Экономист (Жен)
жүктеу/скачать 1,44 Mb.
|
О у ралы «Топыра тану» п ніні университеттерге арнал ан ба да
| Гидроморфты кебірлер (шабынды және шабынды—батпақты) өзен жайылымдарында қалыптасады, көл алды және қырат аралық ойпаңдарда және басқа дисперсияларда шабынды кебір өсімдіктері астында жер асты суларының жақын жату—жағдайында (3м дейін) тұзды—су ерітінділерінің тұрақты немесе кезеңді әсері болып тұрады. Кебір асты қабатында тұздар көп мөлшерде болады, генетикалық және агрономиялық ерекшеліктері сипаттамасының маңызды көрсеткіштері мынадай:
-карбонатты және гипсті қабаттардың орналасу тереңдігі; -кебір қабаты В1 құрамыңда сіңірілген күйіндегі натрий мөлшері; -кебір үсті қабатындағы қарашірік мөлшері (жоғары қарашірікті А қабатында қарашірік 6%, орта қарашірікті 3—6%, аз қарашірікті 3%); -жер асты суларының орналасу тереңдігі және минерализациялануы; Кебірледі мелиорациялау (қайта жақсарту) жолдары, ауыл шаруашылығында танаптардың өнімділігін арттырудың тиімді жолы химиялық мелиорация гипстеу. Бұл кебірлердің—су физикалық және химиялық қасиеттерін бірден арттырады. Мелиорациялау заттары ретінде гипс, фосфо-гипс, хлорлы калий, күкірт қышқыл темір және т.б. қолданылады. Сіңірулі күйіндегі натрийдің артық мөлшерін кальциймен алмастыру үшін қажетті гипс мөлшері төмендегі формуламен анықталады: Мөлшер (т/га) CaCO4+H2O 0,086 (ИА –0,55хТ) хННх аУ мұндағы: ИА—сіңірулі натрий мөлшері, мг—экв. 100г топыраққа; Т—сіңіру сиымдылығы, мг—экв. 100г топыраққа; НН—жыртылатын (айдау) қабат тереңдігі, см; аУ—кебір қабаты тығыздығы, г/см3; 0,086—мг-экв гипс көрсеткіші, г. Кебірлерді игерудің басқа жолдары да қарастырылған, мәселен төменгі қабаттардағы кальций карбонаттарын немесе гипсті кебірлерде өзіндік мелиорация арқылы қолдану. Жалпы кебірлерді игеру агрошаралары, карбонатты, гипсті, тұзды қабаттардың қалыңдығына және жер асты суларының тереңдігіне қарай дифференцияланған. Қазақ астық-шаруашылығы ғылыми зерттеу институтында кебір жерлерді агромелиоративтік топтау және әр топ үшін агротехникалық мелиоративтік шаралар қарастырылған. I-топ- аймақтық кебірленбеген және сәл кебірленген топырақтар—комплексті кебірлігі 10—30%. Аймақтық агротехника негізінде кебір дақтарын іріктеп көң төгу 30т/га немесе гипстеу арқылы игеру. Барлық ауыл шаруашылық дақылдарын өсіруге болады. II топ дала және шабынды дала кебірлері, кебір қабатындағы алмасулы натрий сіңіру сиымдылығының 10% нен төмен, кебір үсті қабатында қалдықты тұзданған немесе сәл тұзданған. Негізгі өндеуді бұл топтағы кебірлерде аударма плугтармен ПН-8-35 30-33 см тереңдікке жүргізген дұрыс. Бұл топтағы кебірлерде алғашқы игеру жылдарында парлы-дақылды ауыспалы егіс, негізінен арпа ұсынылады. Бұл жерлер бірінші кезекте игеріледі. III топ. Бұл топ екі топшаға бөлінеді. I топша дала және шабындық дала кебірлері. Натрий мөлшері аз, 0—40 см қабатта гипс пен карбонаттар бар қарашірік 1—5% -тен аз. Бұл топшадағы кебірлерді 40—45 см тереңдікке плантажды және үш ярусты плугтармен жырту ұсынылады. Алдымен қабатын ауыр-дискілі тырмалармен бөлшектеп алу қажет. Игеру—дақылы ретінде пардан кейін-бірінші жылы арпа ұсынынады, келесі жылдары көп жылдық шөптер себу қажет. II топша дала, шабынды-дала кебірлері натрий мөлшері аз, гипс пен карбонаттар 40см тереңдікте кездеседі. Бұл кебірлерді негізгі өңдеу жолы терең жырту, шым қабатын алдымен бөлшектеп алады. Игерудің бірінші жылдары бұл топтағы кебірлерде парлы-дәнді дақылды ауысымды егісте арпа еккен дұрыс. IV-топ. Дала кебірлі қабатта сіңіру сиымдылығының 20% артығы алмасулы—натрий 0—40 см қабаттағы тұздану орташадан жоғары емес, қарашірік құрамы 1—5%-тен кем емес. Бұл топтағы кебірлерді игеру өздік-мелиорация жолымен жүргізіледі. Бұл топырақтарда плантажды немес үш ярусты плугтармен 40—50 см тереңдікке жырту ұсынылады, алдымен 2/3 рет шым қабатын бөлшектеп өтеді. V-топ. Дала мен шабынды—дала, орташа және ұсақ кебірлері. Кебір қабаты кұрамындағы натрий сіңіру сиымдылығының 20% нен жоғары 0—40 см тереңдікте тұзданған, тұздану ортадан жоғары емес. Бұл кебірлерді мелиорациялау химиялық жолмен жүргізіледі. VI-топ. Шабындық—дала және шабындық, орта және ұсақ кебірлері. 0—40 см қабатында өте сортаңдаған, натрий мөлшері көп немесе орташа және әртүрлі дәрежеде сорланған топырақтармен комплексті. Алтыншы мелиоративтик топтағы кебірлерді игеру жолы топырақты—аудармай терең қопсыту ПН—8-35 плугтарымен 30—33 см тереңдікке, алдымен дискілі тырмалармен 2—3 рет бөлшектеу қажет. VI-топ кебірлерінде тұзға төзімді тамырсабақсыз идайық егу ұсынылады. VII-топ. Дала, шабынды—дала, шабынды—қыртысты өте күшті сорланған кебірлер жатады. Олар мал жайылымы ретінде қолданылуы мүмкін. жүктеу/скачать 1,44 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|