Эмбриология грек тілінен
м ө л ш е р і 0 ,5 — 1,5 л ж е т е д і
жүктеу/скачать 3,77 Mb. Pdf көрінісі
|
9563189c-9b13-4d2a-8e26-3c5015dc3461
| м ө л ш е р і 0 ,5 — 1,5 л ж е т е д і
21.4. Ұрықтан тыс мүшелер 781 2 1 .4 . ҰРЫҚТАН ТЫС МҮШЕЛЕР Эмбриогенез барысында ұрықтан тыс мүшелер ұрыктын денесінен тыс дамып, үрыктың дамуы мен өсуін камтамасыз ететін көптеген кызметтерді аткарады. Ұрыкты коршайтын бұл мүшелердің кейбіреуін урық қабықиіалары деп те атайды. Ол мүшелерге амнион, сарыуыз капшығы, аллантоис, хорион, плацента жатады (21.15-сурет). Ұрықтан тыс мүшелердің тіндерінін даму көзі трофэктодерма мен барлык үш үрык жапыракшалары болыгі табылады (21.16-сурет). Дефинитивті тіндерден үрыктан тыс мүшелердің тіндсрінің айырмашы- лыктары мен жалпы касиеттері келесіде: • тіндердін дамуы кыскартылған және жылдам болады; • дәнекер тінінде жасушалар аз, бірак кұрамында гликозаминогликандары көп аморфты заты мол; • үрықтан тыс мүшелердің тіндерінің картаюы өте тез — кұрсак ішілік дамудың соңына карай жүреді. 21.4.1. Амнион Амнион — ұрықтың дамуы үшін суды ортаны камтамасыз ететін, уакытша мүше. Ол эволюция барысында омырткалы жануарлардың судан құрғакка шығуына байланысты пайда болды. Адам эмбриогенезі барысында ол гаструляцияның екінші сатысында эпибласт кұрамында кішкентай көпіршік түрінде пайда болады. Амниондык көпіршіктің кабырғасы ұрыктан тыс эктодерма жасуша- ларының кабатынан тұрады және ұрыктан тыс мезенхима оның дәнекер тінін кал ы птасты рады. Амнион тез үлғайып, 7-ші аптаның соңында оның дәнекер тіні хорионның дәнекер тінімен байланысады. Амнион эпителиі кейін кіндік бауға айналатын амниондык аяқшаға өтеді және кіндік бау сакинасы аймағында эмбрионның терісінің эпителийлік жабуымен бірігеді. Амниондык кабықша, ішінде ұрык орналаскан, амниондык сұйыктыкка толы куыстың кабырғасын күрайды (21.17-сурет). Амниондык кабыкшаның негізгі кызметі — дамып жаткан организмге қолайлы ортаны камтамасыз ететін және оны механикалык зақымданулардан сактайтын кағанак суын өндіру. Қуысына карап орналаскан амнион эпителийі кағанак суын өндіріп кана коймай, олардын кері сіңірілуіне де катысады. Жүктіліктің соңына дейін амнион сүйыктығында тұздардын кажет кұрамы мен концентрациясы бір калыпта ұсталады. Сонымен катар, амнион нәрестеге зиянды агенттердің түспеуін камтамасыз ету аркылы корғаныш кызметін де аткарады. Амнионныңэпителийідамудыңертесатыларында — біркабаттыжазык,бір- біріне тығыз орналаскан, ірі полигоналды жасушалардан тұрады, араларында митоз жолымен бөлінуші жасушалар көп болады. Эмбриогенездің 3-ші айында эпителий призмалык болып өзгереді. Эпителийдің үстінде микробүрлері бо лады. Цитоплазмада әркашан кіші көлемді липид тамшылары және гликоген түйіршіктері аныкталады. Жасушалардың апикальды бөлімдерінде көлемдері 7 8 2 21-Тарау. Адам эмбриологиясының негіздері 2 1 .1 5 -с у р е т . Адам урығының ұрықтан тыс мүш елерінің дамуы (кесте): 1 — амниондық көпіршік; 1а — амнионның қуысы; 2 — эмбрионны ң денесі; 3 — сары- уыз қапшығы; 4 — ұрықтан тыс целом; 5 — хорионның бірінші реттік бүрлері; 6 — хорионның екінші реттік бүрлері; 7 — аллантоис сабағы; 8 — хорионның үшінші реттікбүрлері; 9 — аллантоис; 10 — кіндікбау; 11 — тегіс хорион; 1 2 — котиледондар |