Эмбриология

16.2. Ac қорыту жүйесінің алдыңғы бөлігі
541
лады. Олардын секреторлык аяккы бөліктері тілдін бұлшык еттерінің арала- 
рында орнаіаскан. Бүл бездердіи бөлген өнімдері бүртікшелердін арасындағы 
тар кеністіктерді жуып-шаяды. Ересек адамдарда жапырактәрізді бүртікшелер 
редукцияланады, алдында нәруызды бездер орналаскан аймактарда май және 
лимфоидты ұлпалар дамиды.
Тілдің түбірінін шырышты кабыкшасы бүртікшелердің болмауымен сипат- 
талады. Тілдің жоғарғы бетінде дөңестер мен ойыктар болады. Дөңестердің 
пайда болуы, шырышты кабыкшаның меншікті табакшасында диаметрі кейде 
0,5 см-ге дейін жететін, лимфоидты түйіншелердің жиынтығына байланысты. 
Шырышты кабыкша осы жерлерде ойыкшаларды немесе шұнкыршаларды 
(криптілерді) түзейді, оларға көптеген шырышты сілекей бездерінің шығару 
өзектері ашылады. Тілдің түбірі аймағында жинакталған лимфоидты тіндердің 
жиынтығы тілдің бадамша безі деп аталады.
Тілдің 
булшық еті
мүшенін денесін түзейді. Тілдің көлденең-жолакты 
бүлшык еті бір-біріне перпендикулярлы үш жакка карай бағытталған: 
кейбіреулері мүшенін үзынына бойлай, кейбіреулері тігінен, кейбіреулері 
көлденеңінен орналаскан. Тілдің бұлшык еті он және сол бөліктерге бөлінген, 
оны тығыз дәнекер тіннен тұратын тоскауыл бөліп тұрады. Бұлшык ет 
талшыктары мен шоғырларының арасында орныккан борпылдак дәнекер 
үлпада көптеген май бөлікшелері болады. Сонымен катар бұл жерде тілдің 
сілекей бездерінің секреторлык аяккы бөлімдері де орналасады. Тілдің бүлшык 
етті денесінін және тілдің үстіңгі беткейінің шырышты кабыкшасының 
меншікті табакшасының түйіскен жерінде калың, үйыса тор тәрізді кұрылым 
түзеген, коллаген және эластикалык талшыктардың шоғырларынан кұралған, 
дәнекер тіндік табакша бар. Ол торлы деп аталатын кабатты құрайды. Бүл 
әсіресе науалы бүртікшелер аймағында жаксы дамып — жетілген, тілдің 
апоневрозы тәрізді ерекше күрылымы болып табылады. Тілдін ұшында 
және жиектерінде оның калындығы азайып, жұкарады. Торлы кабаттың 
саңылауларынан өткен көлденен — жолакты бүлшык ет талшыктары, шы­
рышты кабыкшаның меншікті табакшасының кұрамына кіретін және колла­
ген талшыктарының шоғырларынан пайда болатын, кіші көлемді сіңірлерге 
бекиді.
Тілдің сілекеи бездері (gll. lingualis) уш турге бөлінеді: нәруызды, шырышты
жане аралас.
Тілдің нэруызды сілекей бездері
науалы және жапырак тәрізді бүртікшелердін 
касында тілдін бұлшык етінін тереңінде орналасады. Бұлар карапайым 
түтікшелі тармакталған бездер болып табылады. Бездердін шығару өзектері 
үймекпен коршалған бүртікшелердін жүлгесіне, немесе жапырак тәрізді 
бүртікшелердін араларына ашылады, өзектері көп кабатты жазык эпителий- 
мен астарланған. Секреторлык аяккы бөлімдері нэруызды өнім өндіретін, 
пішіндері конус тәрізді жасушалардан түзелген.
Шырышты бездер
көбінесе тілдін түбірлік аймағында және онын бүйірлік 
жиектерінін бойында орын алған. Бүл бездер карапайым альвеолярлы- 
түтікшелі тармакталған бездерге жатады. Олардың өзектерін көпкабатты 
жазык эпителий жауып тұрады. Тілдін түбірінде олар тілдің бадамша

542
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі
бездерінің криптілеріне ашылады. Бұл бездердің түтікшелі аяккы бөлімдері 
шырыш өндіретін жасушалардан кұралған.
Лралас бездер
тілдін алдыңғы бөлігінде орналасады. Олардың өзектері 
(саны 6 млн шамасында болатын) тілдің астындағы шырышты кабықшаның 
катпарларының бойына ашылады. Аралас бездердін секреторлык аяккы 
бөліктері тілдің тереңінде коныстанады.
Тілге кіретін тіл артериясы көптеген тармактар түзеп, тілдін бұлшык етінде 
жайыла орналаскан тор кұрап, 

жүктеу/скачать 74,12 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: