Эмбриология грек тілінен
21.3. Гаструляция жэне органогенез 2 1 .1 3 -с у р е т. Адам үрығындағы нейруляция: а — арқасы жағынан көрініс
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
9563189c-9b13-4d2a-8e26-3c5015dc3461
| 771
21.3. Гаструляция жэне органогенез 2 1 .1 3 -с у р е т. Адам үрығындағы нейруляция: а — арқасы жағынан көрініс; б — көлденең кесінділер. 1 — алдыңғы нейропор; 2 — артқы нейропор; 3 — экто дерма; 4 — жүйке табақшасы; 5 — жүйке науашығы; 6 — мезодерма; 7 — хорда; 8 — энтодерма; 9 — жүйке түтігі; 10 — жүйке айдаршасы; 11 — бас миы; 12 — жұлын; 13 — жүлын каналы 772 21-Тарау. Адам эмбриологиясының негіздері веитральды бағытта орын ауыстырады. Жасушалардың бір бөлігі жұлын түйінінің нейрондары мен нсйроглиясына дифференцияланады. Эпибласттан прехордальды табақша жасушалары бөлініп, ішек түтігінін бас бөлімінін кұра.мына кіреді. Прехордальды табакшанын материалынан кейін ас корыту түтігінің алдыңғы бөлімі мен онын туындыларынын көпкабатты эпителийі дамиды. Сонымен катар, прехордальды табакшадан кеңірдектің, өкпенін, бронхтардың эпителийі және жұткыншак пен өңештің, желбезек калталарынын туындысы — тимустың және г.б. эпителийлік тыстауы дамиды. А. Н. Бажановтың пікірі бойынша өңештің және тыныс алу жолдарының тыстауының даму көзі бас ішектіп энтодермасы болып табылады. Ұрыктык эктодерманын кұрамында ішкі кұлактын эпителийлік кұры- лымдарының даму көзі болып табылатын плакодалар калыптасады. Ұрыктан тыс эктодермадан амнион мен кіндік баудың эпителийлері дамиды. 21.3.2. Энтодерманың дифференциялануы Энтодерманың дифференциялануы үрык денесінде ішек гүтігінін эн- тодермасынын пайда болуына және сарыуыз капшығы мен аллантоистың ты- стауын калыптастыратын, үрыктан тыс энгодерманын калынтасуына әкеледі (21.14-сурет). Ішек түтігінің бөлінуі кеуделік катпардын пайда болуынан басталады. Кейінгісі, терендей келе, болашак ішектің ішектік энтодермасын сарыуыз капшығының ұрыктан тыс энтодермасынан бөледі. Ұрыктың арткы бөлімінде калыптасып жаткан ішектің кұрамына энтодерма аймағы да кіреді, ол жерден аллантоистын энтодермалдык өсіндісі пайда болады. Ішек түтігінін энтодермасынан асказанның, ішектің және олардың без- дерінің бір кабатты эпителиі дамиды. Сонымен катар, энтодермадан бауыр- дың және ұйкы безінін эпителийлік кұрылымдары дамиды. Ұрыктан тыс энтодерма сарыуыз капшығынын және аллантоистың эпи- телийіне бастама береді. 21.3.3. Мезодерманың дифференциялануы Бұл үдеріс эмбриогенездін 3-ші аптасында басталады. Мезодерманың дорсаль- ды аймактары, хорданыц екі шетінде жаткан, тығыз сегменттерге — сомиттер- ге бөлінеді. Дорсальды мезодерманың сегменттелуі мен сомиттердің пайда болу үдерісі ұрықтын бас бөлімінде басталып, каудальды бағытта жылдам таралады. Эмбрионда дамудың 22-ші тәулігінде сегменттерцің 7 жұбы болады, 25-ші тәулікте — 14, 30-шы күні — 30 және 35-ші тәулікте — 43—44 жұп сегменттер аныкталады. Мезодерманың вентральды бөлімдерінің (спланх- нотом), сомиттерден өзгешелігі ол сегменттелмейді, бірак екі — висцераль- ды және париетальды жапыракшаларға бөлінеді. Мезодерманың сомиттерді спланхнотоммен байланыстыратын шамалы аймағы сегменттерге — сег мент аякшаларына (нефрогонотомға) бөлінеді. Ұрыктын арткы жағында бұл бөлімдердін сегменттелуі жүрмейді. Мұнда сегмент аяқшаларынын орнына сегменттелмеген нефрогендік бастама (нефрогендік созынды) орналасады. Ұрык мезодермасынан парамезонефральды өзек те дамиды. |