Эмбриология
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі Қулақ маңы (шықшыт) безі
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| 548
16-Тарау. Ас қорыту жүйесі Қулақ маңы (шықшыт) безі Шыкшыт безі (gl. parotis) күрделі альвеолярлык тармакталған без, ол ауыз куысына нзруызды өнім өндіреді, сонымен бірге эндокриндік те қызмет аткарады. Сыртынан ол тығыз дәнекер тіннен тұратын капсуламен капталған. Без бөлікшелерге бөлінген. Бөлікшелердің араларыиан орын алған дәнекер ұлпаның кабаттарының кұрамында бөлікше аралык өзектер және кан тамыр- лары орналаскан ( 16.8-сурет). Шыкшыт безінің аяккы бөлімдері нәруызды (серозды) ( 16.8-суретті караңыз). Олар пішіні конус тәрізді секреторлык жасушалардан — нәруызды жасу- шалардан немесе сероциттерден ( serocyti) және миоэпителиилік жасушалардан тұрады. Нэруызды жасушалардың секреторлык аяккы бөлімінің саңылауына шыға орналаскан жіңішкелеу апикальдык бөлігі ажыратылады. Жасушаның апикалдыкбөлігінде, мөлшері бездің секреция фазаларына сәйкес өзгеріп оты- ратын, ацидофильді секреторлык түйіршіктер болады. Жасушаның базальдык бөлігінің көлемі аукымдырак, ол жерде жасушаның ядросы орналасады. Секреттің жиналу фазасында жасушалардың көлемі біраз ұлғаяды, ал өнімін сыртқа шығарғаннан кейін көлемі кішірейеді, ядросы дөңгеленеді. Күлак маңы безінің өнімінде нәруыздардык үлесі басым болады, бірак онда мукополисахаридтер де жиі аныкталады, сондыктан мұндай бездерді серо- мукозды деп те атауға болады. Секреторлык түйіршіктерде альфа-амилаза, ДНК-аза аныкталады. Цитохимиялык және электрондык-микроскоптык зерттеулерде түйіршіктердің бірнеше түрлерін ажыратады: электронды тығыз жиегі бар Ш ИК-оң зарядты, ұсак гомогенді сфера пішінді және ШИК-теріс зарядты. Аяккы бөлімде сероциттердің араларында саңылауларының диаметрі шамамен 1 мкм болып келетін, жасуша аралык секреторлык өзекшелер ор наласады. Бүл өзекшелерге жасушалардан өнім бөлініп шығады, ол өнім әрі карай аяккы секреторлык бөлімнің куысына келіп кұйылады. Екі бездін аяккы бөлімдерінің жалпы секреторлык ауданы 1,5 м2-ге дерлік жетеді. Миоэпителийлік жасушалар ( миоэпителиоциттер ) аяккы секреторлык бөлімдердегі жасушалардың екінші кабатын кұрайды. Даму негізі бойынша олар эпителийлік жасушалар, ал кызметі жағынан бұлшык еттерді еске сала- тын жиырылғыш элементтер. Оларды сондай-ак, жұлдыз тәрізді миоэпители оциттер деп те атайды, өйткені пішіндері жүлдызға ұксас, өсінділерімен аяккы секреторлык бөлімдерді сыртынан себет тәрізденіп коршап жатады (16.7-суретті караңыз). Миоэпителийлік жасушалар үнемі базальды мембрананың және эпителийлік жасушалардын негізінің арасында орналасады. Олардың жиыры- луы аяккы секреторлык бөлімдерден секреттін бөлініп шығуына септеседі. Шыкшыт безінің бөлікшеішілік ендірме өзектері тікелей оның аяккы бөлімдерінен басталады. Әдетте олар көп тармакталған (16.7-суретті караңыз). Ендірме өзектер, кұрамында аздифференцияланған камбиалдык жасушалар болатын, текшелі немесе жазык эпителиймен капталған. Оларда миоэпители оциттер екінші кабатты кұрайды. Сілекей безінің жолақты өзектері ендірме өзектердің жалғасы болып табы- лады және оларда бөлікшелердің ішінде орналасады. Диаметрлері, ендірме өзектерге карағанда, анағұрлым үлкен, куысы айқын көрінеді. Жолакты |