=50 м, толқынның орташа жылдамдығы V=5 м/сек. Бөгет бұзылған жағдайда одан 25, 50 және 100 км қашықтықтағы су толқынының өлшемдерін табу керек. Шешімі: Төменгі формула бойынша берілген қашықтыққа толқынның жету уақытын анықтаймыз: tж = R/V, сағ (1)t ж (25)=25/5•3,6 = 1,4 сағ. № 1 кестеден сол қашықтықтағы толқын биіктігін табамыз: Һ =0,2 • Н, м (2) Һ 25 =0,2 • Н= 0,2·50 = 10 м; Су қоймасы суының таусылу уақытын табамыз: Т=W/ N • B, сағ (3) мұнда: W - су қоймасының көлемі, м3; B - проранның ені немесе судың бөгеттен тасу учаскесі, м; N - проран енінің бір метріне кететін судың ең жоғары шығыны, м3/с• м. Т=70· 106 / 350· 100· 3600 = 0,55 сағ. Төменгі формула бойынша берілген қашықтықтағы толқынының өту ұзақтығын анықтаймыз: tө =1,7•Т, сағ (4) Сонда: tө (25)= 1,7•0,55=1 сағ. Жергілікті аумақты топан су басуы көбінесе өзендер, теңіздер деңгейінің көтерілуінен, су қоймалары бөгеттерінің бұзылуынан болып жатады. Бұл оқиғалардың себептеріне көл-көсір нөсер, жауын-шашын, қардың үсті-үстіне еруі, сел кептелуі сияқты табиғи құбылыстар жатады. Су тасқындарының тікелей келтіретін нұқсанына тұрғын үйлер мен өндіріс ғимараттардың бүлінуін, автомобиль және темір жолдардың жарамдылықтан, электр және байланыс жүйелерінің істен шығуларын, тыңайтқыштар қорларының жарамсыздыққа ұшырауын, т.б. жатқызуға болады. Өзімнің есебім бойынша қорғану жұмыстарының жүргізілуі. Есеп бойынша 25 км қашықтыққа су толқыны 1 сағ 38 минутта жетіп келеді. Мұнда тұрғындар тек қана қажетті аз ғана жүктерін алып қашып үлгереді. Шығынды мемлекеттік бюджет қамтамасыз етеді. Кесте №2. Шамамен белгіленген толқынның биіктігі және оның бөгеттен әр түрлі қашықтықта өту ұзақтығы.
Кесте №2.1
жүктеу/скачать 225,67 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||