Әлдихан Қалдыбаев
жүктеу/скачать 0,75 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- АМАНДАСУ – АДАМДЫҚ ӘЛІППЕСІ
| ҰЛЫ КҮЙШІГЕ БІР ТІЛЕК
Билік пен шығармашылык ешқашан бір-біріне кірігіп, жымдасып кете алмаған. Билік жай адамды да, шығармашы адамды да өз еркіне бағындырудан бір танбайды. Биліктің айтқанына көніп, айдауына жүрген шығармашыл, жалпы өнер адамы өспейді, бір жеткен биігінде қалады. Оның мысалы – өзімнің аға-досым, атақты күйші-сазгер Әбдімомын Желдібаев. «Ыдырыс», «Боз жігіт» тәрізді інжу-маржан күйлерін айтпағанда, «Ерке сылқым» күйімен-ақ бүкіл түрік әлемін тамсандырған бұл аса талантты (бір кезде мен оны ұлы дегенмін, сол айтқаным айтқан) сазгер біраз болды, жұртты елең еткізерлік шығарма бере алмай жүр. Оның әртүрлі себебі бар шығар. Меніңше, Әбекеңнің бұлайша бір деңгейде тұрып қалуы – биліктің әсері. Олай дейтінім Әбекең соңғы кездері билік басындағылардың тапсыр- масымен жазатын болды күйді. Кенен Әзербаевка арналған «Күй көкшолақ», «Жамбыл баба жыр толғайды», «Төле би толғауы» күйлері осындай тапсырыспен жазылған. Ән мен күй тапсырыс емес, сезімнен туса керек. Жүректі жарып шыққан шығармалар ғана жетеді халықтың жүрегіне. Ал, мыналардай мерейтойларға арналған дүниелер сол тойларға арналып жазылып ілініп қойылған көрнекі үгіт құралдары іспетті. Той өткен соң үгіт құралдарын жинап алады, ал күй қалады, бірақ оның әсер күші азаяды, оқиғаны еске түсірерлік қана қасиеті сақталады. Халық Әбекеңнің күйлерінен гөрі Кенекеңнің «Көк шолағын» шырқағанды, Жамбыл жырларына қаныққанды, Төле бидің әділ билігіне, шешен сөздеріне тәнті болғанды артық көреді. Әбекеңнің күйлері тапсырысты орындаған сарамжалдығын байқату ғана болады. Өткен жылы күзде Тараздағы Баласағұн мәдениет орталығында Әбдімомын Желдібаевтың шығармашылық кеші өтті. Кеште Әбекеңнің күйлерін Қазақтың Құрманғазы атындағы ұлт аспаптар оркестрі орындап, әндерін респуб- ликаның жезтаңдай әншілері шырқады. Мұнда қуанбай қайда қуанарсың? Ең қуанарлығы – бұл оркестрдің Әбекең шығармаларын түгелдей алғаш рет орындауы емес, үшінші рет қайталануы. Концерттен соң Әбекеңді құттықтаған сөздер айтылды. Мен де сахнаға шығып, былай дедім: – Бұл ұлт оркестрі – қазақ өнерінің қасиетті қара шаңырағы, қазақты ұлтсыздандырмақ болған тоталитарлық кезеңде «ұлт» деген сөзді өз атауында сақтап қалған санаулы ұжымдардың бірі. Осы даңқты оркестрдің Әбдімомын Желдібаевтың шығармаларына ден қоюы – бақыт! Бақытыңыз құтты болсын, Әбеке! Жұрт аяғы басылған соң былай шыға бере әйелімнің пікірін білмек болып: – Қалай екен? - дедім. – Жақсы. Тарихи шығармалары көп екен, - деді Бану. Банудың «тарихи» деп отырғаны арнау күйлер екенін түсіне қойдым мен. Шынын айту керек, Бану қазақ күйлеріне онша қанық адам емес, соның өзі аңғарған мен жоғарыда айтқан жайды. Мен бұрын айтқанмын Әбекеңе: «Сіз әкім-қараның ықпалынан аулақ жүріңіз. Кәдімгі адамдардың қуаныш-қайғысын, күйініш-сүйінішін, өсу-өшуін жазыңыз. Арнау күйлеріне үйір болып барады екенсіз, оныңыз, меніңше, артықтау». Әбекең бұл күйлерінің халқымыздың бір туар ұлдарын құрметтеуден туғанын айтып, менің пікірімді елегісі келмеді. Мейлі ғой, өз ойлағаны бар шығар. Дегенде анаған да, мынаған да күй арнай беру оны бір қалыпқа салып, бір ізге түсірмесе болғаны да. Шығармашылықтың жауы – трафарет. Бұл дегеніңіз – машықтанып алып, жаттанды ой айтуға бой алдыру, сүйреткі жолға түсу. Адамның сай сүйегін сырқырататын «Ыдырыс», екі көзден жас ағызатын «Боз жігіт», қан ойнатып, қиял құштыратын «Ерке сылқым» күйлерінің авторы, аға-дос Әбдімомын Желдібаев біле жүрсін деп айтып отырмын мен бұл сөзді, басқалар да елеймін десе өзі білсін. АМАНДАСУ – АДАМДЫҚ ӘЛІППЕСІ Соңғы кездері денсаулығыма байланысты қалалық аурухананың жүйке аурулары бөліміне жатып, емделіп жүрмін. Бөлім меңгерушісінен бастап санитаркасына дейін таныс болып кеттік. Әділін айту керек, бөлімнің медициналық қызметкерлері ауруларды емдеуден аянбайды. Бәрі тап- тұйнақтай, пысық, қызметтерін орнықты орындайды. Бөлім меңгерушісі Гүлқұмар Малаева – білгір, іскер дәрігер. Өз ісіне жан-тәнімен берілген Гүлқұмар – қатал, талап қойғыш та, айтқанын орындатады. Бөлім қызметкерлерінің бәрі одан ығып тұрады. Гүлқұмар – сергек адам, аурулармен амандасуын үзбейді. Неге екенін қайдам, осындай оңқай асықтай адамнан бөлім қызметкерлері мүлде үлгі алмаған, бірде-біреуі аурулармен амандасуды білмейді. Жас адамның үлкенмен амандаспағаны жараспайды екен. Ертеңгілік жапа-тармағай жұмыстарына келіп жатқан медбикелердің бетіңе қарап безергені қандай жаман. Жасым үлкен болған соң, әрине, мен жастардан сәлем дәметіп, жауап қайыруға бейімделемін, бірақ шіркіндердің біреуі шіміріксе ше. Сөйтсем, бұл медбикелер амандасуды айтам, жалпы әдеп атаулыдан мақұрым болып шықты. Алғаш палатаға екпіндеп кіріп келген медбике қыз: – Қалдыбаев, - деп қойып қалғанда «мен» деген сөз ауызыма зорға түсті. Құдайым-ау, мына қыз менің немереммен жасты ғой, «Ата» яки «Аға» десе, қайтеді? Теріс айнала бердім. Қыз қадала кетті: – Қалдыбаев, укол. Үнсіз білегімді тостым. Қыз машық тірлігіне кірісті. Қап, мына жас қызды (бір бұл емес, бәрін) қазақтын үлкенді сыйлау дейтін тамаша қасиетінен айырған не, анығырақ айтқанда кім болады екен? Оған ойланатын түк те жок, ол – үлкенді «Сіз» деп емес, «Сен» деп сыйлайтын ағайын. Солайы солай. Бірақ солай екен деп, бұл келеңсіз кеселді өрбіте беруіміз керек пе? Әрине, жоқ. Бұл жерде мен мына бедірейген қыздарды бетімен жіберіп отырған Гүлқұмар қарындасыма кейіс білдіргім келеді. Оны осы жайды көрмей, білмей жүр деп кім айта алады? Өзің әдемі, әдепті болып жүргенің жақсы, әрине, қарындасым. Ал сен, ең алдымен, ұжымның басшысысың, тәрбиешісің, егер қыздар сенің әдептілігіңнен өздері тәлім ала алмаса, қайтесің, кемшіліктерін бетіне басып айту керек шығар. Біздің дана халқымызда мұндай ғибратты сөз өте көп, соларды пайдалан. Мұның үстіне сіздердің қызметтік этикаларыңыз дәрігер науқасты дәрімен ғана емес, сөзімен де емдейді демейтін бе еді. Қысқасы адамдар бір-бірімен амандасып жүру керек. Амандасу – адамдық әліппесі. МАЗМҰНЫ ДРАМАЛЫҚ ШЫҒАРМАЛАР Шертпектен шеке зардап шекпейді ........................................ ................6 Балалардың махаббатында неміз бар? ..................................................45 Сәлім – Сәлима ......................................................................................83 Әкімнің туған күні ...............................................................................119 Сауытбек пен Ақбөпе ..........................................................................163 ТӘМСІЛДЕР ........................................................................................195 Әлдихан ҚАЛДЫБАЕВ жүктеу/скачать 0,75 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|