Эмбриология
жүктеу/скачать 74,12 Mb. Pdf көрінісі
|
Афанасьев Гистология
| Он екі елі ішек
Он екі елі ішектін (үлтабардың) кұрылысының ерекшелігі негізінен шы- рыш асты негізде дуоденалдык, бездердің (glandulae submucosa duodenalis ) болуы- мен аныкталады ( 16.26-сурет). Аш ішектін бұл бөлігіне екі ірі бездердің — бауырдың және ұйкы безінің — шығару өзектері ашылады. Химус асказаннан он екі елі ішекке түседі де, ішек және панкреаттык сөлдердін ферменттерімен және өт кышкылдарымен әрі карай өнделеді. Осы жерде белсенді сіңіру үдерістері де басталады. Шырыш асты дуоденапдық бездер (бруннер бездері). Филогенезде без- дер сүткоректі жануарларда пайда болады, бұл ас корыту үдерістерінің организмдегі энергия жүмсаудын артуына байланысты белсенуімен он екі елі ішек шарттастырылған. Эмбриогенезде сүткоректілерде және адам- да дуоденалдык бездер баска бездерден — ұйкы безінен, бауырдан, асказан бездерінен — кешірек каланып, дифференнияланады. Бездердің кұрылысы мен кызметіндегі айырмашылыктар жануарлардың коректену сипатымен байланысты (шөпкоректілер, еткоректілер, бәрімен коректенушілер). Адамда дуоденалдык бездер кұрсак ішілік дамудын 20—22-аптасында калана бастай- ды. Олар он екі елі ішектін ұзына бойында шырыш асты негізде орналаскан (16.26-суретті караныз, а, 6). Барлык сүткоректілерде және адамдарда дуоденалдык бездер күрылысы бойынша альвеолярлы-түтікшелі тармакталған. Олардың шығару өзектері криптілерге немесе бүрлердің негізінін аймағында тікелей ішек куысына ашы лады. Бездердегі басты жасушалык дифферон, өздеріне тән өнім түйіршіктері 596 16-Тарау. Ас қорыту жүйесі 1 6 . 2 6 - с у р е т . О н екі е л і іш е к т ің қ ұ р ы л ы с ы : а — с х е м а (б о й л а й к е с ін д і); б — м и к р о ф о т о гр а ф и я . I — ш ы р ы ш т ы қ а б ы қ ш а ; II — ш ы р ы ш а с т ы н е гіз ; III — б ұ л ш ы қ е т қ а б ы қ ш а с ы ; IV — с ір л і қ а б ы қ ш а . 1 — іш е к б ү р л е р і; 2 — іш е к б е з д е р і (к р и п т іл е р ); 3 — ш ы р ы ш т ы қ а б ы қ ш а н ы ң б ү л ш ы қ е т т а б а қ ш а с ы ; 4 — ш ы р ы ш а с т ы (д у о д е н а л д ы ) б е з д е р ; 5 — б ұ л ш ы қ е т -іш е к т ік ж ү й к е ө р ім і бар шырышты жасушалар (гландулоциттер) (16.26-суретті караңыз, б). Олардан баска Панет жасушалары, бокал тәрізді жасушалар, әр түрлі эндо- криноциттер (Ес, G, S, D) анықталады. Камбиалды элементтер өзектердін сағаларында орналаскан, сондыктан бездердің жасушаларының жаңаруы өзектерден аяккы бөлімдерге карай жүреді. Гландулоциттердің өнімдерінің реакциясы сілтілі, терминалды диса- харидтері бар нейтралды гликопротеидтерге бай болады, оларда галактоза галактозаминнің немесе гликозаминнін калдыктарымен байланыскан. Глан- дулоциттерде түйіршіктердің өндірілуі, корлануы және өнімнің бөлінуі үнемі бір мезгілде жүреді. 16.3. Ac қорыту жүйесінің ортаңғы және артқы бөліктері 597 Тыныштык фазасында (тамактанудан тыс уакытта) гландулоциттерде секреторлык түйіршіктердін аздап өндірілуі және экзоиитозы орын алады. Тамақтану кезінде түйіршіктердің экзоцитозы, апокримия жолдарымен және өнімнін бөлінуінің тіпті диффузиямен де жүруі аркылы, секрецияның күшеюі байкалады. Жекелеген гландулоциттердін және әр түрлі аяккы бөлімдердін жүмыс аткаруының асинхронды болуы дуоденалды бездердің жүмысының үзіліссіз аткарылуын қамтамасыз етеді. Олардын ас корытуға катысуы 16.27-суретте бейнеленген. Дуоденалдык бездердің өнімдері негізгі екі кызметті атқарады: • ас корыту — гидролиз және сіңіру үдерістерінің кеңістіктік және кұрылымдык үйымдастыруына катысады; • корғаныш — ішек кабырғасын механикалык және химиялық закымданулардан корғайды. жүктеу/скачать 74,12 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|